Huil-huil die nuwe jaar in.

Nee kyk, as daar nou een ding is wat ons Afrikaner-volkie nou behoorlik kan doen, dan is dit om die nuwe jaar met groot fanfare en klinkende simbale te verwelkom!

Al die oorskiet-eetgoed van Krismis word mos sorgvuldig gefoelie en gevries, en daar word die braai der braaie en al wat joligheid is, georganiseer om almal in die regte stemming vir daardie groot oomblik te kry: wanneer die lang en kort arms van die horlosie mekaar middernagtelik mooi op die twaalf ontmoet en al die vrolikes dan saam die dosyn klokslae aftel - tot binne-in die Nuwe Jaar!

Kleinboet was 'n kannetjie van so vyf jaar oud, toe hy ons almal plegtig laat belowe het dat ons hom sou wakker maak, om ook die twaalfuur die nag se belewenis mee te kon maak. Hy was bekend daarvoor dat sy oge skaars nege-uur gesien het, want hy het gewoonlik vroegaand reeds lang gape gegee. Ewenwel, daardie oujaarsaand was dit weer sulke tyd: daar is gelag, gebraai, baie kos verorber en Ma se beroemde pons is in dorstige kele af gegooi. Teen tienuur se koers, was Kleinboet al waar hy op sy gelukkigste was: vas aan die slaap. Hy het sommer so op die TV-kamer se mat, met sy teddiebeer styf vasgeknel, aan die slaap geraak.

Kort voor twaalf het ons almal agter op die patio gaan staan om na die vuurpyle en sterskietende klappers wat oral in ons omgewing die naglug verlig het, te kyk. Toe die aftelling verby was, is almal gebruiklik gedruk en gesoen en is Nuwejaarswense mildelik uitgedeel. Toe die vrolikheid net mooi aan die gang was, strompel Kleinboet by die agterdeur uit, al sukkelend om die slaap uit die oge te vryf.
"Hoekom raas julle so?" kom die klein stemmetjie vanagter die vrywende hande.
"Haai, kyk wie is wakker!" het Ma gekloek. "Kom kyk hoe mooi is die liggies! Happy New Year!!"
Kleinboet het ophou vryf en ooglopend verward om hom rondgekyk. "Is die nuwe jaar al hier?" Hierdie keer was die stemmetjie nog kleiner en gevul met 'n vreemde emosie.
"Ja! Dis Nuwe Jaar!" het Pa laat hoor. "Kom, gee vir Pa 'n drukkie!"

Toe bars Kleinboet uit in die huil van alle huile! Hy snik en die trane stroom oor sy wange en oor die teddiebeer, wat steeds in sy arms was. Ma was natuurlik dadelik by om te troos en die nodige soentjie te gee. "Aggenee, Nuwe Jaar is iets om oor vrolik te wees! Waarom huil my kind dan so? Voel jy siek?"
Na nog heelwat trane, kry Kleinboet dit uiteindelik reg om die woorde te vorm. "Julle is lelik!! Julle is almal baie lelik! Nou het ek nie gesien hoe kom die Nuwe Jaar nie!" Weer was dit 'n vloed van trane.

Eers vele jare later, sou Kleinboet leer dat sekere begrippe in die ou lewe letterlik, maar ander weer figuurlik bedoel word. Op skool het hy ook van denostasie en konnotasie geleer. Maar, al is hy reeds nie meer met ons nie, sorg die onthou van Kleinboet se groot ontsteltenis toe hy kleintyd nie gesien het hoe die Nuwe Jaar sy opwagting maak nie, steeds vir 'n groot glimlag - en dra dit ongetwyfeld by tot die vrolikheid as die Nuwe Jaar verwelkom word!

Hoor my lied ...

Dit was Oukersaand, 1968. Wouter was 'n sestienjarige wat, getrou aan sy fase, net op sport, meisies en eet ingestel was. Met die oorlaaide kostafel daardie aand in gedagte, het die lysie natuurlik omgeswaai, want EET was die eerste prioriteit!

Ma Susan het vroegmiddag begin om allerlei lekkernye en versnaperinge vir die tradisionele vingerete wat eie aan Kersfees in die Louws se huis was, voor te berei. Wouter het sy ma gehelp, want sus Louise het haar hande in die saligheid begewe, en kleinboet Jan was ... wel, te klein om enigsins van hulp te kon wees. Daar was kos in oorvloed: van tuisgebakte speserykoekies, worsies-op-'n-stokkie, lemoentert (Wouter se gunsteling), tot koue frikadelle en gemmerbier. Pa Gerhar-
dus het die dagskof van ses tot ses, gewerk en dinge moes agtermekaar wees wanneer Pa , moeg en befoeterd soos gewoonlik, by die huis sou kom.

Wouter was net oor een ding ongemaklik en kon dit nie uit sy gedagtes kry nie: sy beste vriend (Stefan) was die bure se seun, en Stefan en sy ma sou die aand alleen moes deurbring, want sy pa het die nagskof gewerk, tot sesuur die volgende oggend.

"Ma," het Wouter sy ongemak met sy ma gedeel, "dis darem nie reg dat tannie Alta en Stefan vanaand so alleen moet wees nie. Hier is mos meer as genoeg kos, kan ek hulle nie maar gaan nooi om by ons te kom eet nie?"

Hy het sy ma se effense huiwering verstaan, want dit was gewaagd en in 'n sekere sin onverantwoordelik om soiets sonder sy pa se toestemming te doen. Maar, dit was tog Krismis, 'n spesiale tyd van gee en deel met ander - hy was seker dat selfs Pa Gerhardus op so 'n aand sy hart sou versag.

"Jy's reg,  dis tog Kersfees, ek dink hulle sal dit baie waardeer", het sy ma dit ook gewaag.

Wouter het dadelik opgewonde oor die heining gespring, soos dit sy en Stefan se gewoonte was, en soos hy gehoop het, was Stefan-hulle spoedig by hulle en is daar heerlik geskerts en gekuier. Ou-
kersaand het 'n nuwe betekenis vir Wouter gekry, een van vrolik wees en ontspan, sonder om te wonder wat Pa Gerhardus se reaksie sou wees.

Gerhardus het toe eers halfagt se koers by die huis gekom. Toe hy die sitkamer binnekom, het hy merkbaar verstyf, vraend na Susan gekyk en onvriendelik gegroet. Hy is direk kamer toe om sy uniform te gaan uittrek. 'n Rukkie later het hy teruggekeer, en Susan het gesien dat sy vinnig 'n bordjie eetgoed in haar man se hand moes kry. Die geselskap het nie weer aan die gang gekom nie, en Alta en haar seun het beskroomd gegroet, Ma vir die 'heerlike aandjie' bedank, en huis toe geloop.

Die geskenke moes nog uitgedeel word. Gerhardus se tradisionele lees van die Kersverhaal uit die Bybel, die luister na die Weense seunskoor se 'Stille nag' en die kort gebed daarna, was met ingehoue emosie. Wouter en sy ma kon aanvoel dat die bom enige oomblik sou bars. Hy het sy bes probeer om opgewonde oor sy geskenk te lyk: Gé Korsten se langspeelplaat, 'Hoor my lied', met al Wouter se gunstelinge op (sy ma het dit vir hom gekoop).

Toe die laaste geskenkie oorhandig is, kon Gerhardus homself nie meer beteuel nie. "Wie de donner gee julle die reg om daardie mense hierheen te nooi?!" het hy geskreeu. "Dis ons gesinsaand, ek werk my gat af om dit vir julle moontlik te maak - en julle nooi vreemdes!" Hy was buite homself van woede. "Dis natuurlik weer jy wat jou pel hier wou gehad het! Hierdie oor-en-weer gekuier irriteer my al lankal - dit stop sommer nou, net hier!" Susan het nog probeer paai, maar Gerhardus
het nog 'n paar onkiese uitlatings gemaak,  en toe die agterdeur hard agter hom toegeklap - en hulle het hom daardie aand nie weer gesien nie.

Wouter kon die trane nie keer nie. Ook hy het die donkerte opgesoek, in sy kamer op die bed geval en
sy wanbegrip uitgesnik. Kersfees is dan 'n tyd van gee, van vrolik wees en vir mekaar omgee ...??

Laataand het hy gedempte stemme gehoor, daarna was dit grafstil in die huis. Buite kon jy hier en daar 'n klapper hoor, soms 'n vrolike gelag vanuit een van die buurhuise.

Dit was al laat in die nanag, toe Wouter sy bedlampie aanskakel en sy geskenk nadertrek. Hy het die trane weggevee en stil met homself gepraat: "Hoor my lied, ek sal NIE eendag so 'n pa vir my kinders wees nie ! Ek sal vir hulle lief wees en hulle sal nie bang vir my wees nie ... ".

Toe Wouter later jare sy eie plekkie gekry het en as werkende jongman, sy eie lewe kon lei,  het hy 'n groot plateversameling opgebou.  "Hoor my lied", was nie een van hulle nie.  Daardie plaat het hy
geredelik van ontslae geraak ...

Jeugdige vergryping.

My ouers het in die begin tagtigerjare op die dorpie Marble Hall gewoon. Dit was toentertyd maar 'n ou klein plekkie, vrekwarm en meestal droog. Tog was daardie droogte net tot die natuur beperk, want in die inwoners se lewens was dit allermins vaal en troosteloos!

Die bure (Grieke) had 'n kafee skuins oorkant die straat. Die goedige eienaar , sy vrou en jonger broer, het die onderneminkie bedryf. Hulle het twee seuntjies gehad, Panayottis en Jannie, van min of meer my broer se ouderdom. Die drietjies het die straat vol gespeel, was gedurig aan die beweeg. Kort-kort het jy een iewers hoor huil, of 'n luide bekgeveg wat oor die een of ander 'kroekery' tydens 'n speletjie, gevoer is. Soms was dit die hoenders of honde wat dit moes ontgeld. Hulle was besige gevreetjies, baie besig! As hulle by die een huis verwilder het, is die kwajongstreke by die ander huis voortgesit.

Die pa was 'n rustige, goedige man wat sy gang gegaan het. As die dae marmerwarm gebak het, het hy die spulletjie soms geroep en dan het elkeen 'n yskoue koeldrank, sommer so uit die kafee se yskas, gekry. Dit was nog die dae van koeldrankbotteltjies, wat jy na die tyd weer vir 'n paar sente kon gaan inruil het. Die karnallies het dit geweet, en soms 'n koeldrank of drie gegaps, leeggedrink en dan afgehol na die ander kafee om die hoek, waar die bottels vir Chappies (kougom) verruil is!

So gebeur dit toe dat die grootmense die Sondagmiddag 'n uiltjie gaan knip het, soos die gebruik was, en die kleintjies hulself moes vermaak - ook volgens roetine. Die kafee was Sondae net halfdag oop en die Grieke het die ruskansie deeglik benut. My broer en sy trawante was egter nie vir die rus-ding te vinde nie, hulle was aan't rondsnuffel en planne beraam om die vervelige middag te verwyl.

Meteens het 'n verskriklike gil die Sondagvrede middeldeur geskeur. Die gil is deur harde huilgeluide gevolg, asook voete wat verskrik wegkruipplek gaan soek het. Die twee ouerpare was gelyktydig buite, want daardie gil was een van groot probleme en almal het geweet dat iets erg moes gebeur het.
Daar vind hulle toe vir Jannie (hy was die jongste van die bende), op die grond langs sy pa se vragmotor, waarmee hy groente aangery het. Jannie se gesiggie was in die stof gedruk, hy het hartverskeurend gehuil en aanhoudend "Eina ... eina ..." gekerm. Almal het om hom gekloek, maar kon geen fisiese skade bemerk nie. Jannie het egter net harder en harder gehuil en die einas het 'n stortvloed geraak.

 Dr. Malan, destyds die enigste arts op die dorp, was Pretoria toe vir die naweek. Al genade was om die sowat agtien kilometer Groblersdal toe, te jaag. Daar was darem 'n kliniekerige hospitaaltjie, met 'n dokter of drie. Intussen het Pa-hulle die ander twee gesoek - en uiteindelik onder die bed in die spaarkamer gekry! Hulle was steeds wit van die skrik en moes behoorlik uitgesleep word. Na 'n paar ernstige dreigemente, het die middag se verhaal stuk-stuk ontvou. Die saak staan toe so: Panayottis het, toe dit gelyk het of die oumense almal aan die slaap was, onthou dat sy pa die Saterdag 'n paar biere in hul yskas gesit het. Op die snikhete Albastergat was soiets amper normale prosedure, veral oor 'n naweek. Ewenwel, hy (dis nou Panayottis) gaan haal toe 'n paar van sy pa se biere uit en oorreed die ander bendelede om in die verbodenheid te deel. Daar is toe onder die koraalboom 'n paar biere geknak - deur mannetjies wat nog skaars op skool was! Jannie was nog te klein vir skool.

By die hospitaaltjie het die dokter gou agtergekom dat Jannie na drank geruik het! Daar is oor-en-weer gebel, en die feite was gou op die tafel: in hulle beskonkenheid, het die drie musketiers besluit om op en in die lorrie te gaan speel. Jannie se kapasiteit was skynbaar die laagste, want hy was voor in die koor. Hy klim toe vol bravade bo-op die voertuig se dak, waar hy Zorba se dans (of iets dergliks) wou uitvoer. Hy verloor toe sy balans en tuimel af, reguit aarde toe! Toe hy so vreeslik aan't skreeue gegaan het, het die ander so vinnig as wat hul bene hul kon dra, weggehol en skuilplek gaan soek - vandaar die onder-die-bed deel.

Die diagnose was toe dat Jannie ligte harsingskudding opgedoen het. Miskien was hy die eerste vyfjarige wat soiets oorgekom het - nou nie van drink en bestuur nie, eerder iets soos suip en bekruip. Wys jou net!

Muriel

Haar naam was Muriel. Dit, en die feit dat sy van Suidwes af gekom het, was die enigste inligting rakende haar her- en afkoms, waarvan enigiemand geweet het - en dit het ook nie saakgemaak nie.

