Sy naam was Derik. Derik Meintjies, om presies te wees. Baie sou geglo het dat hy, wat immer aan die lag was omdat hy in alles die komiese raakgesien het, nooit ernstig sou kon wees nie. As Derik nie iets snaaks gewaar het nie, het hy self 'n situasie geskep, of uit sy arsenaal kwinkslae 'n stukkie humor opgediep. Lag, wou hy lag.
Hy was 'n koshuisbrak, soos ek ook maar noodgedwonge in die eerste jaar of wat van my onderwysloopbaan moes wees. Koshuisdiens was eintlik 'n voorwaarde, voordat jy enigsins vir
aanstelling oorweeg is. In Huis De Souza op Lydenburg, was daar streng voorskrifte - die koshuisvader (oom Sidney Herbst) het geen wederstrewigheid geduld nie. Derik het egter net geweet hoe om selfs die mees omgesukkelde onderwysdienaar, om sy pinkie te draai - en te laat lag. Natuurlik was hy uiters gewilde geselskap, en het die manne gereeld in Derik se kamer gesit en gesels. Hierdie geselsery het telkens net een uiteinde gehad: dit het klokslag in 'n bulderende gelag ontaard. Die ewige nar het sy vlerke gesprei, hy het niemand ontsien nie.
Toe gebeur daar iets wat 'n effense wolk op Derik se gesig laat verskyn het. Sy ouer broer, wat destyds diensplig op Hoedspruit moes verrig, was tydens die terugtog na 'n naweek op Burgersfort (waar die Meintjies-gesin gewoon het), in 'n liederlike motorongeluk betrokke. Die kar het aan die brand geslaan en die broer kon nie betyds uit die wrak kom nie ... Ek herinner my dat ek een aand by sy kamer verbygestap het, en gesien het hoe Derik by die venster gesit en in die verte getuur het. Ek het langs hom gaan sit, net saam met hom na die Steenkampsberge wat ver op die horison in dynserigheid gehul was, gekyk. Hy moes eerste praat, ek wou net gehad het dat hy daarvan bewus moes wees dat hy nie alleen was nie. Toe hy na 'n lang ruk sy kop na my gedraai het, was daar trane en hy het half selfbewus en verskonend, wrang geglimlag: "Die lewe is soms maar hard, Meneer."
Gelukkig was Derik daardie tyd in 'n verhouding met Yvonne, een van my tennisspeelsters wat met haar ewe rustige geaardheid, die regte meisie vir hom was - iemand aan wie hy kon vashou, wanneer die onthou-dae te ongenaakbaar was. Yvonne was regtig lief vir die maltrap, ek kon dit agterkom. Eintlik was hulle twee uiterstes: hy met sy platjie-geaardheid, en sy met haar rustige glimlag, 'n toonbeeld van waardigheid en verfynde vrouwees.
Maar wat, spoedig was die ou Derik terug! Dit was asof sy spitsvondigheid, sy aapstreke en sy gekheid, nuwe afmetings aangeneem het. Hy was 'n dirigent in sy matriekjaar en het die toeskouers na hulle asems laat snak toe hy - doodsveragtend - op die hoofpawiljoen se dak geklim en toe met 'n tou, a la Tarzan, bo van die dak af geswaai het. Die duik wat daardie tou in die sinkplaat gemaak het, is vandag nog 'n stille getuienis van waartoe Derik Meintjies in staat was.
Derik se matriek-eindeksamen het soos 'n oogwink verbygegaan. Ek het soms, tydens studietyd, by sy kamer ingeloer en hom gemaan om ernstig te studeer, want iemand het maar kort-kort in die gange gelag - en Derik was telkens die vermaaklikheidster.
Dit was kort duskant Kersfees, toe ek een aand so teen nege-uur se koers, 'n oproep van sy pa af kry. Hy was by die Rob Ferreira-hospitaal op Nelspruit, en Derik was in die teater! Hy vertel my toe dat Derik en 'n paar ander jonges, vroeg die aand agter op 'n bakkie geklim en deur Burgersfort se strate gery het om Kersliedere vir die inwoners te sing. Derik het (heel verstaanbaar, as jy hom geken het) op die bakkie se reling gesit. Toe die voertuig oor 'n spoedhobbel ry, val Derik af - en beland toe met sy onderlyf onder die agterwiele! Ek kon hoor dat Niek (die pa) na aan trane was en ek het belowe om hard en ernstig vir Derik te bid. Niek het belowe om my op hoogte te hou.
Kort na elfuur, het die pa weer gebel. Nee wat, Derik het bygekom en was amper weer sy ou self. Niek het duidelik baie verlig gevoel en bygevoeg: "Derik het gevra dat ek vir jou moet laat weet dat hy okey is, dat alles nog daar is - niks het afgebreek nie!"
Ek het geglimlag. Ja-nee, dit was tipies Derik. As hy alweer grappies maak, is dit sekerlik nie so erg nie.
Iewers in die nanag was daar weer 'n oproep. Derik se buik het begin swel van die vog wat opgebou het, en die 'slim' dokters het besluit om weer te opereer. Die vog is weer gedreineer, die tweede operasie het ook suksesvol afgeloop, maar ... Derik se hart kon nie die tweede trauma hanteer nie. Derik Meintjies het op die operasietafel gesterf. Sy grappie oor 'alles wat nog daar was', was sy laaste .
By die graf het Yvonne bitterlik gehuil. Ek moes self teen die trane veg. Derik se ouers en suster was ontroosbaar. Hulle moes vir die tweede keer binne enkele maande, langs die graf van 'n seun en broer, staan. Ek onthou nog die pa se woorde toe die kis afgesak het: "Totsiens, ou Ore ..." Miskien het Derik in die gees geglimlag toe hy sy pa se bynaam vir hom, gehoor het.
Vandag onthou ek steeds vir Derik, die vrolike seun wat altyd gelag het en altyd 'n grappie gereed gehad het ... tot die einde.
Monday 22 December 2014
Lemoene vir die SM
In Desember 1961 het ons (Pa en Ma, toe tien jaar getroud, asook ek en sus Isabel) die kaal 'platteland' - soos my jongste na die Bethal-omgewing verwys - vir die wonderskone Elandsvallei verruil. Pa het sy eerste aanstelling as graad twee stasiemeester verwerf, en dit op 'n piepkleine plekkie met die naam Ngodwana. Destyds was daar net vier spoorweghuise, 'n sandsteen-stasiegebou , 'n goedereloods, en dan oom Murray se winkel.
Na 'n verblyf van vele jare op Bethal (Pa se geboortedorp), was die Laeveld 'n avontuur! Ons het ons verkyk aan die berge, die sporadiese vrylopende wild soos bosbokke en bobbejane, die vele watervalle en die subtropiese plantegroei. Sitrusvrugte was ook vrylik verkrygbaar. Ek herinner my dat ons hele een grensdraad van die erf, met grenadellas begroei was - 'n groot lekkerte! Jy kon enige tyd een gaan optel of gepluk het, dit sommer so met die tande oopgeskeur het, en dan die smaaklike moes uitgesuig het. Skielik was daar altyd papajas, piesangs en, natuurlik grenadellas, vir Afrika!
Pa het gou met die boere van die vallei vriende gemaak, omdat die meeste van hulle, hulle produkte per spoor versend het en weekliks 'n draai by die stasie moes maak. Hulle moes die nuwe stasiemeester (hy is SM genoem) seker in 'n mate amuserend gevind het, want Pa was soos 'n klein seuntjie wat nuwe speelgoed gekry het - hy was kinderlik opgewonde oor sy nuwe tuiste en het blinkoog, liries oor die vrugbare valleigrond geraak.