Muriel was kampusbesit. Miskien eerder manskoshuis-besit, maar tog almal se Muriel. Haar tengerige, fyn postuurtjie en roesbruin hare, was haar bekendste kenmerke. Sy was immer onopvallend, misterieus en altyd met 'n skouersak, op pad na wie weet waar. Jy kon haar op enige plek aantref, soms waar jy haar die minste verwag het. Per geleentheid is sy in die Aula tydens 'n middaguur-konsert opgemerk, dan weer op die grasperk agter die Musaion. Die kanse dat jy Muriel op die Hillcrest-bus sou raakloop, was ook redelik goed.

Sy was enigmaties in haar handel en wandel. As dit so gebeur het dat jy langs haar in die Hatfield- of Sterland-fliek te lande gekom het, het sy sag in die dowwe lig geglimlag en jy het 'n gevoel van rustigheid aangevoel. Soms het sy doodstil op 'n houtbankie langs die kennisgewingborde (waar die BB-weierings opgeplak is) gesit en weemoedig voor haar uit gestaar. So nou en dan sou iemand met 'n "Hi, Muriel!" verbystap, waarop sy die een hand liggies gewuif en ook geglimlag het. Dan het sy weer in haar geheime gedagtes weggesink.

Natuurlik is daar baie oor Muriel geskinder. Wanneer daar 'n paar Muriel-lose dae verbygegaan het, is daar in die manskoshuise se ontspanningsale bespiegel oor waar sy haar op daardie stadium sou bevind het. As ek nou so terugdink, wil dit vir my lyk asof sy 'n voorliefde vir die moderner koshuise soos Mopanie en Maroela gehad het. Soms, wanneer ons op 'n Woensdagaand daar gaan liga-tafeltennis speel het, was Muriel tussen die groepie toeskouers. Sy was nooit luidrugtig nie - het trouens bitter min gepraat. Eienaardig genoeg (agterna gesien), was niemand verbaas om die meisie tussen al die manne te sien nie, al was dit die dae toe daar 'n sterk stelsel van 'morele standaarde' in die manskoshuise was. Muriel was een van die groep, het selfs tuis gelyk wanneer sy dikwels 'n lang manshemp aangehad het en kaalvoet was.

Vir party was Muriel die ma na wie daar verlang is, vir ander weer die suster met wie hartsgeheime gedeel is. Dis seker maar logies dat haar rol by ander (sy moes tog iewers geslaap het) meer eroties was, maar ook dit is as blote gang van sake, aanvaar. Niemand was jaloers op iemand nie, as dit jou Muriel-beurt was, was dit maar so. Ek kan met alle eerlikheid verklaar dat ek nooit gehoor het dat iemand na Muriel as 'n 'kwaadkat' of 'seksbom' verwys het nie - en dit was sy dan inderdaad ook nie.
Sy was 'n aanvallige, rustige meisie uit Suidwes, 'n swerwer wat na rusplek gesoek het. Iemand op wie se nommer jy maar kon druk as jy 'n metgesellin na 'n funksie, nodig gehad het. Iemand wat maar altyd in die skaduwees gewag het, vir waar en wanneer haar dienste ook benodig is.

Waarvoor sy studeer het, en of sy wel studeer het, was nooit ter sprake nie. Haar teenwoordigheid op die kampus was gerusstellend, 'n klein bietjie permanensie in 'n deurmekaar milieu. As dinge vir jou te veel geraak het, kon jy langs Muriel op die houtbankie gaan sit en seker gewees het dat jy, al was dit dan net vir 'n paar vervlietende minute, die stil geselskap van iemand sonder vrae, kon geniet.
Muriel het nooit oor akademie gepraat nie, net oor mooi dinge soos musiek, plante en wolke. Sy het ook nooit in die karige gesprekke, na ander mense verwys nie. Die hartseer uitdrukking op haar gesig, was sprekend van iemand wat die pad gestap het, iemand wat besef het dat wat verby is, vir altyd verby is ... Iemand wie se innerlike begeertes, nooit bevredig is nie.

Wat van Muriel geword het? Wie sal weet? Ek kan glad nie aan haar dink as iemand wat sou getrou het en 'n gesinslewe sou lei nie.. Ook nie as iemand wat iewers in 'n kantoor vasgekluister sou gewees het nie. Eintlik kan ek my glad nie indink hoe Muriel 'n toekoms kon gehad het nie - daarvoor was sy te enigmaties, te onwerklik, te nie-van-hierdie-aarde-nie.

Haar naam was (is?) Muriel. Net dit.

Juffrou gee 'n dubbele pyn.

Ons was 'n klompie belustige en rasegte standerd sewe-seuns: disspline was 'n ongewenste woord en niks wat na die estetiese geruik het, het in ons belangstellingsveld geval nie.

Die groot- en kleinskool was toentertyd op Ogies, nog in dieselfde gebou. Die klasse was klein en intiem, met nie meer as so twintig wat per keer die banke beset het nie. Iedereen se stamboom was aan elkeen bekend, jou doen en late was geen geheim nie - ook nie vir die onderwysers (of selfs die Hoof) nie ...

Een periode per week is aan 'klasmusiek' afgestaan. Vir ons was dit net een, droewe tyding: sing en nogmaals sing ! Die meisies het lustig meegedoen en was nogal nie te onaardig om na te luister - en veral te bekyk - nie. Maar, vir 'n vyftienjarige knaap was die gesingery 'n pyniging! Eers het die goedige ta' Mima, so met haar potsierlike figuurtjie op 'n houtkissie gelig sodat sy ons min of meer op gelyke oog kon takseer, as koorleidster en dirigent opgetree. Hierdie prentjie was vir ons skreeu-
snaaks en het talle nog snaakser aanmerkings uitgelok. Dit het meegebring dat die seuns se 'sang',
eerder 'n onderlangse geproes was, want almal was dik van die lag!

Toe kry die skool 'n nuwe sangjuffrou, ene mev. Pieters. Die situasie het soos handomkeer verander.
Ons seuns is op geen ondubbelsinnige wyse nie, goed laat verstaan dat 'Juffrou duld geen ongedissiplineerde gedrag nie!' Sang was skielik 'n 'estetiese ervaring, 'n verrukking van die siel' en nog allerlei warra-warra uitdrukkings. Haar styfopmekaargedrukte lippe was soos 'n streep wat getrek was: waag dit net om die muse bespotlik te maak! Ons doppies was geklink - ons het dit nie eens meer gewaag om onderlangs na die meisies te loer nie. 

Wat ons seker die meeste van die nuwe verskrikking ontstel het, was wanneer sy so voor ons stelling ingeneem het, met ogies wat geblits en die beringde vingers wat beduie het: "Maak die monde groot en rond oop! Laat die gevoel oor jou spoeeeeeeel!". Om soiets van 'n standerd sewe-seun te verwag, is absoluut verregaande (altans, so het ons gevoel). Ons het soos moffies gevoel en mekaar agterna gespot en die juffrou verwens.

Toe kom die dag van genade! Die sangperiode was weer op ons en ons het so vinnig as wat ons bene ons kon dra (om juffrou se toorn te vermy), op die saaltjie se verhoog, agter die Otto Bach -
klavier, stelling ingeneem. Die aanvanklike doodse stilte, het gou in 'n versigtige gefluister ontaard, en toe dit blyk dat ou Pietie nie daar was nie, het die seuns vinnig ontspan en die meisies begin tempteer. Daar is gelag en gesels, en Trudie het kort-kort 'n gemaak-benoude gilletjie gegee wanneer Fanie of Brian "per ongeluk" aan haar boud gevat het. Die onskuldige, bedeesde ekke het saam met Helga Naude langs die klavier gestaan en oor ditjies en datjies gedagtes gewissel.

My en Helga se gesprek het op 'n kol noodwendig in die onnies se rigting beweeg. Ons het ons lot met mekaar gedeel en verdoemende uitsprake oor ou Potgieter se Wiskunde-huiswerk en ou Bok se ewige Natskei-eksperimente gelewer. Toe sien ek die teelaarde is gunstig, en ek spreek my eerlike
opinie oor die sangjuffrou uit.
"Weet jy, ou Pietie gee my 'n yslike pyn!!" het ek my hart verwoord.
Helga het gegiggel en my betig: "Haai jong, sjjt! Netnou hoor iemand jou!"
Dit kon my op daardie oomblik min skeel. Al die dae van gedwonge "maak groot oop die monde!" het by my mond uitgeborrel. "Ek's ernstig - en sy kan dit maar weet! Sy gee my nie net 'n gewone pyn nie, sommer 'n helse een!"

Die klok het gelui en ons het na die Afrikaans-klas begin aandrentel. Ou Ol was nou wel nie een van ons gunsteling-onnies nie, maar hy het jou ten minste darem nie die hele tyd met 'n valkoog dopgehou nie. Ons was dan ook net 'n entjie weg met die gebruiklike "oefening so-en-so, bladsy so-en-so", toe mnr. Le Roux (dis nou die Hoof) in die deur verskyn.
"Mnr. Olivier, is Kobus de Wet nou by u?" het hy met 'n kwaai stem gevra. Ek was natuurlik wit van die skrik.
Ou Ol het soos gewoonlik, oor sy voete geval om die Hoof te plesier: "Ja, mnr. Le Roux. Kobus, mnr. Le Roux wil jou spreek."

So stap ek toe ewe bedremmeld agter die Hoof aan, reguit kantoor toe. Hy het nie eens gaan sit nie, net die deur agter ons toegemaak en veels te naby, voor my kom staan. "So, JY is die mannetjie wat dit waag om juffrou Pieters te beledig! Wie gee jou die reg om so onopgevoed en ongeskik op te tree?!" Ek kon sien dat mnr. Le Roux briesend was en moes sekerlik ineengekrimp het van skaamte en verleentheid, want ek was bekend as die soet seun, die een wat nooit in die moeilikheid gekom het nie. Om te dink dat ek Helga vertrou het, dat ek my diepste denke aan haar openbaar het! Dit was sweerlik sy wat dadelik nuus aangedra het.

Nog voor ek behoorlik my gedagtes agtermekaar kon kry om myself te verweer, is ek hardhandig aan die arm beetgekry, vooroor gedruk - en is die maksimum straf toegedien: ses houe met die rottang!
Terwyl die houe geval het, het die Hoof sy diepe teleurstelling in my, uitgespreek en relaas oor hoe geskok my ouers sou wees en welke groot ideale en mooi dinge hy wat Hoof is, dan in my sou gesien het. Lyfstraf was die in-ding daardie tyd, 'n man moes maar op die tande byt en dit soos 'n man vat.
Ek het ou Knaf gehaat en Helga verwens!

Natuurlik het die hele episode verreikende gevolge gehad. Pa het my 'n tweede loesing gegee, terwyl Ma 'n Bybel-versie op my kopkussing neergesit het. Helga het toe ook geblyk onskuldig te gewees het want sien, juffrou Pieters was toe NIE afwesig daardie dag nie, sy het mooi agter die sygordyne gestaan en na ons (en veral my) mening oor die sangklasse geluister!

So het die juffrou my toe twee pyne gegee: die een was die rede, die ander een die gevolg. As ek nou mooi oor die sakie nadink, besef ek dat daardie ses houe die moeite werd was. Enersyds het ek van toe af  'n wag voor die mond geplaas, en andersyds het dit my aansien destyds 'n goeie hupstoot gegee. 'n Man wat die maksimum straf verduur het, nadat hy die algemene gevoel verwoord het, was nie sommer net nog 'n outjie nie!

Ek is jammer, juffrou Pieters, maar die herinneringe aan u, gee my nog steeds 'n pyn!

Die bruid moes maar wag.

Werner Louw was 'n jong onderwyser wat 'n vol lewe gelei het. Hy het sy volle gewig by die skool-
aktiwiteite ingegooi, want hy moes die twee jare wat hy noodgedwonge eers diensplig moes verrig,
inhaal, sodat hy 'n gelyke kans op bevordering teen sy meer ervare kollegas kon beding. Hy het hom
trouens in so 'n mate in sy beroep ingegrawe, dat daar nie veel ruimte vir 'n private lewe was nie.
Dit was dan ook eers op byna dertig, dat Werner tot trou gekom het - tot vele vriende en familielede
se verligting!

Aanpassingsprobleme was aan die orde van die dag, want Werner was te lank op sy eie. Op daardie
stadium het sy bruid in 'n ten volle gemeubileerde huis, met 'n tipies loslopende man se roetine en uitleg, binnegestap. Wena moes maar geleidelik dinge verander en na haar smaak inrig - met takt en diplomasie, want Werner was redelik verstok en konserwatief.

Kort na die wittebrood, het die skole weer begin en Werner het sy vele binne- en buitemuurse pligte hervat. Sy bruid moes maar daarmee verlief neem, want haar man was ambisieus en altyd gewillig as daar vrywilligers gevra is. Benewens sy Saterdae se vol sportprogram (hy het na die oggend se skole-
sport, ook nog krieket in die middae vir die dorp se eerstespan  gespeel), het Werner ook nog baie nasienwerk gehad wat afgehandel moes word. Die man was besig, en Wena het al hoe minder
verstaan waarom sy so dikwels grasweduwee moes wees. Sy het toe maar probeer om van Werner se skoolaktiwiteite by te woon, om belangstelling te toon en kontak-tyd uit te brei.

Daardie Vrydagmiddag moes Werner 'n tennisspan hanteer. Dit was liga-tyd en die besoekende span was al 'n halfuur na die skool uitgekom het, by die bane. Hy het gou vir Wena gaan oplaai, en sy het toe ewe gedwee met 'n breiwerkie in die hande, op die pawiljoen stelling ingeneem.

Werner het sy ding gedoen, presies en volgens verwagtinge. Spelers is op die baan gesit, verversings is aangebied en hy het kort-kort gaan hoor of die besoekende personeellid iets te ete of drinke gehad het. So tussendeur het hy hier en daar met Wena gesels, maar daar was nie veel tyd daarvoor nie.

Ewenwel, die laaste balle is toe geslaan en die tellings op die uitslagvorms ingevul. Werner se skool het gewen en hy was die volmaakte gasheer: hy het die spelers gelukgewens, die besoekers bedank en 'n veilige terugreis toegewens. Hy het selfs saam met hulle na hulle bussie toe gestap en seker gemaak dat hulle niks laat agterbly het nie.  Toe die voertuig om die hoek verdwyn, het Werner die balle bymekaar gemaak, opgeruim en kar toe gestap ...

Op pad huis toe, het hy die wedstryd oordink en baie tevrede gevoel, omdat sy span hulle goed van hulle taak gekwyt het. Die Hoof sou vir seker 'n regmerkie of drie langs Werner se naam kon maak, dit was nou nie altemit nie.

Met 'n selfvoldane glimlag het Werner by die huis aangekom, die motor onder die afdak geparkeer - en toe sien hy dit! Aan die wasgoeddraad was van Wena se kledingstukke - hy het skoon vergeet dat hy nou getroud was ... en Wena was nog op die pawiljoen!

Met skreeuende bande en remme het die Mazda in 'n groot stofwolk langs die tennisbane tot stilstand gekom. Werner het net 'n paar hale nodig gehad, toe was hy by sy bruid. Wena het beteuterd gelyk, die lippe ferm  op mekaar gepers. Sy het haar breiwerk gegryp, en so vinnig as wat haar bene haar kon dra, na die kar toe gehardloop. Werner het soos 'n skoothondjie agterna gehol, die hele pad gejammer en geskattie, maar Wena was horende doof.

Dit was die rusie der rusies! Pasgetroudes was nie veronderstel om sulke onmin te duld nie, maar daardie aand was dit Wena met haar beskuldigings en trane, teen Werner met sy pleidooie, verskonings en boetedoening!

Wat van die hele petalje geword het? Wel, Wena het nooit ooit weer 'n skoolwedstryd of -funksie bygewoon nie - en Werner het dit maar later as 'n gegewe aanvaar. Die skietstilstand is woordeloos bepaal: jy het jou werk en jou verpligtinge, en ek het myne.

Ai, dat 'n man so in die duwweltjies kon trap!

einde

geen waarskuwingstekens
geen rooi driehoek of
flikkering van blouligte
of onreelmatige asemhaling
geen voorstorm-winde
of malende wolke

net maar 'n stille
                          wegkwyn
en stiller afwesigheid
net maar 'n geluidlose
                          wegsyfer
in die dorre sand
van dit wat was

geen laaste groet
geen hou verby
waarskuwing
of chevron om my
gebroke hart

net maar 'n doodse
                          verdwyn
in die genadelose
woestyn
van pyn ...

Ouma kyk rond.

'n Volwassene sal kan beaam dat dit nie maklik is om 'n motor in die pad te hou, as jy die passasier is wat moet oorleun om die stuurwiel so vanuit 'n hoek te moet hanteer nie. Sekerlik nie onmoontlik nie, maar hoogs ongemaklik en onnatuurlik. As jy egter 'n knaap van so ses of sewe jaar oud is, raak die situasie ietwat van 'n krisis ...

Ouma Marja (niemand behalwe oom Koos de Klerk, Ouma se broer, het ooit die doopnaam 'Maria' korrek uitgespreek nie) het na Oupa se dood in 1957 'n boervrou gebly en een maal per week die plaaspad dorp toe met die mouter aangedurf. Eers was dit met 'n gevaarte uit die veertigs ('n groen Chev, wat nog met 'n slinger gestaart is), maar toe koop Ouma 'n byderwetse Opel Kapitan waarmee sy oral rondgery het - natuurlik nie altyd waar 'n gebaande weg was nie. Sy het geglo sy ken 'elke duim' van Eerstegeluk en kon in enige rigting koers kies, die Opel sou sy ry kon kry.

Saam met al haar ander eksentrisiteite, was Ouma ook nog 'n geen-nonsens-mens. As sy wou ry, het sy gery - hoe en waar sy wou. Daar was wel 'n goed-uitgetrapte plaaspad wat soms erg verspoel was, maar dit het Ouma nooit van stryk gebring nie. Sy het eenvoudig net 'n nuwe omweg gemaak, so met die Kapitan se wiele saam. Verby oom Gert se opstal, was die spore al diep uitgetrap en het die middelmannetjie onder die kar geskuur - gelukkig net die gras wat so welig gegroei het. As die spore te donga-rig geraak het, is daar bloot net met die een wiel op die middelmannetjie en die ander een langs die pad, in die veld, gery en siedaar, binne 'n week of so was daar 'n nuwe plaaspad.

Ons het op Bethalstasie gebly, so sewe kilometer van Ouma se plaas af. Ek het dikwels oor naweke of wanneer Pa dit ookal sou toelaat, by Ouma gaan kuier. Dit het dan noodwendig ook 'n dorp-besoekie of twee beteken, want die roomkanne moes stasie toe en Lundall se kafee moes van eiers voorsien word, en daardie 'een-en-ses' (dis nou een sjilling en ses pennies, oftewel 15 sent in vandag se terme) was 'n waardevolle inkomste wat weer vir 'n blik Koffiehuis-koffie, of 'n pak Mazzawatta-tee gebruik kon word.  Ek het maar 'n bietjie skrikkerig langs Ouma gesit as sy so voet in die hoek, die draaie en swaaie gevolg het.  Dit was maar stamperige ritte, veral as Ouma so aan't beduie en vertelle. was, so ver as wat ons gery het. Jy moes destyds deur minstens vyf plaashekke, want Eerstegeluk was familiegrond en die plase was ingeryg, langs mekaar.

O ja, die ryery. Ouma het soms, terwyl die Kapitan nou so deur die plase gespoed het, haar hare versorg. Sy het die kar se trupieeltjie na wense gedraai, en was soms met beide hande besig om die haarnet weer om die bolla gespan te kry) - en dan moes ek die kar in die pad hou! Klein soos ek was, kon ek skaars die pad sien, maar ek het dan aan daardie stuurwiel geklou en my uiterste probeer om min of meer in die pad te bly. As ons van die plaaswerkers of hulle kinders langs die pad gekry het, het hulle by voorbaat op 'n veilige afstand uitgedraai, want hulle het geweet dat die Kapitan nie altyd die tweespoorpaadjie gevolg het nie. 

Op 'n dag het ons by Jannie van oom Hendrik se plaas verby gery, toe Ouma sien hoe mooi tannie Johannatjie se kannas aan die blom die blom was.
"Gou! Hou vas, ek wil Johannatjie se blomme sien!" het Ouma beveel, terwyl sy terstond gelos het en die Opel gevaarlik links, die veld in geswenk het! Ek het my oorhoeks geskrik, die stuurwiel beetgekry en op die een of ander wonderbaarlike wyse, die kar weer padwaarts kon stuur. Ouma het haar nie aan my angs gesteur nie, was te druk besig om lopende kommentaar, terwyl die kar dorp toe gespoed het, oor die blomtuin te lewer! 

Moenie dink Ouma was dankbaar vir my bestuurpogings nie ! As die kar te veel geskommel en die wiele nie mooi in die grondpaadjie se spore was nie, het ek 'n deeglike skrobbering gekry. Die gebruiklike 'my liefie' het vinnig in 'siet nou wat het jy aangevang !' verander. Sy sou my maklik daarvan beskuldig het dat EK ons wou laat verongeluk het! Soos ek genoem het, ek was nog 'n laerskool seun in die laer grade, maar dit het nie indruk op Ouma gemaak nie.

Toe ek in my eerste jaar op universiteit, vir my eie lisensie gegaan het, was dit 'n senutergende ervaring en het ek sulke terugblikke aan die ritte daar op die plaas, in my gedagtes gekry - allermins aangenaam ! Dit was asof Ouma weer langs my gesit het, en nie tannie Lappies nie (ons buurvrou, want Ma kon nooit bestuur nie en Pa sou my nooit kon leer nie - was altyd 'te besig'). 

'n Man praat nie graag daaroor nie, maar ek het my lisensie eers na twee probeerslae op Witbank, gekry. Ouma se kwaai stem spreek my nog telkens aan as ek nie die kar presies in die pad hou nie. So het ek tot op datum al 50 ongelukvrye jare van bestuur agter die rug. Dankie, Ouma ! 

Vuurtjie in my hart

Ek pak vir ons 'n vuurtjie
met hardekool vanaand,
sodat dit lank kan aanhou
en deur die nag kan brand.

Kom deel met my ons vuurtjie
wat ek in liefde maak,
kom sit 'n bietjie nader
as dit grafstil om ons raak.

Daar is so baie dinge
waaroor ek graag wil praat:
van hartseer en verlange
wat merke op ons laat ...

Miskien sal ons dan later
geheime stil kan deel,
en as die aandster laag is,
die naglug soos ferweel,

vou ek my mantel om jou,
as liefdesblyk en troos.
Soos ek, is jy ook kwesbaar -
so blootgestel en broos.

Vroegoggend kwyn die vuurtjie,
die hardekool word as.
Ek mymer oor verlore tyd -
'n droom, dis wat dit was ...

Drome van genade ...

Drome bring heimwee; drome is soms die uitvloeisel van verlange ...

Ek verlang verskriklik na my ma. In desperaatheid droom ek een nag dat ek wel kontak met die Hmel maak.

 "Kan ek asseblief met my ma praat?" vra ek. "Sy is Kotie de Wet. Net vir drie minute, asseblief?"

''By watter afdeling is sy?" vra 'n sagte stem.

"Afdeling? Sy  ... sy is seker by die brei- of hekelafdeling. Haar hande was nooit stil wanneer sy televisie gekyk het nie. Sy was altyd aan die hekel of brei vir een van ons."

Weer hoor ek die sagte stem. "Ons het nie so 'n afdeling nie. Ons is omgewe van lig, ons is omvou deur Sy warmte. Hulle brei nie, het nie klere nodig nie."

'"Probeer dan die bak-afdeling," sê ek. "Natuurlik! Sy sal by die bak-afdeling wees." Na haar dood het ek naarstiglik haar laaste stukkies beskuit uit die blik gaan haal en dit gevries. Ek sou dit nie kon eet nie, net hou vir ... vir ... net om na te kyk.

Hierdie keer klink die stem bejammerend, maar tog ook vertroostend. "Ons het ook nie 'n bak-afdeling nie. Ons leef van die vrugte van die gees."

Ek bly 'n rukkie stil. "Wat van die tuin-afdeling? Wat 'n planter was sy nie! Sy het vir my 'n aarbeisteggie geplant wat later 'n welige aarbeituin geword het. Sy was so lief vir die grond, so deel van die aarde."

Die stem antwoord, "Ons saai nie en ons plant nie. Ons besit reeds die ewige saad."

Ek raak desperaat. en vra, "Watter afdelings is daar dan?"

Die stem praat sag en geduldig. "Ons het kore ... "

"Kore ?" vra ek, "nee, ek weet darem nie. Sy was nooit 'n voorsanger nie. Wat is daar nog ?"

 Die stem raak nie ongeduldig nie. "Daar is ook hulle wat sit by die voete van die Een wat onderrig."

"Sit hulle ?" vra ek nuuskierig. "Nee, ek het nooit my ma sien sit nie."

"Hulle sit en luister na die Stem."

"O! Ja, sy sal daar wees!" jubel ek. "Ja, ek moes tog geweet het, sy was altyd 'n simpatieke luisteraar. Haar oë, haar gesig, haar hele lyf het altyd saamgeluister. Kan ek met haar praat?" vra ek opgewonde. "Ek is seker dis die plek waar sy sal wees!"

Die stem verraai 'n sweempie meelewing. "Hulle wat luister, word nie onderbreek nie. Maar, as jy wil, kan jy saam luister."

Die droom is verby. In die môre toe ek stiltetyd hou, onthou ek dit weer. Toe ek kniel, bid ek nie - ek luister. Hy het immers gesê ek kan saamluister. En ek luister ... en ek hoor 'n stilte vol vrede. In die vrede, is daar troos en in die troos, is daar arms wat my vashou. Sy vashou voel soos my ma se lyf. Nee, nog beter - meer volkome. Dit verdryf die verlange en die verdriet.

Drome bring ook berusting ...

Dawerende ontgroening!

Soos elders in die land, was ons standerd 6-groep ook by Hoërskool Maclear aan ontgroening onderworpe - dis nou die dae toe dié gewraakte woord nog sonder vrees des vervolgings, gebruik is. Daar was nie iets soos die hedendaagse 'oriënteringsprogram' nie, ons is pleinweg en openbaarlik aan die genade van die seniors oorgelewer en behoorlik ontgroen!

Die junta was 'n klein groepie koshuismatrieks, daar uit die Pitsing se kontrei.. Hulle het met die wonderbaarlikste idees vorendag gekom om ons soos wurms te laat voel. Ek het geglo dat selfs die manspersoneel, te bang vir hulle was om ons enigsins te probeer beskerm het! Ons moes tot vervelens toe hardloop, stoepe met tandeborsels 'vee', teen bome uitklim, lawwe boodskappies vir senior meisies aandra en nog 'n legio ander (vir hulle) 'vermaaklikhede'.

Toe kom die opdrag dat elke standerdses, 'n tuisgemaakte musiekinstrument skool toe moes bring. Ons moes voor skool en gedurende pouses, die seniors 'met unieke klanke vergas'. My pa het vir my 'n tipe rietfluit gemaak, sommer so met die knipmes, soos hy as plaaskind geleer maak het. Die Maandag is ons dan ook vinnig aangetree, sodat ons instrumente beskou en behoor kon word. Peet Groenewald, grapjas wat hy was, besluit toe daardie naweek dat humor sy aansien by die matrieks 'n hupstoot sou gee - en hy bedink toe waarlik 'n uitsonderlike 'instrument': 'n afgebreekte hout-stoelpoot ... en 'n koos! Dis nou een van daardie kose met 'n kleinlettertjie, die een wat toentertyd onder elke bed gestaan het. Natuurlik was Peet se geslaan op die pot, skreeusnaaks en kakofonies verby! Ons ander se pogings het maar min aftrek gekry, want dit was Peet en sy geniale idee, se dag.