Dit was veral die oorvloed aan lemoene, wat Pa gaande gehad het. Hy het van die dunskil-tipe gehou, die kleineres wat jy so in die hande rondrol en sagmaak, sodat jy die sap kan uitsuig. As ons dalk 'n draai na Waterval-Onder se kant toe, of na Elandshoek toe gery het, is daar gereeld 'n sakkie lemoene gekoop. Ma het geleer om lemoentert te maak, 'n heerlikheid waaraan ons gereeld gesmul het.
Op 'n dag, kom roep een van die loodswerkers vir Pa. Een van die beestrokke (die toe-trokke) wat die vorige nag tydens die rangeerdery afgehaak is, was aan Pa geadresseer. Pa was heel onthuts, want hy wis van g'n sout of water nie - veral nie iets wat so groot was, dat dit met 'n beestrok gestuur moes word nie! Hy het hom na die loods gehaas, die faktuur mooi bekyk en ja waarlik, daar het dit swart-op-wit gestaan: Mnr. C.R. de Wet, Stasiemeester, Ngodwana. Die trok was reg in lyn met die stasiemeestershuis, sowat dertig meter van ons voordeur af. Tussen die huis en die spoorlyn, was 'n leegte waarin ons graag gespeel het, veral as dit met water gevul was.
Pa het sommer so in die verbystap, na ons geroep en daar staan ons toe almal, en ons wonder wat in die trok kon wees. Die swaar ysterdeure is oopgemaak - en toe was daar chaos! Lemoene was hoog in die trok gelaai, en met die oopmaak, rol die spul toe uit en af in die leegte in. Ons moes opsy spring, want daar was duisende lemoene (altans, so het dit vir ons gelyk!). Dit was 'n geskree en gelag en geskerts, want niemand het tevore so 'n groot klomp los lemoene bymekaar, gesien nie.
Dit was toe mooi oom Don McDermitt, 'n sitrusboer van die Hemlock-kontrei, wat die nuwe SM wou verras - en sommer sy alewige ge-oe en ge-aa oor lemoene, wou stilmaak!
Mens, daar was kruiwaens, en streepsakke, en emmers, en bokse vol lemoene wat weggedra is. Die huis het 'n driekwart-stoep gehad, en Pa het die een kant vol lemoene laat pak. Al wat 'n familielid was, het lemoene gekry. Selfs die paar melkbeeste wat Pa aangehou het, het lemoene gekry. Ons was letterlik oorlaai deur lemoene, het op die stoep op die lemoenstapel geklim , soos wat ons op Bethal teen die mieliestronkhope uigeklim het.
Pa se lemoenlus was iets van die verlede, hy het nooit weer teenoor die boere, liries oor 'n lemoen geraak nie. Die SM het genoeg van lemoene gehad, dankie!
Na 'n verblyf van vele jare op Bethal (Pa se geboortedorp), was die Laeveld 'n avontuur! Ons het ons verkyk aan die berge, die sporadiese vrylopende wild soos bosbokke en bobbejane, die vele watervalle en die subtropiese plantegroei. Sitrusvrugte was ook vrylik verkrygbaar. Ek herinner my dat ons hele een grensdraad van die erf, met grenadellas begroei was - 'n groot lekkerte! Jy kon enige tyd een gaan optel of gepluk het, dit sommer so met die tande oopgeskeur het, en dan die smaaklike moes uitgesuig het. Skielik was daar altyd papajas, piesangs en, natuurlik grenadellas, vir Afrika!
Pa het gou met die boere van die vallei vriende gemaak, omdat die meeste van hulle, hulle produkte per spoor versend het en weekliks 'n draai by die stasie moes maak. Hulle moes die nuwe stasiemeester (hy is SM genoem) seker in 'n mate amuserend gevind het, want Pa was soos 'n klein seuntjie wat nuwe speelgoed gekry het - hy was kinderlik opgewonde oor sy nuwe tuiste en het blinkoog, liries oor die vrugbare valleigrond geraak.
Dit was veral die oorvloed aan lemoene, wat Pa gaande gehad het. Hy het van die dunskil-tipe gehou, die kleineres wat jy so in die hande rondrol en sagmaak, sodat jy die sap kan uitsuig. As ons dalk 'n draai na Waterval-Onder se kant toe, of na Elandshoek toe gery het, is daar gereeld 'n sakkie lemoene gekoop. Ma het geleer om lemoentert te maak, 'n heerlikheid waaraan ons gereeld gesmul het.
Op 'n dag, kom roep een van die loodswerkers vir Pa. Een van die beestrokke (die toe-trokke) wat die vorige nag tydens die rangeerdery afgehaak is, was aan Pa geadresseer. Pa was heel onthuts, want hy wis van g'n sout of water nie - veral nie iets wat so groot was, dat dit met 'n beestrok gestuur moes word nie! Hy het hom na die loods gehaas, die faktuur mooi bekyk en ja waarlik, daar het dit swart-op-wit gestaan: Mnr. C.R. de Wet, Stasiemeester, Ngodwana. Die trok was reg in lyn met die stasiemeestershuis, sowat dertig meter van ons voordeur af. Tussen die huis en die spoorlyn, was 'n leegte waarin ons graag gespeel het, veral as dit met water gevul was.
Pa het sommer so in die verbystap, na ons geroep en daar staan ons toe almal, en ons wonder wat in die trok kon wees. Die swaar ysterdeure is oopgemaak - en toe was daar chaos! Lemoene was hoog in die trok gelaai, en met die oopmaak, rol die spul toe uit en af in die leegte in. Ons moes opsy spring, want daar was duisende lemoene (altans, so het dit vir ons gelyk!). Dit was 'n geskree en gelag en geskerts, want niemand het tevore so 'n groot klomp los lemoene bymekaar, gesien nie.
Dit was toe mooi oom Don McDermitt, 'n sitrusboer van die Hemlock-kontrei, wat die nuwe SM wou verras - en sommer sy alewige ge-oe en ge-aa oor lemoene, wou stilmaak!
Mens, daar was kruiwaens, en streepsakke, en emmers, en bokse vol lemoene wat weggedra is. Die huis het 'n driekwart-stoep gehad, en Pa het die een kant vol lemoene laat pak. Al wat 'n familielid was, het lemoene gekry. Selfs die paar melkbeeste wat Pa aangehou het, het lemoene gekry. Ons was letterlik oorlaai deur lemoene, het op die stoep op die lemoenstapel geklim , soos wat ons op Bethal teen die mieliestronkhope uigeklim het.
Pa se lemoenlus was iets van die verlede, hy het nooit weer teenoor die boere, liries oor 'n lemoen geraak nie. Die SM het genoeg van lemoene gehad, dankie!
Saturday 13 December 2014
Hy lyk soos 'n engel (die verhaal van Jan Grobler)
Dit was Susan wat eendag hierdie woorde gebruik het toe ons oor Jan gepraat het. Volgens haar het Jan, met die vreedsame uitdrukking op die gesig en blonde kuif, haar aan 'n engel laat dink.
Jan was een van die sterkinders in ons skool. Nie dat hy enigsins 'n akademiese uitblinker was, of wondertye op die atletiekbaan aangeteken het nie, maar omdat almal van hom gehou het. Benewens die reeds genoemde onverstoorbare geaardheid, het hy maklik geglimlag - so met 'n effense teruggetrokke skaamheid wat 'n mens twee keer na hom laat kyk het.
Sy bruingebrande gestalte (hulle was kleinhoewe-bewoners) was 'n bekende gesig op die Laeveld se atletiekbane. Sy hardloopstyl was opvallend: fier en effens vooroor gebuig. Hy het met brute krag en groot wilskrag, sy teenstanders moeg gehardloop. Die middelafstande was sy kos, maar hy het homself ook as kranige landloper bewys. In sy matriekjaar het Jan beide die 800 m en landlooptitel by die jaarlikse interskole-byeenkomste, gewen.
Omdat hulle 'n hele paar kilometer buite die dorp gewoon het, en Jan 'n strawwe oefenprogram gevolg het, het hy smiddae na skool agtergebly. Dan het hy in 'n oop klas gaan sit, rustig met sy huiswerk aangegaan en later kon jy hom om die baan sien draf. Soms, wanneer ek ook naskoolse aktiwiteite gehad het, het ek by die klas ingeloer en 'n bietjie met Jan gesels. Atletiek was maar altyd die hoofonderwerp, maar ons kon ook spontaan oor die natuur en sommer net die alledaagse dinge, menings wissel. Jan was ook een van my leerlinge in die klas, daarom was die atmosfeer ontspanne en ons het mekaar goed verstaan.
So het Jan jaar na jaar harte gewen, titels ingepalm en net rustig sy gang gegaan. Toe die matriek-eindeksamen nader gekom het, het ek hom probeer aanmoedig om nog harder te werk, want hy was net-net 'n sestig-kandidaat, ek was nie te seker of hy wel sy C sou kon kry nie. Hy het net geglimlag en geantwoord, "Ek sal Meneer nie in die steek laat nie."
Die einde van die eksamen het aangebreek. Die matrieks moes nog net daardie Maandag (28 November 1988) hul stelwerkvraestel skryf, dan was hulle klaar. Ek het stilweg gehoop dat hulle goed sou doen, want hulle stelwerk het nie te sleg gelyk nie en ons het deeglik hersiening gedoen. Jan moes net kophou, dan was daardie C 'n besliste moontlikheid.
Dit was om-en-by elfuur daardie Sondagoggend, toe ek die verpletterende nuus verneem het ... Jan is doodgeskok toe hy 'n besproeiingspyp regop opgetel het en dit toe aan die kragdrade geraak het! My brein wou nie registreer nie, dit kon tog nie wees nie?! Nie Jan nie!
Later is vertel dat sy pa hom die oggend vroeg wakker gemaak het om met die pype te gaan help verskuif. Half deur die slaap, het Jan (in plaas van dit te sleep) die pyp regop getel en onmiddellik het die vlamme om hom getier (het sy pa ons later ingelig). Jan was nie meer met ons nie, Jan was weg - vir altyd.
Ek was destyds hoofnasiener en Jan se ander twee vraestelle, taal en letterkunde, was daar, dit moes gemerk word ... Ek het nie 'n woord oor Jan gerep nie, die nasieners hul gang laat gaan. Later het ek na Jan se vraestelle gekyk, ek moes modereer. Natuurlik kon ek dit nie doen nie, die emosies het my oorweldig. In ongeloof het ek na die punte gestaar: Jan het so goed in sy ander twee vraestelle gedoen, dat sy gesamentlike punt 66 was! Hy het sy woord gehou, hy het toe nie sy meneer in die steek gelaat nie ... altans, nie met die punte nie.
Die begrafnis was ook baie traumaties. Ek het voor die diens na die ondernemers gery en gevra of ek die lyk kon sien. Na die 1988-inter het die organiseerders ook vir my (as aankondiger) 'n goue medalje gegee. Ek het dit saamgeneem en op Jan se bors geplaas, maar dit het afgegly en langs die lyk, in die kis 'n rusplek gevind.
Hoe lyk 'n mens, 'n lyk, nadat duisende volt deur die liggaam is? Sekerlik nie iets wat jy gou sal vergeet nie, maar dit het nie saakgemaak nie. Vir my was dit Jan, die innemende en talentvolle jongman wat my andersins met net mooi herinneringe agtergelaat het.
Jan het 'n serene, half bo-aardse uitdrukking op die gesig gehad. Hy het inderdaad, soos 'n engel gelyk .
Jan Dirkse Grobler (*23/01/1970 +27/11/1988)
Jan was een van die sterkinders in ons skool. Nie dat hy enigsins 'n akademiese uitblinker was, of wondertye op die atletiekbaan aangeteken het nie, maar omdat almal van hom gehou het. Benewens die reeds genoemde onverstoorbare geaardheid, het hy maklik geglimlag - so met 'n effense teruggetrokke skaamheid wat 'n mens twee keer na hom laat kyk het.
Sy bruingebrande gestalte (hulle was kleinhoewe-bewoners) was 'n bekende gesig op die Laeveld se atletiekbane. Sy hardloopstyl was opvallend: fier en effens vooroor gebuig. Hy het met brute krag en groot wilskrag, sy teenstanders moeg gehardloop. Die middelafstande was sy kos, maar hy het homself ook as kranige landloper bewys. In sy matriekjaar het Jan beide die 800 m en landlooptitel by die jaarlikse interskole-byeenkomste, gewen.
Omdat hulle 'n hele paar kilometer buite die dorp gewoon het, en Jan 'n strawwe oefenprogram gevolg het, het hy smiddae na skool agtergebly. Dan het hy in 'n oop klas gaan sit, rustig met sy huiswerk aangegaan en later kon jy hom om die baan sien draf. Soms, wanneer ek ook naskoolse aktiwiteite gehad het, het ek by die klas ingeloer en 'n bietjie met Jan gesels. Atletiek was maar altyd die hoofonderwerp, maar ons kon ook spontaan oor die natuur en sommer net die alledaagse dinge, menings wissel. Jan was ook een van my leerlinge in die klas, daarom was die atmosfeer ontspanne en ons het mekaar goed verstaan.
So het Jan jaar na jaar harte gewen, titels ingepalm en net rustig sy gang gegaan. Toe die matriek-eindeksamen nader gekom het, het ek hom probeer aanmoedig om nog harder te werk, want hy was net-net 'n sestig-kandidaat, ek was nie te seker of hy wel sy C sou kon kry nie. Hy het net geglimlag en geantwoord, "Ek sal Meneer nie in die steek laat nie."
Die einde van die eksamen het aangebreek. Die matrieks moes nog net daardie Maandag (28 November 1988) hul stelwerkvraestel skryf, dan was hulle klaar. Ek het stilweg gehoop dat hulle goed sou doen, want hulle stelwerk het nie te sleg gelyk nie en ons het deeglik hersiening gedoen. Jan moes net kophou, dan was daardie C 'n besliste moontlikheid.
Dit was om-en-by elfuur daardie Sondagoggend, toe ek die verpletterende nuus verneem het ... Jan is doodgeskok toe hy 'n besproeiingspyp regop opgetel het en dit toe aan die kragdrade geraak het! My brein wou nie registreer nie, dit kon tog nie wees nie?! Nie Jan nie!
Later is vertel dat sy pa hom die oggend vroeg wakker gemaak het om met die pype te gaan help verskuif. Half deur die slaap, het Jan (in plaas van dit te sleep) die pyp regop getel en onmiddellik het die vlamme om hom getier (het sy pa ons later ingelig). Jan was nie meer met ons nie, Jan was weg - vir altyd.
Ek was destyds hoofnasiener en Jan se ander twee vraestelle, taal en letterkunde, was daar, dit moes gemerk word ... Ek het nie 'n woord oor Jan gerep nie, die nasieners hul gang laat gaan. Later het ek na Jan se vraestelle gekyk, ek moes modereer. Natuurlik kon ek dit nie doen nie, die emosies het my oorweldig. In ongeloof het ek na die punte gestaar: Jan het so goed in sy ander twee vraestelle gedoen, dat sy gesamentlike punt 66 was! Hy het sy woord gehou, hy het toe nie sy meneer in die steek gelaat nie ... altans, nie met die punte nie.
Die begrafnis was ook baie traumaties. Ek het voor die diens na die ondernemers gery en gevra of ek die lyk kon sien. Na die 1988-inter het die organiseerders ook vir my (as aankondiger) 'n goue medalje gegee. Ek het dit saamgeneem en op Jan se bors geplaas, maar dit het afgegly en langs die lyk, in die kis 'n rusplek gevind.