So betree ons toe later die dag die Engels-klas van Miss Mundel, 'n reeds-bejaarde weduwee wie se man in die Tweede Oorlog gesneuwel het. Sy was immer kiertsregop, so maer soos 'n kraai en kuis geklee in 'n romp en bloes wat tot bo teen die keel toegeknoop en met haar ouma se kamee verseël was - so asof sy die boodskap dat sy nie van ons wêreld was nie, deeglik wou onderstreep. Sy was befoeterd en het nooit geglimlag nie. In haar klas het jy so vinnig as moontlik jou sit gekry en vredeswille jou 'English made Easy' uitgehaal en gewérk. Ewenwel, ons was net mooi met die Past Participles op dreef, toe Louis Bruwer (hy was 'n muurmens, agter teen die aanspeldbord) 'n opgefrommelde papier na Petro de Lange gooi - en Miss Mundel dit gesien het! Dit was 'n groot fout ...

Sonder om haar deurpriemende blik en blitsende ogies van hom af te laat wyk, storm die Miss toe die gangetjie op die plankvloer af, om Louis te gaan vermorsel (altans, so het.dit aan haar lyftaal gelyk!). Wat ons - en definitief sy - NIE van notisie geneem het nie, was dat Peet sy instrument langs sy bank op die vloer neergesit het, en nie onder die bank, soos ons beveel is om te doen nie. Soos die Voorsienigheid dit wou hê, tref die aanstormende kamee-tannie toe die koos met 'n voltreffer van haar skoen - amper asof sy die ongewenste ding by die venster uit wou skop. Daar klingel-klingel die geriefie toe tussen die banke deur, tot agter teen die muur, waar dit in 'n finale crescendo tot stilstand rol ! Mens, dit was nou vir jou 'n gedoente!

Al wat ek verder, benewens ons verskrikte gesigte wat rooi en pers van ingehoue lag was, kan onthou, is hoe Miss Mundel toe die stoelpoot gegryp het, Peet uit sy bank gepluk het - en hom met stoelpoot in die rug gedruk, na die Hoof se kantoor gemarsjeer het. Peet was natuurlik ons held, want niemand sou dit ooit gewaag het om Miss M se waardigheid te skend nie.

Mnr.Rust het toe musiekinstrumente verbied, Peet het 'n loesing gekry - en ons het meer 'exercises' as ooit tevore, gekry om te doen. Ai, dat 'n ou stoelpootjie en piepiepotjie, nou so 'n kelêmetie kon veroorsaak!             

Een berg te veel ...

Pa was in die jare 1962-63 die stasiemeester op Ngodwana, 'n wonderskone plekkie in die pragtige Elandsvallei. Natuurlik was daar destyds geen sprake van 'n papierfabriek nie - die plekkie het bestaan uit 'n sandsteen-stasiegeboutjie, 'n goedereloods, vyf spoorweghuise en oom Murray se negosiewinkeltjie, waar ek elke tweede week vir Ma leesboeke moes gaan omruil het. Dis nou as die boekewa die grondpad , wat dikwels erg verspoel het, kon aandurf.

Die stasievoormanne was oom Olive Green en Willem Beneke, 'n jong eks-Pretorianer wat agter die poort, daar in Koos de la Reystraat, grootgeword het. Hy was 'n onverskrokke vuurvreter wat sy Ford kon laat spin soos min ander hom kon nadoen. Getrou aan die styl van daardie tyd, had die groen-en-wit Ford 'n sonskerm bokant die voorruit, 'n lugdraad met 'n heldergeel plastiese lemoen aan die punt, flappe agter elke wiel en 'n windmaker-knop aan die stuurwiel! Oom Willem het die gevaarte soos 'n 'pro' hanteer: linkerhand op die stuurwielknop, regterelmboog wat by die venster uitsteek.
By die huis was die mollige tannie San en drie kleintjies, nog nie skoolgaande nie.

Toe besluit Pa en oom Willem op 'n dag dat die berg noord van die stasie, die testosteroon uitgedaag het - en daar moes geklim word! Ek was 9 jaar oud, en moes saam. Ons is vroeg een Saterdag-oggend daar weg, het die Elandsrivier oorgesteek - en toe het die klim begin. Die berg is redelik steil, die tog was nie maklik nie. Pa was nog redelik fiks na sy lang rugbyloopbaan op Bethal, maar oom Willem het gehyg soos 'n os. Dit was ook opvallend dat sy gesig rooi geswel was. Hoe dit ookal sy, ons was halfdag bo en het daar onder 'n boom gerus en die utsig aan die anderkant, na Schoemanskloof, geniet. 'n Paar ribbokke het die prentjie mooi afgerond.

Die afsak terug Ngodwana toe, was 'n welkome verandering ... vir Pa en vir my. Oom Willem het steeds gehyg en sy gesig was teen daardie tyd so geswel dat hy amper nie voor hom kon sien nie.
Ons het besef dat iets ernstig verkeerd was en het weerskante van hom gestap om hom te ondersteun.

Dit was sterk skemer toe ons uiteindelik by die huis gekom het. Oom Willem kon nie eens praat nie, het net sy bors vasgehou en na sy asem gehyg. Daar is besluit dat hy dadelik dokter toe moes gaan - wat beteken het dat die meer as 30km Waterval-Boven toe, oor die Joubertsdraaie, gery moes word.

Wat daarna gebeur het, het verreikende gevolge gehad, baie meer as wat ons ooit kon droom! 'n  Reeks toetse het getoon dat oom Willem 'n vernouing in 'n aorta, naby die hart, gehad het - vandaar die asemnood. 'n Nood-operasie is uitgevoer en die verswakte stukkie is uitgesny en met 'n plastiese pypie vervang. Na sowat 'n maand, was oom Willem weer op sy pos, maar merkbaar stiller en meer besadig as tevore.

Ons is later weg van Ngodwana af, terwyl die Benekes nog daar aangebly het. Later het ons verneem dat oom Willem bedank het en 'n verkeersman in Pretoria geword het. Dit was 'n gedagte wat nogal sin gemaak het: die selfversekerde oom Willem. elmboog deur die syvenster, wat in sy patrolliemotor rondjaag.

Drie jaar later het ons die skokkende nuus verneem. Oom Willem, toe 36 jaar oud, is onverwags oorlede nadat die plastiese pypie in die aorta, 'n blasie gevorm  en toe gebars het. Dit was baie tragies, want tannie San, vlak in haar dertigs, het met drie klein kindertjies gesit wat versorg moes word.

Die berg voor Ngodwana se stasie, vandag oortrek met Sappi se dennebome vir die papierfabriek, was die enigste berg wat oom Willem ooit geklim het. Dit was, helaas, een berg te veel ...

Die Philips in die lewe.

Vandag nog, wanneer ek iemand met die naam Philip raakloop, maak my maag draaie en my rugstring kry weer daardie ou gevoel van 'n lamte, wat tot in my bene afkruip.

Philip was saam met my op skool. Sy pa was die hoof van 'n klein plaasskooltjie, sy suster se
naam was Irene en sy was my beste maat se meisie. Philip se ma het haar en Irene se rokke deur
Willie (my maat) se ma laat maak, want tannie Lappies was die beste in die geweste.

Akademies, was ek nie die stompste potlood in die laai nie, maar ook nou nie die oulikste skulpie
op die strand nie. Dit was nie te moeilik om een van die 'top-presteerders' in my standerd te wees nie, want ons was maar 'n klein skooltjie, skaars drie honderd kinders. Eintlik het ek nie juis kompetisie gehad nie ... behalwe Philip. Sy punte was altyd beter as myne, toets na toets en eksamen na eksamen. Dit was nie vir my die dood van Katryn nie, want ek was nooit 'n kompetisie-mens nie.
Ongelukkig het hierdie geaardheid van my, nie van my pa af gekom nie - hy was immer kompeterend - en dit is waar die moeilikheid begin het ...

Male sonder tal, het ek bedremmeld met my toets- of eksamenpunte voor Pa gestaan. My sewentigs (selfs so hier en daar in die tagtigs) was nie ter sprake nie - net my vertoning, in vergelyking met Philip s'n. Philip was die maatstaf, die norm en die standaard. Die woorde "Hoeveel het Philip ?" was my gelykmaker en vonnis. Uit vrees vir Pa se berugte toorn, het ek dit telkens oorweeg om 'n witleuen te vertel, maar die gedagte aan Willie se meisie, wat Philip se suster was, het my roekelose oomblikke vinnig laat stol. Pa se reaksie was gewoonlik dat ek nie hard genoeg geleer het nie, ongehoorsaam was, in die strate rondgeloop het as ek moes werk (al wanneer ek dit gewaag het om in die dorp te verskyn, was as ek winkel toe gestuur is), en dat ek Pa in die skande gesteek het.

Ek het maar my gang gegaan, was selfs op 'n makabere manier, 'vriende' met Philip. My enigste mate van voorsprong op hom (wat my seker gehelp het om hoofseun te word) was dat ek 'n liefde vir sport gehad het. Ek het veral goed in tennis, atletiek en krieket gevaar, terwyl Philip die vioollesse-tipe was en kon klavierspeel. Hy was die plaaslike 'nerd', die slim outjie wat soggens voor skool sy Wiskunde-huiswerk vir ou Potgieter moes gee, sodat laasgenoemde later in die dag, die werk aan ons ander kon verduidelik! My skool was nie daarvoor bekend dat daar juis akademici op die personeel was nie - en Potgieter se Wiskunde-kennis was maar verdag. Tale was my kos: van Afrikaans, Engels en Duits, kon selfs Philip my nie veel vertel nie.

As ek nou so terugdink oor die jare, was daar maar altyd 'n Philip aan wie ek myself moes meet. Krisjan gedurende my laerskool-jare op Bethal; Elize French op Elandshoek; Melodie in Laerskool Nelspruit; Petro op Maclear; later Desmond op Tukkies. Die Philips laat 'n mens harder probeer en bring daardie ekstra poging na vore.

Solank dit net gesonde kompetisie is - en nie 'n obsessie raak nie!

Ek het nooit weer na skool, van Philip gehoor nie, wou ook nie. Hy sou sekerlik 'n ingenieur of 'n ding geword het, vir sy pa kleunseuns gegee het en hulle laat klavierlesse neem het. Dit kan my nie skeel nie, ek is vandag vry van die Philips in my lewe ... altans, ek hoop so !

Romeo en Juliet

Pegasus het sy poot oorspeel
toe hy - oorweldig deur
brandende begeerte -
liefderyk oor die
gloeiende Feniks wou streel.




Toe hy sy teergeliefde
met sagte vleuels omvou,
het hy - helaas te laat -
die ongeskrewe werklikheid onthou:

soort by soort en aard by aard -
dis alles tog so duidelik,
maar liefde ken geen reëls of plek,
kom fel en onvermydelik.



Dis beter om die hart te tem
voordat ellende posvat of  begin.
Gedenk die hartseer van verbode liefde
soos Pegasus en sy feniks s'n ...

Ma se rokspante

Hierdie inskrywing is nie komies of humoristies nie - dis ook nie 'n verhaal nie. Ek het net vanaand iets op die hart wat swaar weeg en my denke vertroebel.

Dankie aan elke ma wat haar seun toelaat om (los van haar rokspante) sy eie mens - en ware man - te kan word. Die alternatief is om van te huil ! Waarom, o waarom kan of wil so baie vroue nie insien en besef dat hulle volle verantwoordelikheid vir hul liefie se wanaangepastheid, sy ekskuus-dat-ek-lewe houding, sy opvallende verwyfdheid, sal moet aanvaar nie ? Om jou eie lewe op te mors, is erg genoeg; om iemand anders s'n (en dit nog jou eie kind!) te verwoes, is skrynend tragies en verdien die ergste straf wat uitgedeel kan word !

Ons samelewing is deurspek van mannetjies wat 'n gebrek aan selfvertroue het. Hulle deins terug vir enige verantwoordelikheid en huiwer om na vore te tree en hul man te staan. Ma het altyd hulle gevegte, vir hulle geveg. Niemand durf Boetie skeef aangekyk het nie, want hy is Mammie se oogappel en sy het in 'n tierwyfie ontaard as dit net vaagweg geblyk het dat iemand Boetie effens hard behandel het - en van hom 'n MAN probeer maak het!

Mans wat toelaat dat hul vrouens die broek in die huis dra ( en sodoende die finale seggenskap oor Boetie het), verdien om deur die samelewing verwerp te word. Die onomkeerbare skade wat daardie arme seun aangedoen word, kan nooit ooit geregverdig word nie.

Ek sien op Facebook hoe ma's hul 18 en 19 jarige seuns soos meisies aanspreek en mooi troetelwoordjies oor hulle kwytraak. Daardie arme drommels is al so voos van die emosionele
afpersing, dat hulle geen reaksie kan (of mag) toon nie. Alles is aan Mammie se goedkeuring onderworpe! Sy vriende word deur Mammie gekeur, sy buitemuurse program word deur Mammie saamgestel (mag nie te lank van haar af weg wees nie), sy meisie - as daar 'n ou dingetjie is wat met so 'n pateet wil uitgaan - moet aan Mammie se vereistes voldoen. Mammie besluit oor sy haarstyl, sy kleredrag, sy grimering (ek sien hulle in die klas!) en sy eetgewoontes.

Los tog die seuns uit! Jy, Ma, het NIE die reg om wat God vir daardie seun van jou beplan het, te ignoreer en hom na JOU wil te omvorm nie! Laat Pa toe om sy seun te karnuffel, saam te gaan jag en visvang en bier drink, as dit moet - solank Boetie net 'n MAN word, en nie 'n bejammeringswaardige skepsel vir wie almal agter sy rug lag nie. Sy verfyndheid , moderne haarstyl en sagte stem is dalk vir JOU mooi, maar die res van ons kry hom bitter jammer. Nee, ons is vol wrewel - teenoor die ma wat hom so gevorm het!

Dit lyk werklik of die ma van vandag, haar seun as haar 'redding' sien. Hy moet haar eensaamheid verlig, haar bewonderaar en slaaf wees. Sy manipuleer hom om die pa se plek in haar lewe, oor te neem. Sy pers hom emosioneel af ('hoe kan ek Mammie ooit verstoot - sy is dan so goed vir my?') en het 'n yster-houvas op sy lewe.

Manne, haal die oogklappe af en sien jou ma vir wie en wat sy werklik is! Natuurlik veralgemeen ek - daar IS talle ma's wat die saak reg hanteer, maar te veel wat hul seuns se lewens verwoes !