Hoe lyk 'n mens, 'n lyk, nadat duisende volt deur die liggaam is? Sekerlik nie iets wat jy gou sal vergeet nie, maar dit het nie saakgemaak nie. Vir my was dit Jan, die innemende en talentvolle jongman wat my andersins met net mooi herinneringe agtergelaat het.
Jan het 'n serene, half bo-aardse uitdrukking op die gesig gehad. Hy het inderdaad, soos 'n engel gelyk .
Jan Dirkse Grobler (*23/01/1970 +27/11/1988)
Friday 12 December 2014
En die kinders ly daaronder !
As jy verwag om 'n meesleurende verhaal te lees, is hierdie skrywe nie vir jou nie. Hierdie is 'n lankgevoelde behoefte om iets van my hart af te kry - iets waaraan ek baie dink, en iets waaroor ek baie sterk voel.
My generasie het moeilike kinderdae geken, dit was die jare toe ouers (veral pa's) ons gedruk het om te presteer, om in alles die beste te wees en bo ons ouderdomsgenote uit te styg. Die rede was omdat ons ouers in die erge depressiejare van die dertigs, self kinders was en bitter swaar gekry het. Toe hulle jongmense en jonggetroudes was, was dit weer die jare net na die oorlog, toe die sukkelende ekonomiese omstandighede, dit moeilik gemaak het om te oorleef. Werk was skaars, want die terugkerende soldate het voorkeur gekry. Die gevolg was dat ons tot vervelens toe moes hoor dat ons NIE soos ons ouers, noustrop sou trek nie, dat hulle (die ouers) sou sorg dat ons hard werk om bo uit te kom.
Niks was ooit goed genoeg nie ! Ek onthou toe ek in die senior fase my rapport huis toe gebring het
(ek het gevoel dat my punte nogal goed was), moes ek hoor dat ek baie beter kon doen, dat ek minder moes 'rondloop' en langer ure agter die boeke moes deurbring. Jy MOES gaan studeer - en in baie gevalle (soos ek) het die kind nie 'n keuse gehad nie, jy SAL gaan leer wat jou pa se keuse was. Dit was natuurlik iets soos medies, regswese of ingenieurswese. Geen graad wat nie ook 'n groot salaris gewaarborg het nie, was aanvaarbaar nie. Die druk was baie erg, die vereistes hoog en meestal onrealisties.
Die hedendaagse generasie kinders, ervaar egter 'n veel groter druk ! Hierdie uitspraak baseer ek op 38 jaar onderwyservaring en waarnemings wat duisende leerders betrek het. In 'n sekere sin, verstaan ek nie hierdie 'nuwe' druk nie. Die sosiale en ekonomiese omstandighede is mos nie naastenby so moeilik soos destyds nie ? Die huidige ouers het mos in beter tye grootgeword ?
Die redes vir die arme kinders van vandag se onrealistiese verwagtinge (deur hulle ouers), is die sieklike kompetisie tussen ouers. Die kind MOET presteer, sodat Pa en Ma by die bure en vriende en familie kan spog. Tientalle kinders het deur die jare hul lot by my kom bekla, en in elke geval was die gevoel by die kind dieselfde: ek is net goed genoeg en vir my ouers aanvaarbaar, as ek presteer. Soms is ouers openlik vyandig en afkrakend teenoor hulle kinders, wanneer laasgenoemde nie op die Top 10 (akademiese presteerders) is nie, of as hulle nie vir die eerstespan gekies word nie, of nie een van die leerlingraadslede is nie ! Kan jy jou indink hoe so 'n kind moet voel ?! Hoe tragies dat sulke kinders by hulle onderwysers liefde en aanvaarding moet soek !
Een van my kollegas het eendag die mat onder my voete uitgeruk. Haar seun het gewoonlik om-en-by 85% vir Afrikaans gekry en was een van die toppresteerders in die klas. Sy ma het altyd gevra hoe die punte lyk, want sy het sy lewe vir hom beplan. Toe ek haar gelukwens met sy goeie punte, kom die volgende antwoord: "Ag, jy moet tog maar help waar jy kan, tale was nog nooit sy sterkpunt nie !" 'n Ander ma (ook 'n kollega) se reaksie toe ek haar komplimenteer met haar dogter se 88%, was: "Aggenee, sy wou so graag 90% gehad het !" Die kind was in haar noppies oor haar mooi punt, maar die ma was met niks minder as 90 tevrede nie.
Ek moet darem ook toegee, die situasie in ons land, speel ook 'n groot rol. Kinders moet ad infinitum hoor dat 'n wit vel nie werk gaan kry nie, dat werk uiters skaars is en net die toplaag van 'n pos verseker sal wees. Al hierdie dinge is natuurlik in 'n groot mate waar, maar weer is dit die kind wat die druk moet dra, en probeer verwerk.
Gaan dinge verander, of selfs net verbeter ? Ek glo nie so nie. Pa's raak al hoe meer in hulle werkslewe verstrengel, dan moet die ma maar die kinders hanteer. Dan raak die ma's paniekerig, want wat as Boetie nie presteer nie, nie aan Pa se verwagtinge voldoen nie - dan sal Pa vir Ma kwalik neem.
So raak prioriteite deurmekaar, mense se perspektief versplinter ... en die kinders ly daaronder.
My generasie het moeilike kinderdae geken, dit was die jare toe ouers (veral pa's) ons gedruk het om te presteer, om in alles die beste te wees en bo ons ouderdomsgenote uit te styg. Die rede was omdat ons ouers in die erge depressiejare van die dertigs, self kinders was en bitter swaar gekry het. Toe hulle jongmense en jonggetroudes was, was dit weer die jare net na die oorlog, toe die sukkelende ekonomiese omstandighede, dit moeilik gemaak het om te oorleef. Werk was skaars, want die terugkerende soldate het voorkeur gekry. Die gevolg was dat ons tot vervelens toe moes hoor dat ons NIE soos ons ouers, noustrop sou trek nie, dat hulle (die ouers) sou sorg dat ons hard werk om bo uit te kom.
Niks was ooit goed genoeg nie ! Ek onthou toe ek in die senior fase my rapport huis toe gebring het
(ek het gevoel dat my punte nogal goed was), moes ek hoor dat ek baie beter kon doen, dat ek minder moes 'rondloop' en langer ure agter die boeke moes deurbring. Jy MOES gaan studeer - en in baie gevalle (soos ek) het die kind nie 'n keuse gehad nie, jy SAL gaan leer wat jou pa se keuse was. Dit was natuurlik iets soos medies, regswese of ingenieurswese. Geen graad wat nie ook 'n groot salaris gewaarborg het nie, was aanvaarbaar nie. Die druk was baie erg, die vereistes hoog en meestal onrealisties.
Die hedendaagse generasie kinders, ervaar egter 'n veel groter druk ! Hierdie uitspraak baseer ek op 38 jaar onderwyservaring en waarnemings wat duisende leerders betrek het. In 'n sekere sin, verstaan ek nie hierdie 'nuwe' druk nie. Die sosiale en ekonomiese omstandighede is mos nie naastenby so moeilik soos destyds nie ? Die huidige ouers het mos in beter tye grootgeword ?
Die redes vir die arme kinders van vandag se onrealistiese verwagtinge (deur hulle ouers), is die sieklike kompetisie tussen ouers. Die kind MOET presteer, sodat Pa en Ma by die bure en vriende en familie kan spog. Tientalle kinders het deur die jare hul lot by my kom bekla, en in elke geval was die gevoel by die kind dieselfde: ek is net goed genoeg en vir my ouers aanvaarbaar, as ek presteer. Soms is ouers openlik vyandig en afkrakend teenoor hulle kinders, wanneer laasgenoemde nie op die Top 10 (akademiese presteerders) is nie, of as hulle nie vir die eerstespan gekies word nie, of nie een van die leerlingraadslede is nie ! Kan jy jou indink hoe so 'n kind moet voel ?! Hoe tragies dat sulke kinders by hulle onderwysers liefde en aanvaarding moet soek !