Verdiende loon

Om in die berugte sewentiger jare 'n jeukerige student te gewees het, het sy bepaalde uitdagings gehad. Ons was die pre-Kerkorrel generasie, die manne wat bekers koffie om oor politieke - en godsdienssake kon redekawel - soms tot in die nanag, tot wanneer die nongwata sy weemoedige roep op die oop stuk naby die bloekombome, gegee het.

So was dit weer 'n aand van handjies uitdeel (ons uitdrukking as ons na die kaartspel 'brug' verwys het), liters koshuiskoffie afsluk, Life-sigarette rook - en die noodwendige globale probleem of drie aanspreek. Tubby het klaar geskommel, Chris het soos gewoonlik vuilspel vermoed en hom met 'n valkoog aangegluur, en ek het die voetenend van Tubby se bed betrek. Die Taaibos-kamer was aan die suidekant, waar jy noodgedwonge 'n Kollege-huis uitsig gehad het. Die koshuisstraat verby Taaibos, op na Mopanie en Maroela se kant toe, of af na Boekenhout en Olienhout,  het nie ver van die kamer af verbygeloop nie. Dit was al laataand, maar ons was reg vir 'n handjie of tien.

Net toe die eerste hand op sy spannendste was en dit gelyk het of Chris geen harte oorgehad het nie, hoor ons hoe 'n student van ver af met 'n gejuig naderjaag. Die draaie om Taaibos was redelik skerp, derhalwe het jy net ankers gehoor, skreeuende bande om die draaie en 'n baldadige gejuig vanuit die Beetle, wat skynbaar op pad Mopanie toe was. Ons kyk toe al drie by die venster uit, want sowat van ryvernuf - om daardie draaie teen so 'n spoed te kon bemeester - moes iets gewees het om te aanskou. Soos die Voorsienigheid dit beplan het, maak die kewer dit toe nie om die krink na bo nie, en daar rol die Volksie, oor die randsteen, op pad Kollege-huis toe! Na twee keer se omslaan, kom dit toe ewe netjies weer op die wiele te lande.

Dadelik hol ons toe die brandtrappe af, die slagoffers tegemoet. Onder studente was daar toentertyd 'n tipe ongeskrewe kameraadskap, 'n soort ooreenkoms dat, al was julle koshuisvyande (soos ons en Boekenhout was), snel jy dadelik jou kameraad te hulp as die 'fuzz' (polisie) of nood dreig, of soos in hierdie geval, toegeslaan het. Tubby was natuurlik die laaste om op die toneel te verskyn, omdat hy nie juis die bou vir 'n vinnige brandtrapnaelloop, gehad het nie.

Ewenwel, daar is ons toe by die kar, met die idee dat ons die lyke of erg beseerdes, van hulp kon wees (as 'n mens 'n lyk enigsins kan help, maar die idee was rein). Tot ons verbasing, was daar slegs 'n passasier voor-in die kewer! Hy was nog netjies vasgegordel, maar het heel verdwaas en nie by homselwers nie, gelyk. Versigtig het ons die man laat uitklim en nog versigtiger op die gras laat sit.  Hy kon geen sprook sprak nie, die skrik  was te groot .
"Waar is jou pel?" het Chris gevra. "Iemand moes tog die drywer gewees het?" Ek was verstom oor die aspirant-tandarts se logika.
Die passasier het net sy kop vasgehou, en so in die vashou, geskud. 'n Krieweling het skielik deur my getrek. Hier was iets eienaardig aan die gang ...

Ons drie het die saak van alle kante bekyk, bespiegel en bepraat. Tog kon nie een met 'n logiese verduideliking vir die afwesigheid van 'n bestuurder, na vore kom nie. Die ergste van alles was dat nie een van ons eers 'n knertsie ingehad het nie - net koshuismoer, sterk en suiwer.

Toe, so in die waas van die laataand, sien ons 'n slingerende skim wat ons vanuit die newel nader. Ek het geskrik, want ek is met die helm gebore en daardie iets het maar snaaks beweeg - so swaaiend van die een kant na die ander. Ons het stil geraak, net na die naderende onheil gestaar. Dit was eers toe hy feitlik by ons was, dat ons die gehawende ou as 'mens' kon eien. Hy was duidelik erg deurmekaar, en daar was bloed aan sy een arm. Hy het verby ons gewaggel, en toe langs sy mater op die gras gaan sit.
"Hierso, jy het gewen," het hy laat hoor toe hy 'n bruin papiersak in sy vriend se hande gedruk het. Ons was meer in die duister as tevore.

Later sou ons die volle verhaal verneem. Die twee het die aand hul dorstigheid by die Xanadu gaan les, toe die een (wat die passasier was) sy vriend aangespreek het omdat laasgenoemde goed gegooi het en eersgenoemde bekommerd was dat hulle nie die veiligheid van hulle Mopanie-kamers sou haal nie. Ten einde raad het hy toe die drywer gewed dat hy hulle nie tot by die koshuis sou kon bring nie - met die hoop dat dit die ou met die sleutels sou oorreed om die terugtog aan te pak.  Sebastian Vettel het die uitdaging aanvaar en die twee is toe met 'n gejuig daar weg. Verder is dit geskiedenis, en die saamryer was toe reg: sy vriend kon hom nie by die koshuis kry nie .

O ja, die papiersak. Nee, die ou het hom toe uit die wrak gewikkel, en na die kafee oorkant Lynnwood-weg gestrompel - om vir die wenner van die weddenskap, 'n hamburger te gaan koop!

So het beide studente toe hul verdiende loon gekry - by wyse van spreke!

Die dreigement

Kleinboet was nie een wat maklik sy sit kon kry nie. Hy was alewig aan die rondskuif en mierbedrywig wanneer die situasie eintlik stigtelikheid vereis het.

Dit was daardie Sondag vroeg reeds duidelik dat  die son dooierus sou vat, soos wat die ure meer geword het. Ons klompie was in die kerk, aan't nesskrop voordat dominee sy binnekoms vanuit die konsistorie sou maak. Die gemeente rondom ons het onderlangs gefluister - veral toe Sarie Coetzer met haar uittartende haarnet (in plaas van die vereiste hoofbedekking), ewe kordaat die puntstoel in die tweede ry voor die kansel, betrek het.

Ma had haar hande vol om Kleinboet tot stigtelikheid te maan en hom relatief stil te laat sit. Hy het vir hierdie een grootoog getrek, dan weer vir daardie een vinger gewys. Sy arms moes seker al bloupers van die knypmerke gewees het, want Ma het kort-kort besef dat woorde alleen, nie die nodige uitwerking sou hê nie. Toe hy vir die soveelste keer omdraai om na iets agter in die kerk te wys en 'n gepaste kommentaar te formuleer, het Ma net mooi genoeg gehad.
"Nou sit jy stil! Sien jy daardie deur daar aan die kant? As jy nie stilsit nie, gaan die duiwel daar inkom en dan vat hy jou saam met hom!"

Nou ja, selfs Kleinboet had al van die duiwel gehoor, en sy vinnige reaksie en stilsit-met-stywe-bene het gewys dat hy liewer nie met die bose swaarde wou kruis nie. Ma was ingenome, want sy kon sien dat haar dreigement, die gewenste uitwerking gehad het en dat sy verder nie probleme met Kleinboet sou hê nie.

Ons het so in die gewyde atmosfeer van die mooie orrelklanke, later van die petalje vergeet en solank die teksgedeelte (wat voor op 'n bord aangebring was) in ons Bybels opgesoek. Kleinboet het steeds grootoog na daardie deur gekyk, en half benoud tot teenaan Ma geskuif.

Millie Louw het die laaste voorspel afgehandel en was net mooi besig om die koraalboek eenkant neer te sit, toe 'n geweldige kreet deur die kerk weergalm! Almal het na hul asems gesnak en hul water en ligte weggeskrik. Dit was Kleinboet wat die gil gegee het, en hy spring toe regop op die bank en wys na die konsistoriedeur.
"Ma! Help my - daar kom die duiwel!!" het dit dit tot teen die gewelf weerklink.

Dit was toe mooi dominee wat ewe niksvermoedend, die deur oopgemaak en vir die ouderlinge gewag het om nader te staan ...

Die spesiale vergunning.

Jare gelede het ons die straat onder meer met 'n bejaarde, afgetrede spoorbaaninspekteur gedeel. Oom Jock met sy geboë figuur, wat sy swart brak vir die oggend- of middagwandelinkie geneem het (om landmyne elders te gaan stel) was 'n bekende gesig in die straat. Wee jou as jy toevallig binne oom Jock se gesigsveld was, want dan moes jy terstond na die langasemkriek luister - én die stories was gewoonlik dieselfde, tot vervelens toe.

Waarom hy my as die ideale toehoorder uitgewys het, sal ek nou nie weet nie, maar oom Jock was alewig voor ons erf aan't lope en kyke - met die swart gediertetjie as vals getuie. Toe ons nog boonop met sy vrou om steggies-ontwille bevriend geraak het, het hy ons as't ware as familie hanteer. "Tannie Nellie stuur hierdie plantjie, toe dag ek maar ek bring dit gou. Ek kan ongelukkig nie vertoewe nie, maar wil jou darem vertel van my ..." was gewoonlik die aanknopingspunt vir nog 'n uitmergelende sessie.

Ewenwel, toe besluit oom Jock dat hy en die tannie, darem weer 'n slaggie by sy dogter in Natal, 'n draai moes gaan maak. Genadiglik moes die brak saam, want die oumense het niemand genoeg vertrou om die agste wonder van die wêreld, op te pas nie. Die aankondiging van die komende Natal-besoek, was dan ook weer 'n verskoning om - in oneindigende detail - sy 'oulike buurman' persoonlik te kom verwittig. 'n Uitgebreide reisplan is aan my uitgelê, waarna die oom sy swart sakboekie uitgehaal en gewys het hoe hy die brandstofverbruik tot op die sent, uitgewerk het.
"Ek en die tannie gaan sekerlik 'n draaitjie in Durban maak, om van daardie spesiale Oosterse kerrie te gaan koop. Hou julle van kerrie? Ek gee glad nie om, om vir julle 'n bietjie daarvan saam te bring nie." Oom Jock het my so afwagtend aangekyk, dat dat ek maar gemaak het of ons Indiese kos waardeer en sy aanbod aanvaar het. 'n Ou kerrietjie so nou en dan, kan nie skade doen nie. Die oom se goedhartigheid om sy kerrie met ons te deel, moes darem erken word.
"Baie dankie, oom Jock. Dis baie gaaf van oom. Ons hou nogal van 'n kerrie-gereg, so af en toe." Sy breë glimlag het gewys dat hy die goeie daad met liefde sou verrig.

So is die twee oues toe vort Natal toe , en kon ons vir 'n week of twee sonder landmyne op die sypaadjie en vertellinge uit die verre verlede, net ons rustige gang gaan. Dit was natuurlik my taak om tannie Nellie se tuintjie te versorg . Ek het die kans goed benut, want daar was 'n paar 'baie spesiale plante' waarvan niemand ooit as te nimmer, 'n steggie sou kry nie -  as jy verstaan wat ek bedoel!

Die twee weke was skaars verby, of oom Jock het in die agterdeur gestaan. Hy het hartlik gegroet, hom by die kombuistafel tuisgemaak en toe breedvoerig van die heen- en terugreis relaas, en hoe duur petrol geword het. Na die gebruiklike koppie boeretroos (by sy huis het die tannie slegs tee bedien) het oom Jock die hand in die baadjie se binnesak gesteek en 'n piepklein kardoesie tevoorskyn gehaal. Ek kon nie dink wat dan in so 'n klein houertjie kon wees nie.
"Hier is julle kerrie," het hy selfvoldaan gesê. "Julle sal dit baie geniet, die tannie het gisteraand daarvan in haar bredie gegooi, dis baie lekker."
Ek het skoon van die beloofde kerrie vergeet, maar het myself gou reggeruk en so dankbaar as moontlik probeer voorkom. "Sjoe, dis 'n baie welkome geskenk, oom Jock! Baie dankie, ons waardeer oom se moeite! "
Oom Jock het skielik ongemaklik geraak en effens gekug voordat hy sy woorde agtermekaar kon kry.
"Ons het dit presies afgemeet, dis op die kop dertig gram. Ek het dit baie goed uitgewerk, julle deel is net twee rand veertien sent."

Ek dink my mond moes van verbasing oopgeval het, want die oom was skielik baie tegemoetkomend. Hy het my vriendelik aangekyk, soos een wat sy ewenaaste se heil op die hart gedra het: "Julle moenie bekommerd wees nie, ek en die tannie het besluit om nie BTW te vra nie."

'n Spaarsamige geaardheid is seker 'n positiewe eienskap, maar blatante vrekkerigheid is darem te veel vir vlees en bloed! Dit was nou een 'spesiale vergunnig' wat ek NIE waardeer het nie!

The Hurdy Gurdy man ...

Haar naam was Chrissie Bezuidenhout. Hulle het in 'n myn-skakelhuis gewoon, ene met 'n groen dak, geel mure en 'n lang, smallerige stoep voor. Daar was trappies af na 'n effense tuintjie ... ek dink daar was 'n paar roosbome?

Dit was my eerste uitnodiging na 'n partytjie. Chrissie het verjaar, as ek reg onthou.  Ma het my gehelp om 'n ietsie vir Chrissie toe te draai en 'n kleinerige kaartjie te skryf. Ek het gehoor dat daar 'n sekere protokol aan 'n partytjie gekoppel was.

Willie en die Badenhorst-meisie was ook daar. Hulle het styf teen mekaar op 'n lae rusbank , in die halfdonker sitkamer gesit. Helga het groot en gesellig deur die partytjiegangers gevleg, hier en daar geselsies aangeknoop. Antoon het kort-kort sy Texan-laggie laat hoor, terwyl Fanie se half-boggelrug die hele aand in die omgewing van die tafel met drinkgoed, te siene was. Die Oosthuizen-broers het rugbystories vertel, terwyl 'n paar meisies met draadjies, aan hulle arms en lippe gehang het.

Buite die huis, was die smallerige stoep die fokuspunt van die feestelikhede. 'n Paar kerse het die enigste skemer verskaf. Oral op die rooigepoleerde stoepmuurtjie, het Tupperware-bakkies met kaaskrulle, Simba-skyfies en raaiselagtige doopsouse, gestaan. Sporadies het die Bezuidenhout-pa of ma, die plastiese bakkies hervul en so hier en daar, die sigaret-as van 'n lappie afgevee. Dit kon net Antoon s'n gewees het, het almal beaam.

Maar, dit was die musiek wat my gefassineer het. Tuis was Jim Reeves en SlimWhitman die enigste stuitighede wat Pa toegelaat het - dis nou naas die ewige operamusiek wat Pa na geluister (en 'n sestienjarige seun verpes) het. By Chrissie-hulle is langspeelplate gespeel,  plate van onbekende sangers en sangeresse, van wie ek nog nooit gehoor het nie. Die ritme was vreemd aanloklik, ek kon dit deur my wese voel spoel. Daar was 'n opwindende harmonie tussen die polsende ritme, Antoon se skelm rookwalmpies en die oudste Oosthuizen-broer se metaalbotteltjie wat hy ongesiens (het hy geglo) 'n paar keer in die dieper skemer uitgehaal en 'n teug van gevat het. Ek het hulle die avontuur beny, heimlik gewens ek kon meedoen ...

Ek herinner my dat Marietjie, Chrissie se ouer suster, op 'n kol langs my kom staan het. Haar blik was simpatiek en meewarig, so asof sy verstaan het wat in my gemoed aangegaan het. Sy het my liggies aan die skouers gevat en die dofverligte sitkamer binnegetrek. 'n Onbekende seun het die Pilot-platespeler beman, en Marietjie het 'n plaat opgetel en met 'n bemoedigende knipoog aan hom oorhandig. Hy het dit op die draaitafel gesit ...   Die misterieuse klanke van "The Hurdy Gurdy man" van ene Donovan,  het soos wierook deur die lug aangesweef gekom. Marietjie het haar greep op my skouers uitnodigend in 'n rigting gestuur - en ons het ritmies op maat van die Gurdy-man deur die vertrek beweeg. My heel eerste dans!

Vir 'n wyle het die gedagte aan wat pa se reaksie sou wees as hy sou uitvind, my van enige ritme ontneem, maar die atmosfeer, die sagte beligting en Donovan se sensuele stem, het my aan Marietjie se leiding oorgelewer. Ek was skoon lighoofdig van opwinding, en het binne 'n paar sekondes een met die ritme geraak en te gou, veels te gou, was die plaat klaar.

Marietjie het haar vir die res van my toegelate teenwoordigheid-tot-halfnege, nie weer aan my gesteur nie. Chrissie was die moederlikheid self en het skyfies en kaaskrulle aangedra, terwyl Helga se bolwange in 'n glimlag vertrek het, wanneer ons mekaar beoog het. Ek was nie meer myselwers nie, ek het asof in 'n waas, alles oordink en probeer om te onthou waarom dit dan sonde sou wees.

Een van die eerste plate wat ek myself as werkende jongman geoorloof het, was Donovan se "The Hurdy Gurdy man". Intussen het ek ook 'n oor vir 'n ander snit op dieselfde langspeler, "Atlantis", ontwikkel, maar die herinneringe wat met die Gurdy-man gepaard gaan, maak daardie liedjie een van my groot gunstelinge!

Ondubbelsinnige dubbelsinnigheid

Niemand het dit gewaag om van mnr. Watermeyer 'n vyand te maak nie. Sy a la bokser-stappie en gure wenkbroue wat sy snor-wangbaard kombinasie gekomplementeer het, was klaar vreesinboesemend genoeg!

Kordaat soos 'n man van gesag op 'n belangrike missie, het Moerassie (die werklike bynaam is ietwat sensitief ...) die skool se gange gepatrolleer. Hy had 'n valkoog vir enige gewaagde af- of uitwyking van sy pedagogies gefundeerde moets en moenies. Wee jou as sy ietwat tekort aan lengte, by jou klaskamer se te lae vensters, gepas het! Hy het nie ingeloer om die klasversierings te waardeer, of sy onderdane se hardwerkendheid te waardeer nie, o nee - sy periskoop het die waters getoets vir enige sweempie van buite-die-beleid handel. Waffer beleid nou die eintlike ene vir navolging was, het ek nooit kon bepaal nie.

Per geleentheid het sy observasie my 'n deeglike skrobbering op die hals gehaal: my klas was glo 'te vuil vir behoorlike onderrrig'. Nie eens my alibi dat ek sillabusgedwonge, uitknipsels moes laat maak het, het indruk op hom gemaak nie. Daar was nie genade nie, ek moes terstond en soos in onmiddellik, die onderriglokaal in 'n 'verantwoordbare, pedagogiese ruimte, herstel' (of soiets).

Ewentwel, net toe ek die laaste periode so 'n bietjie spoed gegee het om tien minute voor die verlossingsklok klaar te kon wees (om klas te laat skoonmaak), trap ek toe met al vier voete in die ... daisies. Sien, toe die spulletjie aan't vee en woel was om papiere op te tel en snippermandjie leeg te maak, doen meneer W toe weer sy rondte. Die gevolg was dat ek WEER aangespreek is - en hierdie keer kon ek duidelik aanvoel dat ek my baas hoogs ontsteld gehad het!

Maar, waarby ek nou eintlik wil uitkom, is die Maandag toe die modderman (gegewe sy bynaam) al stomend die saal binnegestorm het. Hy het met afgemete tree die verhoog genader, op so 'n bombastiese wyse die trappe op gestoomroller, dat sy harde voeteklap al wat leerling was, se klank summier afgetrap het. Met glurende kykers het hy sy blik oor die gemeente laat gaan, die kateder met beide hande omklem, en toe sy wrewel met die afwagtendes gedeel.

"Die groot probleem in hierdie skool, is dat 'n mens alles moet herhaal. Alles moet altyd weer en weer onder julle aandag gebring word!"

'n Doodse stilte het die verskrikte gesigte geselskap gehou. Niemand het dit gewaag om onderlangs selfs net te fluister nie. Niemand het eers na  links of regs gekyk nie. Nog nooit het hulle die Hoof so kwaad gesien nie.

"Maar," en nou het Moeras 'n dreigende houding aangeneem, "dis nou die einde hiervan! Van nou af, sal NIKS in hierdie skool, herhaal word nie. Het julle mooi gehoor? Van vandag af, word niks in hierdie skool herhaal nie!".

Wie die eerste dapper proes gegee het, kon ons nie later bepaal nie. Die een waagstuk, het tot 'n ander gelei - en binne 'n ommesientjie was die hele saal aan die giggel! Ou Watermeyer se gesig was soos 'n elektroniese reklamebord - kleure van alle skakerings, het sy gelaatstrekke oorspoel. Hy het woes met die arms geswaai, sy stem probeer verhef, maar dit het die gegiggel in 'n onbeheerbare geskater laat ontaard. Wat sekerlik vir die man die ster bo-op die Kersboom was, was die feit dat sy onderdane wat die stoele agter hom gevul het, OOK nie hul lag kon beteuel nie. Dit was die laaste strooi - hy het soos 'n weghollorrie die sygordyne amper uit hulle nate geloop ... en ons het hom daardie rampspoedige dag (vir hom, altans) nie weer gesien nie.

Toe ek later van jare die reg tot toegang van my eie dokumentasie bekom het, het daar in duidelike, swart letters, in mnr Watermeyer se didaktiese handskrif,  onder my naam gestaan: ''Belowende leerkrag - net jammer van die swak klasdissipline.''

Ag wat, daardie saal-petalje toe ons so heerlik gelag het, het selfs 'n negatiewe inskrywing agter my naam, die moeite werd gemaak!

Die regte keuse

Dit gebeur soms dat die vlees se onwilligheid, die gees noop om vindingryk en pro-aktief te wees. Wanneer die juffrou dan ook die herfsjare van haar onderwysloopbaan bereik het, is dit nie eens nodig om veel van 'n poging aan te wend om die vlees te ontmoedig nie!

Omdat Laerskool Hopendal 'n hele ent buite die dorp was en merendeels kindertjies uit die agtergeblewe gemeenskap in sy geledere gehad het, moes daar op die plaaslike grootskool  staatgemaak word wanneer 'n sportbyeenkoms (meer af as toe) beplan is. Toe Hopendal dan ook die jaar die jaarlikse interlaer moes aanbied, het die grootskool nie veel van 'n keuse gehad nie.

Juffrou Botes, boekig en geensins 'n sportentoesias nie, had daardie jaar 'n graad 1 -klassie, vol bekkige gesiggies. Met die skooltjie se gehawende finansies wat maar gedurig alle planne gekniehalter het, kondig die Hoof toe af dat Hopendal se bloedjies  die hele vyf kilometer na die grootskool sou moes stap - met die klasonderwysers as koerswysers en beskermlinge. Dis net hier waar juffrou Botes die innerlike verset voel opwel het. Sy het die opsies goed oorweeg - en haar taktiek fyn beplan.
"Het julle gehoor, ons gaan Vrydag na die grootskool toe vir atletiek?" het sy gemaak-onskuldig gevra.
"Jaaaaa, Juffrou!" het 'n opgewonde koor laat hoor.
"Weet julle hoe verskriklik ver is die grootskool van ons af ?" Sy het die skroef so 'n draaitjie gegee.
Sielie Fortuin se groot glimlag het verraai dat sy haar kennis graag met die ander wou deel: "Juffrou, dis annerkant oom Lewies se winkel en verby antie Pollie se pienk huis!".
"Maar dis m.... ver!" het Tjokkie Arendse laat hoor. "Hoe moet ons daar kom?!"
Juffrou Botes was verheug oor Tjokkie se gedagtegang. "Die Hoof wil dat julle al die pad soontoe moet LOOP!".
Tussen enige klompie sieletjies sal daar maar altyd 'n paar moedswilliges wees wat hotkant toe wil beur. 'n Sproetgesiggie het haar nie laat afsit nie. "Ag, dissie verrie, ons is tjop-tjop daar!"

Krisistyd. Juffrou Botes het egter 'n paar troefkaarte gereed.
"Volgens die Hoof, moet ons kortpad vat - deur die veld. Daar is net sulke groot dorings wat julle baie seer gaan steek!" Sy beduie so 'n vistermans-beduie. Hier en daar raak 'n gevreetjie befrons.
"Die TV het gewys dat dit Vrydag BAIE warm gaan wees - die son gaan julle brand dat julle so rooi soos tamaties gaan wees!" Die bekommerde gesigte word meer. "Tannie Pollie se groot hond het gister 'n man aan die been gebyt, toe die ou 'n hele ent van die huis af, verbygeloop het!"  Selfs sproetgesiggie glimlag nou nie meer nie.
"Julle gaan verskriklik dors wees, julle tonge sal in julle monde vassit! En, daar gaan niks by die grootskool te drinke wees nie!".
Selfs die dapperstes kan net soveel verduur. Sproetjies se gesiggie het nou 'n verskrikte uitdrukking en met een sin, verwoord sy die hele graad 1- klas se besluit: "Sjoe! Nee, Juffrou - dan bly ons maar net hierso! "

Dit was nie moeilik om die Hoof te oortuig dat die graad eens nie kans gesien het vir die langpad grootskool toe nie. Juffrou Botes se gewaardeerde toeskietlikheid om al die atletiek-opwinding prys te gee, om die haasbekkies daardie dag besig te hou, is ook sonder verdere ophaal, met dank aanvaar.

Die doel, heilig die middel. Juffrou Botes het die saak mooi oordink, en toe besluit dat sy wel korrek opgetree het deur die kleintjies 'pedagogies te lei', om die regte besluit te neem ... vir beide partye se beswil.

Gevalle held

Oorle Pa was mos 'n stasiemeester op sy dag. Hy het in die beginjare van sy SM-wees, die klein stasietjies rondom Bethal bedien, en so land hy per geleentheid op Davel, oos van sy geboortedorp.

Omdat Pa nog aan die regte kant van dertig was, was die platjie-geaardheid van hom, nog vars en immer soekende na 'n kansie om diegene met wie sy pad gekruis het, 'n streep te trek. Pa het altyd veel vreugde daaruit geput om die appelkar om te gooi - veral as dit een was wat nie omgooi geken het nie!

Frans Duvenhage se orrelpypies moes elke tweede dag sy koerant by die stasiegeboutjie gaan haal, want die dagblad het al om die ander dag, eers sy opwagting op Davel gemaak - per trein, natuurlik. Frans was verknog aan sy leesstof en het die kindertjies vroeg-vroeg uit die bed geboender om eers vir hom die draai op die stasie te maak. Koerante was daardie tyd maar skaars, en die kleintjies het ook soms deur die bladsye getoer ... en toe ontdek hulle die strokiesprent, "Die Skim". Later was dit 'n genaellery stasie toe om eerste by die koerant te kom, sodat die gelukkige een EERSTE van die gemaskerde wonder se nuutste heldedaad kon lees, en die sketse kon aanskou. Selfs die man se hond (Duiwel) was 'n gunsteling! Pa het gewoonlik 'n geselsie met die bloedjies aangeknoop, en hulle dan gevra waarmee die Skim hom dan deesdae doenig hou. Dan het hulle mekaar doodgepraat om te vertel.

Daardie Vrydag was daar 'n ontsporing by Kippen-halte, kort duskant Bethal. Die trein is noodgedwonge vertraag - en dis net daar dat Pa se stoute gedagtes weer in rat gekom het. Hy het geweet dat die pypies nie kon wag om te sien wat hul held na die vorige uitgawe, sou doen om die skelms vas te trek nie. Toe Buks en sy verwante aangehardloop kom, was Pa reg vir hulle.