Een van my kollegas het eendag die mat onder my voete uitgeruk. Haar seun het gewoonlik om-en-by 85% vir Afrikaans gekry en was een van die toppresteerders in die klas. Sy ma het altyd gevra hoe die punte lyk, want sy het sy lewe vir hom beplan. Toe ek haar gelukwens met sy goeie punte, kom die volgende antwoord: "Ag, jy moet tog maar help waar jy kan, tale was nog nooit sy sterkpunt nie !" 'n Ander ma (ook 'n kollega) se reaksie toe ek haar komplimenteer met haar dogter se 88%, was: "Aggenee, sy wou so graag 90% gehad het !" Die kind was in haar noppies oor haar mooi punt, maar die ma was met niks minder as 90 tevrede nie.
Ek moet darem ook toegee, die situasie in ons land, speel ook 'n groot rol. Kinders moet ad infinitum hoor dat 'n wit vel nie werk gaan kry nie, dat werk uiters skaars is en net die toplaag van 'n pos verseker sal wees. Al hierdie dinge is natuurlik in 'n groot mate waar, maar weer is dit die kind wat die druk moet dra, en probeer verwerk.
Gaan dinge verander, of selfs net verbeter ? Ek glo nie so nie. Pa's raak al hoe meer in hulle werkslewe verstrengel, dan moet die ma maar die kinders hanteer. Dan raak die ma's paniekerig, want wat as Boetie nie presteer nie, nie aan Pa se verwagtinge voldoen nie - dan sal Pa vir Ma kwalik neem.
So raak prioriteite deurmekaar, mense se perspektief versplinter ... en die kinders ly daaronder.
Saturday 6 December 2014
Valerie se wraak
Wouter was daardie oggend, getrou aan sy geaardheid, heeltemal te vroeg by sy bestemming. Hy het die vroegoggend-verkeer hopeloos oorskat en die afstand tussen Gordonsbaai en die Kaapstad- lughawe, in 'n skaflike tyd voltooi. Na 'n vinnige besoekie aan Kleinmond, moes hy terug Transvaal toe - so op sy eie.
By die lughawe het dinge eweneens vinnig verloop. Die huurkarretjie is terugbesorg, daar is ingeboek en Wouter was spoedig een van 'n groot groep wat vir oggendvlugte moes wag. Sy vlug sou eers oor 'n uur vertrek, en dit het Wouter laat besluit om die tyd met 'Die Burger' en 'n koffie-en-eetdingetjie te verwyl. Hy het hom by 'n hoektafel tuisgemaak, die koerant van agter af begin deurblaai (sport kom altyd eerste) en was spoedig in 'n onderhoud met Maties se nuwe rektor, verdiep.
Na 'n paar minute het Wouter, so uit die hoek van sy oog, 'n groterige gedaante gesien naderbeweeg. Hy het hom weer by die onderhoud bepaal, maar tog die gevoel gekry dat hy moes opkyk. Dis toe dat hy haar sien: die ewebeeld van die Nieu-Zeelandse gewigstoter, Valerie Adams, het groot en oorheersend, langs sy tafel gestaan. Sy was soos die ander kelnerinne aangetrek, net in groottes wat die ander s'n na popklere laat lyk het.
"Iets om te drink? Dalk iets vir die honger?" Valerie het met die linkerhand aan haar bolla gevroetel. Daar was 'n belangelose, afwesige kyk op haar gesig, so asof Wouter se antwoord nie regtig vir haar saakgemaak het nie.
Sy moes seker gesien het dat hy in ongeloof na haar gestaar het, want sy het ook met die ander hand gewerskaf om die halstarrige hare in posisie te kry. " Lyk dit beter?" het sy op dieselfde stemtoon gevra. "Daar's nie soggens tyd om op te dollie nie."
Wouter het effens selfbewus gevoel, en dadelik die onderwerp verander. "Ek sien nie die 'Morning Mug' op julle spyskaart nie." Hy moes vir drie dae na homself omsien en was nogal lus vir sy gunsteling wanneer hulle soms by die franschise op hulle dorp, 'n ligte ontbyt gaan geniet.
Valerie het verontwaardig die spyskaart van die tafel af opgetel, vinnig deurgeblaai en gemaak-hoogdrawend geantwoord: "Maar natuurlik, ek ken dit. Dis yogurt met neute en heuning."
"Ja, ek hou nogal daarvan. En 'n cuppacino, asseblief - met skuim", het ek dadelik bestel.
Die lywige kelnerin het haar gewig na die ander voet versit. "Ek bring. Ja, dis maar die ou lewe. Party rits lekker rond, ander moet maar werk om te oorleef."
Wouter het nie geweet wat om te antwoord nie. Sy het traag omgedraai en sleepvoetend om die pilaar verdwyn.
Die koerant was meteens nie meer interessant nie. Wouter het vinnig na die opskrifte gekyk, maar daar was niks wat sy aandag getrek het nie. Sy gedagtes was by Valerie met die hartseer gesig waarop lewensmoegheid in monotone letters geskryf gestaan het. Haar uitsigloosheid en verstarde voorkoms was in skrille kontras met die opgewonde en vrolike gesigte van die meerderheid van die vakansiegangers wat oral by die tafeltjies gesit en kekkel het. Wouter het onwillekeurig aan Eybers se 'Melkkantien' gedink: "Wat maak sy hier waar alles glim ..."
Valerie het om die pilaar geloer. "Bietjie muesli by?"
"Huh ... ja ... ja, asseblief," het Wouter half verbouereerd geantwoord. Sy het hom werklik laat skrik, so vanuit die niet. Hy wou nog verder reageer, maar sy was weer weg, deur die massa ingesluk.
Hy het begin om die ander kelnerinne dop te hou, om te sien of die sleurwerk van daaglikse roetine ook dieselfde effek op hulle gehad het. Daar was egter nie een wat met Valerie vergelyk kon word nie, hulle was almal heelwat jonger en het 'n energie uitgestraal wat Valerie gewis nie gehad het nie, dalk langs die pad moes verloor het.
Wouter het aan sy eie lewe gedink wat op daardie stadium die opwindende vooruitsig van 'n verhuising na die natuurskone fynboskontrei, ingesluit het. Maar, hy kon net nie sy gedagtes op sy eie dinge fokus nie - die treurige vrou met die onversorgde bolla en die hartseer gesig, was te werklik, te onmiddellik en te verwytend. Hy het skuldig gevoel oor sy groot vooruitsig, sy droom wat besig was om te verwerklik.
So anders as Valerie se lewe ...
Hy het nog so gesit en mymer, toe plak sy die Morning Mug voor hom neer. Ook 'n piepklein bakkie met 'n bietjie muesli, en die koppie cuppacino.
"Kos nou, cuppacino later, of andersom?" Die eet- en drinkgoed was dan al op die tafel, hoe kon sy soiets vra?
"Is reg so. Dankie!" Wouter het na reaksie op die keersy van die bolla gesoek. Valerie het net diep gesug, hom skrams beskou en na 'n ander tafel begin aandrentel. Soveel ellende, soveel onverbloemde wanhoop.
Hy het die bekertjie met die jogurt langtanderig, lepel vir lepel, en sonder enige aptyt, geledig. Die muesli het onaangeraak bly staan. Selfs 'n koevertjie suiker kon nie smaak aan die koffie gee nie.
Valerie het onwillekeurig daarin geslaag om haar eie ongelukkige omstandighede, op hom te wreek.
Selfs toe die vliegtuig 'n ruk later 'n swierige swaai oor die skiereiland met sy onoortreflike skoonheid maak, het Wouter net gekyk - sonder emosie.