"Oom Essem, ek wil asseblief eerste die koerant kry!" het Buks al van ver af geskreeu. "Ek wil eerste sien wat die Skim met daai diewens gemaak het!" Protesterende stemmetjies het hom in die rede geval, maar Buks was vas van plan om hom nie van stryk te laat bring nie.
Pa het sy gesig gemaak-ernstig gehou. "Buks jong, daar het 'n lelike ding gebeur. Die trein kon nie vandag die koerant bring nie."
Buks se gesig was vertroebel, hy het byna in trane uitgebars. "Maar hoekom nie, oom Essem ?" Die "Essem" was van die afkorting vir 'stasiemeester', SM.
"Nee jong, die Skim kon toe mos nie die skelms keer nie, en een van hulle het hom toe ... toe ..."
Toe was al die kleintjies om Pa geskaar. Hulle het smekend na hom opgekyk. Pa wou-wou sy plan laat vaar, maar die moedswilligheid het op sy skouer gesit.
"Ai, dis 'n groot ding hierdie!" Pa het oor sy ken gevryf. "Ek is so jammer, die Skim het dit nie gemaak nie, hy is dood. Dis hoekom daar nie eens vandag 'n trein is nie."

Die spulletjie het soos een man aan't huile gegaan en dadelik huis toe gehardloop om die skokkende en tragiese nuus te gaan oorvertel. Pa het vertel dit was 'n vreeslike gesig om die betraande gesiggies te aanskou. Sy gewete het hom wel begin pla, maar hy kon nie wag om Frans se reaksie te beleef nie.

Dit was ook nie vyf minute later nie, toe was Frans op die stasie. Hy was skoon uitasem en wit om die kiewe.
"Genade tog, Essem! Wat het jou besiel om soiets vir die kinders te vertel?! Hettie sukkel nou nog om hulle tot bedaring te bring! Buks gaan nooit weer met jou praat nie - hy is smoorkwaad!"
Pa kon sy lag nie hou nie. "Maar Frans, het jy dan nog nooit vir Buks-hulle vertel dat die Skim, net 'n storie is nie? Daar is mos nie so 'n man nie?"
Toe was dit Frans se beurt om die trane vergeefs te probeer bedwing. "Essem ...? Is dit waar?? Dit kan tog nie wees nie? Daar was dan nog altyd 'n Skim?!"

So het die held toe vir meer as net die kindertjies geval ...

Die erfstuk

Vertel 'n kollega van my die ander dag hoe sy Geografie-taak (dis nou die een wat sy graad 6 -seun eintlik moes saamgeflans het) hom slapelose nagte besorg het - en uitendelik "onverdiende venyn" van die onderwyseres ontlok het!
.
Jan weet te vertelle dat hy en Kleinjan al wat 'n ou tydskrif is, gefynkam het om daardie spesiale, taakwaardige foto's op te spoor. Die dorpsbiblioteek is besoek, so ook die plaaslike inligtingsburo.

Gewapen met 'n skoenboks vol pragtige prente, brosjures en fotostate, het Jan toe agter sy lessenaar
stelling ingeneem om die taak der take aan sy kreatiwiteit te onderwerp. Met klein-Jan as 'hulp' of getuie, is daar geknip, geplak en geskryf. Kleinjan moes natuurlik die skryf-gedeelte behartig - dit was immers SY taak - maar net net wat pa Jan hom gedikteer het om neer te pen. Toe is die taak ge-indeks, en ge-bronnelys - 'n ware pragstuk!

Groot Jan het die laaste lyne met groot sorg getrek, en toe die taak behaaglik aan sy seun oorhandig. Laasgenoemde was eweneens in sy noppies, want hy kon sien dat dit nie sommer net 'n gewone taak was nie - dit was 'n pronkstuk wat sekerlik die kennisgewingbord in Juffrou se klas sou haal.

Jan se teleurstelling was groot toe die juffrou nie die volgende dag, of die daaropvolgende dag, enige kommentaar laat hoor het nie. Kleinjan het probeer verduidelik dat die klasonderwyseres veertig sieletjies se take moes takseer en bepunt, maar Jan het ongeduldig geraak. As 'n man seker was dat jy die regte kitaar geslaan en perfekte klanke voortgebring het, wil jy weet wat die reaksie is.

 Die derde dag het die nuus uiteindelik opgedaag.

"En toe, wat is Juffrou se reaksie op jou mooi taak?" Pa Jan het hierdie vraag met groot vrymoedigheid gevra, gedagtig aan die wenner-taak wat ingehandig is.

"Pa," het klein-Jan geantwoord, "my juffrou se woorde was: 'Ek het 'n taak gevra - nie 'n erfstuk nie!' Sy het dit nie eens op die bord gesit nie ... ".

Grootjan wou-wou sy humeur verloor, maar die aanvanklike verontwaardiging het gou plek gemaak vir 'n stille bevrediging. Pragstuk, pronkstuk, wenner-taak ... erfstuk. Ja-nee, daardie juffie ken gehalte as sy dit sien!

Die gemeente bereik konsensus

Ten einde die susters se koffers vir die komende Kers-funksies 'n hupstoot te gee, het dominee besluit om ampshalwe, Samaritaan te speel en sy vooroordeel teen Lettie Louw se voorsitterskap 'n wyle ter syde te stel. Daar is in die konsistorie vergader, en dag en datum en komitee is genotuleer.

Die dae wat gevolg het, is deur menige teedrink-ter-wille-van gekenmerk. Lettie het na snelrat oorgeskakel en haar komiteelede het algar 'n portefeulje en gepaardgaande werk, gekry. Die kerksaal is bekom (Lettie het dominee se skielike inskiklikheid nogal vreemd gevind, maar toemaar) en die program vir 'n gemeente-konsert, is saamgestel. Iedereen van dominee se skape wat noot kon hou, is
opgekommandeer en daar is Dinsdae- en Donderdae-aande geoefen, of eerder 'gerepeteer', soos Lettie haar kultuurstempel afgedruk het. Sy het gesorg dat daar balans in die program was, want g'n oor wou NET na sang luister nie. Alta Hertzog was alom bekend daarvoor dat sy die F.A.K. op die klavier kon deurspeel, en Soois Muller se bekfluitjie-solo's was ook nie te versmaai nie.

Toe die susters in die laaste week van beplanning was, gooi Meisie Hennop skielik 'n ongemaklike knuppel in die hoenderhok.
"Haai susters, dit sal darem nie mooi wees as ons nie die arme bloedjies van die spesiale skool vra om
 ook 'n item te lewer nie. Mens, ek hoor hulle het tog so 'n oulike slagorkessie!" Meisie het dit so mooi gestel, dat die dames dit moeilik gevind het om van die teekoppies af, op te kyk.
Lettie moes op haar voete dink, want toe die blikke so die een na die ander gelig het, was almal op
haar gerig. Sy het in beginsel nie 'n probleem met die hemelkindertjies se deelname gehad nie, solank dit by een item gebly het - en so kort as moontlik. Haar reputasie was immers op die spel, sy moes 'n wakende oog oor die gehalte van die items hou.
"Susters," het sy die finale stem laat hoor, "ons is dit aan die gemeente verskuldig om al die siele, al is hulle ook hoe ... hoe sonder veel talente, by ons projek te betrek. Ek sal die prinsipaal kontak en die nodige doen."

Mens, so is daar toe mos gerepeteer en gerepeteer - sonder die spesiale skool. Hulle het laat weet dat hulle sommer daar in hul koshuis se eetsaal, die simbale en driehoekies en kastanjette geolie hou.
Die kerksaal se vloere is gepoleer, die saalgordyne gestofsuig en Lettie het iemand aangewys om 'n ruiker of drie vir die groot aand te rangskik. Daar sou noodwendig 'n langerige pouse wees, om die verkoop van die toegangskaartjies se inkomste aan te vul. Die verversings-subkomitee van Helena Swart was soos rooimiere wat 'n piekniek ontdek het: besiger as besig!

Die groot aand van die gemeente-konsert het uiteindelik aangebreek. Die broeders en susters het die goeie saak ruimhartlik ondersteun en die saal was stampvol. Koos Willemse was die programleier, of dan die 'fasiliteerder', soos dit deesdae bekend staan. Hy het almal verwelkom, 'n gepaste grappie of drie vertel - en toe is die purper gordyne oopgetrek. Een na die ander het dominee se siele die verhoog betree en daar is gesing, voorgedra en toneeltjies opgevoer. Selfs Anette van Rooyen het haar voor die tyd laat ompraat om 'n Jacques Brel-nommertjie wat sy een aand in Rotterdam by 'n straatsanger gehoor het, aan die plattelanders bekend te stel. Almal het hoflik en bedees geluister, want Anette was een van die weiniges in die kontrei wat toentertyd al oor die landsgrense was.

So breek die oomblik toe aan vir die spesiale skool om hul slagorkessie op te stel. 'n Semi-bejaarde vrou wat skynbaar hulle afrigter was, het die bloedjies in 'n voorafbepaalde orde laat staan. Almal was in khaki geklee, behalwe 'n opgeskote meisie met twee poniesterte wat na rigtings gesoek het. Sy het maagdelik wit in haar kerkrokkie gelyk en was besig om die mikrofoon te toets. Die gehoor was tjoepstil en hier en daar het 'n tannie by voorbaat haar sakdoekie uit die handsak gehaal. Om engelkindertjies so in aksie te moes aanskou, sou sekerlik die trane laat vloei.  Die ouerige dame het die teken gegee, die orkessie het tanderig geglimlag - en die eerste tromslae het die kerksaal gevul.

Natuurlik was die 'musiek' kakofonies en myle weg van enige ritme of melodie, maar die 'waarderende' gehoor het beleefd applous gegee toe die 'liedjie' genadiglik sy stuiptrekkings gegee het. Dis net hier waar poniestertjie die lig gesien het! Sy het van oor tot oor geglimlag, 'n geheimsinnige kode of drie vir die orkeslede gewys - en uit volle bors weggeval met 'Ramaja'!
Daar is ongemaklik rondgeskuif, gekug en toe sy die laaste noot langer as wat nodig was, uitrek tot selfs  die susters in die voorportaal wat by die primusse was, die swaaideure moes toestoot, het die gehoor spontaan begin klap - onverbloemd uit dankbaarheid dat die marteling sy einde gevind het.

Weer het ponietjie breed geglimlag. Hierdie toejuiging het haar wildste drome oortref! Die mense hou van haar sang - hulle vra nog! Binne sekondes was die orkeslede weer in posisie - en daar is WEER ge-Ramaja!  Terwyl al hoe meer lidmate hulle stigtelikheid begin verloor het, het Lettie besef dat sy iets drasties moes doen, anders was pouse se verkope daarmee heen. Toe die wit nagtegaal daai laaste noot weer op Bronkhortspruit gaan haal en uitrek tot by Ohrigstad, het Lettie vinnig 'n paar krisante uit een van die rangskikkings gepluk, dit in Koos se hand gestop en hom vorentoe gestoot.
"Koos, kry haar van die verhoog af - nou!"
Arme Koos wou eers protesteer, maar ook hy kon die slagting nie verder verduur nie. Hy stap die wit ene tegemoet, druk die blomme in haar hande, wuif vir die gehoor, en trek die spesiale skool se solis tussen die sygordyne in. Daar is agterna vertel dat sy tot buite die gebou, nog vir die skare gewaai het en die blomme styf teen haar boesempie vasgedruk het.

Wat later om die koeksistertafel deur van die susters genoem is en deur talle beaam is, was die feit dat die wit verskrikking se laaste 'Ramaja' geen, soos in GEEN applous gekry het nie ... Daar is glo bevind dat daar 'n tipe onuitgespreekte , gemeenskaplike gemeente-gevoel was - uit vrees dat enige verdere teken van 'waardering', NOG 'n 'Ramaja" tot gevolg sou gehad het.

So het 'n onskuldige solo by 'n gemeente-konsert, die broeders en susters tot 'n eenheid saamgesnoer.

Die kiosk

Die dorpie Maclear was in die sestiger jare voorwaar 'n prentjiemooi plekkie. Waar ons neffens die spoorwegstasie gebly het, kon jy afstap rivier toe (waar daar gewoonlik 'n forelhengelaar of twee sy geduld geïllustreer het), of jy kon die berg wes van die stasie uitklim, tot waar die naam 'Maclear' in witgeverfde klippe uitgespel was. Vir 'n jong knaap van veertien was die moontlikhede legio ... tot selfs by die geheimsinnigheid van oom Pagel se kiosk.

Langs die pragtige sandsteenstasie, was 'n kleinerige sinkgeboutjie - die stasiekafee. Dit was nie veel meer as slegs 'n kiosk nie, 'n eenvoudige en onopvallende struktuurtjie, met 'n klap wat aan die een kant kon opslaan, om die bedieningsblad ruimte te gee. Die effens geboë figuur van oom Pagel, die eienaar van die kiosk, kon soggens en laatmiddae gesien word, as hy vanaf iewers in die dorp, stasie toe gestap het om sy klein onderneminkie te kom bedryf.

Pa het soms van Pagel se sirkus vertel. Daar in die 1940's en 1950's het Pagel se sirkus, Bethal glo gereeld besoek. Ouma-hulle sou nooit hulle aan sulke stuitighede skuldig gemaak het nie, maar Pa was toe 'n werkende jongman en het gereeld sirkus toe gegaan. Hy was maar vaag oor verdere detail, soos saam met wie hy sy besoekies geniet het, maar dit het ook nooit saakgemaak nie - ek het aan sy lippe gehang as hy van die artieste en tiers en bere vertel het.

So trek ek toe, in my seunsgemoed, die verband tussen Pa se Pagel van die sirkus, en oom Pagel van die stasiekafee. Ek was vas oortuig dat hierdie oom, by wie ek soms vir Ma melk of vuurhoutjies moes gaan koop het, die einste Pagel was - die een van die tiers en die bere. Ek het oom Pagel se geheim in my binneste probeer ontrafel, na moontlike redes gesoek waarom hy die glanswêreld van die sirkus, vir 'n sinkgeboutjie verruil het. Die feit dat oom Pagel sulke donker, deurdringende oë gehad het, was vir my 'n verdere bewys dat hy groot geheime met hom saamgedra het.

Per geleentheid het oom Pagel vir my gevra hoekom ek hom so aangekyk het. Ek kan nie onthou wat ek as verskoning uitgedink het nie, maar ek was toe daarna versigtiger met my kyk. Maar, die heerlike moontlikhede wat my gedagtes rondom oom Pagel opgetower het, het geen einde gehad nie.