By die lughawe het dinge eweneens vinnig verloop. Die huurkarretjie is terugbesorg, daar is ingeboek en Wouter was spoedig een van 'n groot groep wat vir oggendvlugte moes wag. Sy vlug sou eers oor 'n uur vertrek, en dit het Wouter laat besluit om die tyd met 'Die Burger' en 'n koffie-en-eetdingetjie te verwyl. Hy het hom by 'n hoektafel tuisgemaak, die koerant van agter af begin deurblaai (sport kom altyd eerste) en was spoedig in 'n onderhoud met Maties se nuwe rektor, verdiep.
Na 'n paar minute het Wouter, so uit die hoek van sy oog, 'n groterige gedaante gesien naderbeweeg. Hy het hom weer by die onderhoud bepaal, maar tog die gevoel gekry dat hy moes opkyk. Dis toe dat hy haar sien: die ewebeeld van die Nieu-Zeelandse gewigstoter, Valerie Adams, het groot en oorheersend, langs sy tafel gestaan. Sy was soos die ander kelnerinne aangetrek, net in groottes wat die ander s'n na popklere laat lyk het.
"Iets om te drink? Dalk iets vir die honger?" Valerie het met die linkerhand aan haar bolla gevroetel. Daar was 'n belangelose, afwesige kyk op haar gesig, so asof Wouter se antwoord nie regtig vir haar saakgemaak het nie.
Sy moes seker gesien het dat hy in ongeloof na haar gestaar het, want sy het ook met die ander hand gewerskaf om die halstarrige hare in posisie te kry. " Lyk dit beter?" het sy op dieselfde stemtoon gevra. "Daar's nie soggens tyd om op te dollie nie."
Wouter het effens selfbewus gevoel, en dadelik die onderwerp verander. "Ek sien nie die 'Morning Mug' op julle spyskaart nie." Hy moes vir drie dae na homself omsien en was nogal lus vir sy gunsteling wanneer hulle soms by die franschise op hulle dorp, 'n ligte ontbyt gaan geniet.
Valerie het verontwaardig die spyskaart van die tafel af opgetel, vinnig deurgeblaai en gemaak-hoogdrawend geantwoord: "Maar natuurlik, ek ken dit. Dis yogurt met neute en heuning."
"Ja, ek hou nogal daarvan. En 'n cuppacino, asseblief - met skuim", het ek dadelik bestel.
Die lywige kelnerin het haar gewig na die ander voet versit. "Ek bring. Ja, dis maar die ou lewe. Party rits lekker rond, ander moet maar werk om te oorleef."
Wouter het nie geweet wat om te antwoord nie. Sy het traag omgedraai en sleepvoetend om die pilaar verdwyn.
Die koerant was meteens nie meer interessant nie. Wouter het vinnig na die opskrifte gekyk, maar daar was niks wat sy aandag getrek het nie. Sy gedagtes was by Valerie met die hartseer gesig waarop lewensmoegheid in monotone letters geskryf gestaan het. Haar uitsigloosheid en verstarde voorkoms was in skrille kontras met die opgewonde en vrolike gesigte van die meerderheid van die vakansiegangers wat oral by die tafeltjies gesit en kekkel het. Wouter het onwillekeurig aan Eybers se 'Melkkantien' gedink: "Wat maak sy hier waar alles glim ..."
Valerie het om die pilaar geloer. "Bietjie muesli by?"
"Huh ... ja ... ja, asseblief," het Wouter half verbouereerd geantwoord. Sy het hom werklik laat skrik, so vanuit die niet. Hy wou nog verder reageer, maar sy was weer weg, deur die massa ingesluk.
Hy het begin om die ander kelnerinne dop te hou, om te sien of die sleurwerk van daaglikse roetine ook dieselfde effek op hulle gehad het. Daar was egter nie een wat met Valerie vergelyk kon word nie, hulle was almal heelwat jonger en het 'n energie uitgestraal wat Valerie gewis nie gehad het nie, dalk langs die pad moes verloor het.
Wouter het aan sy eie lewe gedink wat op daardie stadium die opwindende vooruitsig van 'n verhuising na die natuurskone fynboskontrei, ingesluit het. Maar, hy kon net nie sy gedagtes op sy eie dinge fokus nie - die treurige vrou met die onversorgde bolla en die hartseer gesig, was te werklik, te onmiddellik en te verwytend. Hy het skuldig gevoel oor sy groot vooruitsig, sy droom wat besig was om te verwerklik.
So anders as Valerie se lewe ...
Hy het nog so gesit en mymer, toe plak sy die Morning Mug voor hom neer. Ook 'n piepklein bakkie met 'n bietjie muesli, en die koppie cuppacino.
"Kos nou, cuppacino later, of andersom?" Die eet- en drinkgoed was dan al op die tafel, hoe kon sy soiets vra?
"Is reg so. Dankie!" Wouter het na reaksie op die keersy van die bolla gesoek. Valerie het net diep gesug, hom skrams beskou en na 'n ander tafel begin aandrentel. Soveel ellende, soveel onverbloemde wanhoop.
Hy het die bekertjie met die jogurt langtanderig, lepel vir lepel, en sonder enige aptyt, geledig. Die muesli het onaangeraak bly staan. Selfs 'n koevertjie suiker kon nie smaak aan die koffie gee nie.
Valerie het onwillekeurig daarin geslaag om haar eie ongelukkige omstandighede, op hom te wreek.
Selfs toe die vliegtuig 'n ruk later 'n swierige swaai oor die skiereiland met sy onoortreflike skoonheid maak, het Wouter net gekyk - sonder emosie.
Friday 21 November 2014
Geweeg en te lig bevind.
'n Mens sal sekerlik nie ver in die lewe kom, as jy nie hier en daar jou medemens kan vertrou nie. Wanneer daardie vertroue egter sonder weldeurdagte selfondersoek, in 'n ander gestel word, is dit 'n resep vir ontnugtering - en berou wat jou duur te staan kom.
Daar was die geval van Wessel, die jongman wat sy skoolloopbaan op die wieke van welslae en prestasies voltooi het. Hy was akademies sterk, maar dit was veral op sportgebied waar sy lenige, atletiese lyf in al wat eerstespan was, en hy die een sukses na die ander behaal het. Hy was 'n gereelde uitblinker in die provinsiale spanne - sommer in drie sportsoorte gelyktydig! Afrigters en keurders het hom gou raakgesien, en so ook die vroulike geslag. Hy is oral deur bewonderende blikke agterna gestaar en meisies het hoopvol sy aandag gesoek. Deur dit alles was hy egter 'n sportman wat gefokus geoefen het en hom nie veel aan sy roem gesteur het nie.
Sportbestuur was half 'n logiese keuse vir sy naskoolse opleiding. Op universiteit het hy spoedig ook daar, sy plek in eerstespanne oopgespeel. Sy boulaanvalle was vol venyn, sy kolf breed en sy raketsnare het gesing. Wessel was volstoom op pad na nog meer glorie - totdat hy deur Kupido se pyltjie getref is...
Dis net hier waar Mercia op die toneel verskyn het. Sy was vanuit 'n ander deel van die land afkomstig, en ook uit 'n heel ander sosiale milieu. Waar Wessel se ouers heel gemiddelde salarismense was, was Mercia die dogter van 'n welgestelde wildboer, een wat sommer 'n paar plase in die wildstreke besit het. Wessel was 'n trotse jongman wat hom aanvanklik nie deur die weelde laat intimideer het nie, maar later het dit tog hier en daar 'n krapperigheid tussen die twee veroorsaak. Mercia se ouers het natuurlik hulle dogter se verhouding met die 'gewone outjie' so op 'n afstand gade geslaan, en gehoop dat alles net tydelik was en spoedig iets van die verlede sou wees.
Dit was toe nie! Die twee was dolverlief, het elke moontlike tydjie saam deurgebring. Die wildboer en sy vrou het die erns van die situasie begin besef en Mercia openlik daaroor gekonfronteer, maar sy wou niks weet nie: Wessel was haar droomprins, sy sou haar nie laat voorskryf nie. Die een telefoniese woordestryd na die ander het gevolg. Die ouers het stad toe gery om self met hulle dogter te gaan praat, maar Mercia het vasgeskop. Deur dit alles het Wessel se mense op die agtergrond gebly, hulle het van Mercia gehou en het geen beswaar teen die verbintenis gehad nie.
Die liefde is blind - ook vir gevolge. In 'n verreikende stap, besluit Wessel en Mercia om verloof te raak! Die twee ouerpare is telefonies van die belangrike stap verwittig, en dit het natuurlik uiteenlopende reaksie tot gevolg gehad. Maar, die troebeling het mettertyd verdwyn en die twee verliefdes het van die een geluksaligheid na die ander gesweef. Wessel het sy diploma verwerf, en toe 'n tydelike pos as krieketafrigter aanvaar om te wag dat Mercia ook haar studies moes voltooi.
Kort voor haar laaste vraestel, daag Mercia se ouers toe daar op. Sy was dadelik op haar hoede en het 'n erge rusie verwag, maar die teendeel was egter waar: haar ouers het 'n versoenende houding gehad en gevra dat hulle met die verloofde paartjie wou praat. 'n Aandete in 'n spogrestaurant het gevolg - en toe is die kaarte op die tafel geplaas. Die wildboer het verduidelik dat sy dogter ('n enigste kind) alles in sy lewe was en dat hy haar geluk as eerste prioriteit beskou het. Siende dat die tweetjies 'n belofte van ewige trou aan mekaar gemaak het, en siende dat Mercia eendag die enigste erfgenaam sou wees, was die aanbod dat Wessel en sy aanstaande bruid, hul verblyf in die stad moes opskort en plaas toe moes kom. Wessel kon hom (as toekomstige eienaar van spogplase) solank van wildboerdery kom vergewis, terwyl Mercia al die kunsies van plaasvrou-wees, by haar ma kon leer.
Daar is lank nadat die oumense teruggery het, tot laatnag bespreek, oorweeg en bespiegel. Wessel het vasgeskop, sy trots het hom aangespreek en hy het gevoel dat hulle self hul heil moes uitwerk, maar tog het die vooruitsig van 'n Laeveld-lewe op 'n spog-wildplaas (met sy geliefde Mercia aan sy sy) hom laat twyfel. Om 'n lang storie kort te maak, die groot besluit is uiteindelik geneem en so is Wessel en Mercia toe sak en pak weg plaas toe. Wessel het sy werk bedank, en ook sy studies (hy het intussen na-ure met sy graadstudies begin) gestaak.
Op die plaas het dinge maar dol gegaan. Die pa het Wessel met daaglikse verpligtinge oorlaai en hom mooi laat verstaan dat Wessel 'niks weet nie, en sal doen wat ek besluit het jy moet doen'. Die spanning het opgelaai. Die krake in die kastige aanvaarding van die jongmense se verhouding en toekoms saam, het begin wys. Wessel moes elke dag veld toe, terwyl Mercia meer en meer tyd alleen saam met haar ouers deurgebring het. Sy moes paai en probeer verduidelik, terwyl Wessel toenemend onder die besef gekom het dat hy homself in iets begewe het waarvoor hy nie eintlik kans gesien het nie.
Die bom het gouer gebars as wat Wessel verwag het. Die besluit was onomwonde en duidelik: Mercia sou moes kies, want Wessel was nie die skoonseun wat haar ouers in gedagte gehad het nie. Hy het eenvoudig net nie aan die verwagtinge voldoen nie.
Twee beloftes was in die weegskaal. Aan die een kant was daar die belofte dat Mercia en haar aanstaande eendag alles sou erf, maar (vir Wessel die belangrikste) ook die belofte van trou, dat Mercia sy vrou sou word. Dit was laasgenoemde wat hom die meeste gekwel het, want Mercia het afsydig begin raak, veral na een van die vele alleengesprekke tussen haar en haar ouers.
"My dogter het haar besluit geneem. Jy het tog sekerlik nie gedink dat jy, 'n man wat net op die sportveld wil boer en geen ambisie het nie, in ons familiekring sou kon inpas nie!" Die pa was onbeskaamd eerlik, reguit en selfs uitdagend. Mercia het by die venster uitgekyk, toe stadig na Wessel gedraai, die verloofring van haar vinger gehaal en op die koffietafel neergesit. Sonder 'n woord is sy by die vertrek uit.
Wat daarna gebeur het ? Wessel moes maar sy goedjies gaan pak en het verwese en alleen, die terugtog aangepak. Hy wou met niemand praat nie, het homself in sy woonstelletjie toegesluit en vir dae nie die deur oopgemaak nie. Sy ouers was rasend en het aangehou totdat hy 'n paar weke later sy intrek by hulle gaan neem het. Hy het 'n tydelike werkie by 'n fabriek gekry en lang ure gewerk, selfs aangebied om oortyd te werk, sodat hy besig kon bly. Hy het 'n verbitterde man geword, een wat sy selfvertroue - ook die in sy medemens - verloor het en in eensaamheid sy dag-tot-dag oorlewing deurworstel het.
Beloftes maak skuld. Beloftes bring hoop. Beloftes eindig soms in wanhoop - veral as jy geweeg, en te lig bevind is.
Daar was die geval van Wessel, die jongman wat sy skoolloopbaan op die wieke van welslae en prestasies voltooi het. Hy was akademies sterk, maar dit was veral op sportgebied waar sy lenige, atletiese lyf in al wat eerstespan was, en hy die een sukses na die ander behaal het. Hy was 'n gereelde uitblinker in die provinsiale spanne - sommer in drie sportsoorte gelyktydig! Afrigters en keurders het hom gou raakgesien, en so ook die vroulike geslag. Hy is oral deur bewonderende blikke agterna gestaar en meisies het hoopvol sy aandag gesoek. Deur dit alles was hy egter 'n sportman wat gefokus geoefen het en hom nie veel aan sy roem gesteur het nie.
Sportbestuur was half 'n logiese keuse vir sy naskoolse opleiding. Op universiteit het hy spoedig ook daar, sy plek in eerstespanne oopgespeel. Sy boulaanvalle was vol venyn, sy kolf breed en sy raketsnare het gesing. Wessel was volstoom op pad na nog meer glorie - totdat hy deur Kupido se pyltjie getref is...
Dis net hier waar Mercia op die toneel verskyn het. Sy was vanuit 'n ander deel van die land afkomstig, en ook uit 'n heel ander sosiale milieu. Waar Wessel se ouers heel gemiddelde salarismense was, was Mercia die dogter van 'n welgestelde wildboer, een wat sommer 'n paar plase in die wildstreke besit het. Wessel was 'n trotse jongman wat hom aanvanklik nie deur die weelde laat intimideer het nie, maar later het dit tog hier en daar 'n krapperigheid tussen die twee veroorsaak. Mercia se ouers het natuurlik hulle dogter se verhouding met die 'gewone outjie' so op 'n afstand gade geslaan, en gehoop dat alles net tydelik was en spoedig iets van die verlede sou wees.
Dit was toe nie! Die twee was dolverlief, het elke moontlike tydjie saam deurgebring. Die wildboer en sy vrou het die erns van die situasie begin besef en Mercia openlik daaroor gekonfronteer, maar sy wou niks weet nie: Wessel was haar droomprins, sy sou haar nie laat voorskryf nie. Die een telefoniese woordestryd na die ander het gevolg. Die ouers het stad toe gery om self met hulle dogter te gaan praat, maar Mercia het vasgeskop. Deur dit alles het Wessel se mense op die agtergrond gebly, hulle het van Mercia gehou en het geen beswaar teen die verbintenis gehad nie.