As ek vandag daaraan dink, kan daar tog nie so baie mense in die land met die van 'Pagel' wees nie? Wie weet, dalk was my idees nie so vergesog nie - dalk was hy regtig dié meneer Pagel, die ene van die groot tent.

Ek moes dieper op die saak ingegaan het. Daardie kiosk was dalk meer as net 'n obskure sinkkaiatjie. Miskien het die oom nog 'n ietsie van sy gloriedae, daarbinne weggebêre ...

piesang-lewe

daar's goud in vergeelde vingers:
somer-elemente sit vasgevang
in swanger trosse wat
- paalgestut -
aan tropiese takke
         hang

ook in my is elemente verweef:
ek kan maar net
- vriendgestut -
my toegekende rol
         uitleef

Die teeblik

Daar op die plaas Eerstegeluk, het Ouma geglo, het jy nie lekker gekuier as jy jou nie aan 'n groot etery oorgegee, en minstens al om die twee ure tee gedrink het nie. Haar goedigheid en opregte
gasvryheid het dan ook alle teenstribbeling soos 'n yl mislagie voor die Bethal-son, laat verdwyn.

Na die gebruiklike drukkies en innige ouma-soene, is daar terstond kombuis toe beweeg, waar Ouma, uitgehonger vir gesels, nog 'n paar mieliestronke in die koolstoof gegooi het en die vuur 'n vinnige roer gegee het, sodat die stoof goed warm vir die teewater sou wees. Al waggelende in haar geblomde rok met die handgemaakte voorskoot oor, het sy dan die kuier-koppies uit die sideboard gaan haal, asook die houtskinkbord wat Oupa nog destyds met groot liefde vir haar gekerf het. Laasgenoemde is dan versier met 'n gestyfde hekellappie, wat Ouma sorgvuldig vir spesiale teedrink-dae gereed gehou het.

Maar, dit was die ronde, blou-en-wit teeblik wat my gefassineer het, of altans, hoe Ouma dit met jare se geoefende hande hanteer het. Die blik het so op 'n sy-rakkie teen die sideboard gestaan. Ek hoor nog die gerinkel van die ses drinkglase met die rooi blommetjies op, wanneer Ouma op die blinkgepoleerde plankvloer die teeblik gaan haal het. Terug in die kombuis, het sy dan die deksel behendig afgehaal en, asof dit tweede natuur by haar was, drie knypies tee so met die eerste drie vingers afgemeet en in die teepot gegooi. Die swaar waterketel het teen daardie tyd al lustig saamgesels en dan is die kookwater, ewe gemaklik, oor die teeblare gegooi. Solank die Mazzawatta-tee dan eenkant op die stoof getrek het, het Ouma - steeds geselsende en vol stories oor al die neefs en niggies wat meestal vir ons net name was - die teeblik weer op sy toegekende plekkie gaan neersit.
Afhangende van haar gemoedstoestand en of die kuiertjie "eige bloed" was, het Ouma dan die sideboard se sleutel uit haar voorskootsak gehaal en 'n bordjie skilfertertjies of kransies (so 'n vierkantige blokkie lekkerte met konfyt en klapper bo-op) is dan saamgebring kombuis toe. Tee is altoos in die kombuis gedrink, nergens elders nie.

Toe daar in 1983 in Bethal se ou begraafplaas finaal van Ouma afskeid geneem is, het my tannie Ena gesorg dat die sandjies vir laaste strooi op die kis, Eerstegeluk-sand was - uit Ouma se wit-en-blou teeblik. Toe ek oogknippend ook my handjievol sand in die graf laat neersif, was dit kompleet of Ouma vir my geglimlag het - want ek was "eige bloed", en die teeblik was in my hande.

Rondom Jerusalem is berge

Hoe ongelooflik bevoorreg is ons nie in die wonderskone Laeveld, om berge (van alle groottes, vorme en soorte) in ons geweste te mag bewonder nie! Om gedurende 'n naweek of vakansie, sommer net die berge in te vaar en die natuur in sy volheid te geniet, is 'n seëning van Bo - 'n gawe uit die Vader se hand.

"Rondom Jerusalem is berge ...". Hierdie bekende woorde wat so dikwels gelees, gesing en van kansels af gespreek word, het sekerlik vir ons Laevelders, 'n ander betekenis. Ons konnotasie met berge is die reuse kranse van Swadini, die Makwonjas neffens Barberton, die Lebombo's by Komatipoort - of selfs die Drakensberge van Longtom-pas. Ons dink nie daaraan dat die berge waarvan die Bybel praat, woestyn-berge is nie. In vergelyking met ons prag, lyk Israel se berge maar uiters vaal, kaal en oninteressant. Dink vir 'n oomblik wat het daardie mense gesien, wanneer die woorde "Ek slaan my oë op na die berge", hulle opwaarts laat kyk het. Hulle het woestyn-berge gesien - voorwaar nie veel van 'n inspirasie nie!

Tog het die Israeliete vas geglo, die berge het vir hulle hoop gebring, want die berge het die oë na Bo gedwing, opwaarts na die hemel. 'n Mens kan nie anders as om die grootste eerbied vir daardie mense te koester nie! En ons ? Met hoeveel oortuiging en oorgawe kyk ons na ONS berge ? Ons het soveel meer om te waardeer! Die Vader het kwistig met die kwas gewoeker toe Hy die Laeveld en sy berge laat verrys het. Ons berghange waarteen malse groen bome en struike pryk. Ons het watervalle en wandelpaadjies langs kristalhelder waterstroompies. Ons het bosbokke, koedoes en klipspringers (om maar enkeles te noem) wat ons berge en valleie versier. Ons kan met veel groter oortuiging en jubelend uitroep: "O Here, hoe groot is U naam oor die ganse aarde!"

Doen ons dit ? Dra ons eerbied en liefde teenoor God se Skepping, aan ons kinders oor ? Maak ons hulle daarvan bewus dat ons 'n groter verantwoordelikheid dra, omdat ons bederf word met die keur van Sy seëninge ? Kweek ons by hulle respek vir die natuur, en sodoende 'n bewuswording van die groot harmonie wat ons deelagtig is ?

Laat ons nooit die woorde van Ps. 19 vergeet nie - en sorg dat ons kinders, dit ook hul eie maak: "Die hemele vertel die eer van God, en die uitspansel verkondig die werk van Sy hande ... ". Ons hoef immers net die oë op te slaan na die berge, dan sal ons weet: daar is geen god, soos onse God nie !

Koos met die ander naam.

Toe ek in Desember 1973 as tydelike aflos-ontvangsbeampte op Onder -Sabie beland, het my beker oorgeloop! 'n Vriend se oom was destyds die personeelbestuurder van die Kruger-wildtuin, en ineens het 'n andersins onmoontlike deur, vir my oopgegaan.

Alhoewel ek dadelik in die ontvangskantoor touwys gemaak is, het tannie Renche Pieterse (ek sou haar aflos) eers 'n paar dae later vertrek. Die kampbestuurder besluit toe dat ek tannie Lossie Snyman, wat vir die verblyfplekke se netheid en ordelikheid verantwoordelik was, met die voorraadopname moes help. Al die meubels en toebehore in elke rondawel en hut, moes nagegaan en opgeskryf word. Tannie Lossie was aanvanklik nie te vriendelik nie, maar het my nietemin mettertyd aanvaar - en ons het by hut nr.1 begin.

Die plan van aksie was duidelik: die tannie sou die inspeksie doen en seker maak dat daar was wat daar veronderstel was om te wees, terwyl ek op elke vorm die skriftelike kontrole moes doen. Daar was 'n lang lys items, sy het byvoorbeeld net "braaitang!" uitgeroep, dan moes ek braaitang afmerk - en so is ons deur die lys.

 Dit was heel maklik, tot ons by die 'chambers' gekom het. Ek had g'n idee wat 'chambers' was nie! Om nie my onkunde te openbaar nie, wou ek ook nie vra nie. As tannie Lossie ge-'chambers!' het, het ek geskryf of afgemerk, al het ek nie die vaagste benul gehad van hoe 'chambers' gelyk het nie.

So het dit die hele dag gegaan. Toe ons restaurant toe stap vir middagete, het ek die sprong gewaag.

"Tannie", het ek gevra, "het elke hut in die kamp 'chambers' ?"

Haar kekkellaggie het tot onder by Keartland Cottage weerklink. "My liewe mens! Wie kan nou sonder chambers klaarkom? Hierdie spul stadsjapies wat die kamp snags beset, is baie gesteld op hulle chambers!"

Ek het net dieper in die onwetenheid weggesink. Haar woorde het die raaisel net verder verdiep, ek kon nie eens 'n vae idee in my kop vorm van wat chambers was nie. Omdat daar nog baie hutte gedoen moes word, het ek weer probeer.

"Betaal hulle ekstra vir hulle chambers?" het onkundige, onskuldige ekke gevra.

 Weer het sy uitgebars van die lag en toe vir die eerste keer besef dat hierdie Tukkie-student so waar as padda manel dra, regtig nie geweet het wat 'chambers' was nie!

"Na ete sal ek jou wys," het sy al proesende laat hoor. Ons was toe al aan tafel in die restaurant en die chambers vir eers op die agtergrond. Selfs die (onbekende) chambers kon nie die aandag van tannie Lettie van der Merwe se smullekker wildspastei weglok nie.

Ons het na ete weer die opname hervat. Die voorste hutte, naaste aan die rivier, was volgende aan die beurt. Teen daardie tyd was die volgorde op die lyste, al ou nuus en dit het flink gegaan ... tot by die chambers. Tannie Lossie kon weer nie die lag keer nie. Sy het haar kop agteroor gegooi en skaterend my onkunde bespotlik gemaak.

Toe ons weer by die gewraakte chambers kom, buk sy langs die bed, steek haar hand onder in - en trek die chambers nader.

Met 'n swierige swaai van die arm, het sy die enemmel-geriefie in die lug gesteek: "Hier's hy - ontmoet vir chambers, snags een van die mens se beste vriende!"  So leer ek toe dat 'n koos, die een wat met 'n kleinletter gespel word, 'chambers' in die rooitaal genoem word!

Andersoortige aanval

Na die hewige aanval van 21 Augustus 1978 op die Katima Mulilo-basis, was die stemming maar stroef. Die feit dat tien lede  van die destydse Staatspresidentswag die lewe gelaat het, het ons onwillekeurig laat wonder wie volgende sou wees om die hoogste offer te betaal.

Pogings is aangewend om die moreel 'n hupstoot te gee, maar sonder veel sukses. Kapelaan Johan Lindeque het sy bes probeer en 'n paar besielende redes gevoer, maar dit het net hier en daar die teiken getref. Toe ons nog 'n paar dae later, tydens die gebruiklike Saterdagaand-fliek, na die spannende "The car" moes kyk, het die nerwe aan dun draadjies gehang. Die grapgat wat 'n
donderbuis tussen die troepe in gegooi het (toe die fliek op sy ergste was), is swaar gestraf - en
dit is wyd verwelkom. Niemand was in die luim vir 'grappies' nie, veral nie die ander SP-lede wat makkers verloor het, nie.

Toe word daar in die basiskroeg aangekondig dat 'n vermaaklikheidsgroep vanuit die Republiek, die basis sou besoek om die manne se aandag 'n bietjie af te lei. Die groep sou bestaan uit Gordon Mulholland (toentertyd 'n bekende akteur), die sangeres Marie Gibson (wie se liedjie 'One day at a time' bo-aan die treffersparade was) - en 'n paar hoogskop-meisies! Oor laasgenoemde is nogal veel bespiegel, want diesulkes was iets wat die Caprivi nie geken het nie, en 'n man het ook maar sy behoeftes...

Ewenwel, die groot aand breek toe aan. Ons moes help om die lang sitbankies aan te dra. Die sinkafdak het 'n kits-verhogie gekry en sterk kolligte is aangebring, spesiaal vir die danseresse.
Mulholland was die seremoniemeester en het 'n paar kwinkslae kwytgeraak, toe het Marie haar treffer met oorgawe gesing. Almal het op tipiese 'weermagstyl' applous gegee, wat natuurlik 'n paar fluite en uitroepe ingesluit het. Toe 'les girls' in hule eina-monderings die verhogie betree, kon die mense oorkant die Zambesi seker die toejuiging gehoor het! Die vyf meisies het waarlik net die allernodigste aangehad, was opvallend uitlokkend in hulle dansbewegings - en die manne se monde het behoorlik gekwyl. Op die ritme van polsende tromme, veel vinniger as die tromslae wat snags vanuit die bosse gehoor is, is daar hooggeskop, rondgespring, suggestiewe bewegings gemaak - en die manne het gejuig!

Maar, niemand het die vermaaklikheidsgroep skynbaar van die Caprivi-muskiete vertel nie ... 'n Wolk van hulle het asof uit die niet, die kolligte toegesak. Nadat hulle 'n tydjie lank om die ligte gemaal het, het 'n peloton of twee muskiete die sagte vlees van die danseresse ontdek. Hulle moes seker in muskiettaal die boodskap versprei het, want die hele geswermte het soos Messerschmidts afgeduik en begin steek! Aanvanklik het die meisies probeer voorgee dat die erge gekrap en rukbewegings, deel van die choreografie was, maar later het hulle alle inoefening oorboord gegooi - en net vervaard gekrap en muskiete probeer ontwyk.

Die manne se bewondering en ekstase, het 'n nuwe dimensie gekry: die een van 'n gelag en pittige aanmerkings. Hoe meer die meisies gekrap en arms geswaai het, hoe harder is gelag en geskreeu.
Mulholland kon die situasie nie hanteer nie, hy het werklik soos 'n bruidegom gelyk wat tydens sy onthaaltoespraak, uitgejou word. Iemand het teenwoordigheid van gees behou, die spulletjie na buite die ligkolle geneem - en toe het die groep in die donkerte verdwyn.

Die doel was bereik: die spanning was gebreek, die manne het opgewonde en al laggende, teruggestap barakke toe. Vir dae daarna is daar nog gejil en na die skreeusnaakse 'danspassies', so al met die aanvallende mukiete saam, verwys. So was 'n ander 'spanning' ook tydelik verlig - dit was vir 'n ruk lank nie nodig om die koffie met blouvitrioel te dokter nie ...