Die liefde is blind - ook vir gevolge. In 'n verreikende stap, besluit Wessel en Mercia om verloof te raak! Die twee ouerpare is telefonies van die belangrike stap verwittig, en dit het natuurlik uiteenlopende reaksie tot gevolg gehad. Maar, die troebeling het mettertyd verdwyn en die twee verliefdes het van die een geluksaligheid na die ander gesweef. Wessel het sy diploma verwerf, en toe 'n tydelike pos as krieketafrigter aanvaar om te wag dat Mercia ook haar studies moes voltooi.
Kort voor haar laaste vraestel, daag Mercia se ouers toe daar op. Sy was dadelik op haar hoede en het 'n erge rusie verwag, maar die teendeel was egter waar: haar ouers het 'n versoenende houding gehad en gevra dat hulle met die verloofde paartjie wou praat. 'n Aandete in 'n spogrestaurant het gevolg - en toe is die kaarte op die tafel geplaas. Die wildboer het verduidelik dat sy dogter ('n enigste kind) alles in sy lewe was en dat hy haar geluk as eerste prioriteit beskou het. Siende dat die tweetjies 'n belofte van ewige trou aan mekaar gemaak het, en siende dat Mercia eendag die enigste erfgenaam sou wees, was die aanbod dat Wessel en sy aanstaande bruid, hul verblyf in die stad moes opskort en plaas toe moes kom. Wessel kon hom (as toekomstige eienaar van spogplase) solank van wildboerdery kom vergewis, terwyl Mercia al die kunsies van plaasvrou-wees, by haar ma kon leer.
Daar is lank nadat die oumense teruggery het, tot laatnag bespreek, oorweeg en bespiegel. Wessel het vasgeskop, sy trots het hom aangespreek en hy het gevoel dat hulle self hul heil moes uitwerk, maar tog het die vooruitsig van 'n Laeveld-lewe op 'n spog-wildplaas (met sy geliefde Mercia aan sy sy) hom laat twyfel. Om 'n lang storie kort te maak, die groot besluit is uiteindelik geneem en so is Wessel en Mercia toe sak en pak weg plaas toe. Wessel het sy werk bedank, en ook sy studies (hy het intussen na-ure met sy graadstudies begin) gestaak.
Op die plaas het dinge maar dol gegaan. Die pa het Wessel met daaglikse verpligtinge oorlaai en hom mooi laat verstaan dat Wessel 'niks weet nie, en sal doen wat ek besluit het jy moet doen'. Die spanning het opgelaai. Die krake in die kastige aanvaarding van die jongmense se verhouding en toekoms saam, het begin wys. Wessel moes elke dag veld toe, terwyl Mercia meer en meer tyd alleen saam met haar ouers deurgebring het. Sy moes paai en probeer verduidelik, terwyl Wessel toenemend onder die besef gekom het dat hy homself in iets begewe het waarvoor hy nie eintlik kans gesien het nie.
Die bom het gouer gebars as wat Wessel verwag het. Die besluit was onomwonde en duidelik: Mercia sou moes kies, want Wessel was nie die skoonseun wat haar ouers in gedagte gehad het nie. Hy het eenvoudig net nie aan die verwagtinge voldoen nie.
Twee beloftes was in die weegskaal. Aan die een kant was daar die belofte dat Mercia en haar aanstaande eendag alles sou erf, maar (vir Wessel die belangrikste) ook die belofte van trou, dat Mercia sy vrou sou word. Dit was laasgenoemde wat hom die meeste gekwel het, want Mercia het afsydig begin raak, veral na een van die vele alleengesprekke tussen haar en haar ouers.
"My dogter het haar besluit geneem. Jy het tog sekerlik nie gedink dat jy, 'n man wat net op die sportveld wil boer en geen ambisie het nie, in ons familiekring sou kon inpas nie!" Die pa was onbeskaamd eerlik, reguit en selfs uitdagend. Mercia het by die venster uitgekyk, toe stadig na Wessel gedraai, die verloofring van haar vinger gehaal en op die koffietafel neergesit. Sonder 'n woord is sy by die vertrek uit.
Wat daarna gebeur het ? Wessel moes maar sy goedjies gaan pak en het verwese en alleen, die terugtog aangepak. Hy wou met niemand praat nie, het homself in sy woonstelletjie toegesluit en vir dae nie die deur oopgemaak nie. Sy ouers was rasend en het aangehou totdat hy 'n paar weke later sy intrek by hulle gaan neem het. Hy het 'n tydelike werkie by 'n fabriek gekry en lang ure gewerk, selfs aangebied om oortyd te werk, sodat hy besig kon bly. Hy het 'n verbitterde man geword, een wat sy selfvertroue - ook die in sy medemens - verloor het en in eensaamheid sy dag-tot-dag oorlewing deurworstel het.
Beloftes maak skuld. Beloftes bring hoop. Beloftes eindig soms in wanhoop - veral as jy geweeg, en te lig bevind is.
Tuesday 11 November 2014
'n Ietsie vir die keel
Jy sou Ma nooit sonder 'n suigdingetjie vir die keel betrap nie ! Deur die jare het die handelsnaam dalk hier en daar verander, maar haar voorskoot- of handsak was nooit sonder 'n mentjie nie.
Kleintyd het ons skaars tweehonderd meter van oom Lundall se kafee af gebly. Omdat Pa maar altyd iewers in die omgewing afgelos het en Ma nie haar eie vervoer gehad het nie, is ek al van voorskool se dae af, kafee toe gestuur om die nodigste, soos brood en melk, te gaan koop. Ma se laaste woorde voordat ek die straat sou vat, was sonder uitsondering : "Onthou die peppermints !" Ma het mos uit 'n Engelse huis gekom en hier en daar het die soutiewoorde steeds nie hul vastrapplek verloor nie. In daardie dae (dit was die laat 1950's) kon jy vir 'n tiekie sommer twee pakkies XXX-peppermints koop. Dit was 'n langwerpige, ronde stafie , in groen-en-wit omhulsel, met nagenoeg tien suiglekkers binne. Self het ek nooit regtig erg aan die branderigheid gehad nie, maar Ma was ongetwyfeld daaraan verslaaf, en sy en Pa het naweke sommer 'n paar pakkies verorber. Ma sou die mente een vir een, stadig suig tot dit in haar mond weggesmelt het, maar Pa se kenmerkende ongeduld het nie daarvoor tyd gehad nie - hy het net twee of drie harde byte gegee, en nog peppermints was daarmee heen !
Agterna gesien, besef ek dat veral Pa, die XXX'e moes geëet het om sy rookasem te kamoefleer. Hy was 'n strawwe roker wat Westminster 85 by die kartonne opgerook het. Dit was baie erg, hy het dikwels die volgende sigaret, met die vorige se steeds brandende stompie, aangesteek. Die stompies is sommer deur die venster na buite geskiet, waar ek soms karretjies gespeel het. Nou ja, as 'n man in sy 'kar' op pad was, moes jy maar per geleentheid ook 'n 'man se dinge' doen - soos om 'n trek of twee van 'n sigaretstompie te vat !
Ewenwel, toe verskyn daar 'n nuwe geur XXX op die mark, die ene met die koejawelkleurige papier om. Op die pakkie het 'musk' gestaan en vir die wyle was Ma 'n 'musk'-aanhanger. Ek het self ook van die nuwe geur gehou en soms, wanneer Ma die pakkie op die tafel laat lê het, enetjie gegaps en a la Pa, vining weggekou. Maar, die oorspronklike XXX met die sterk mentsmaak, was die uiteindelike wenner vir Ma-hulle.
Later jare, toe ek al uit die huis was, het Ma Halls ontdek. Dié nuwe keelding was in verskillende geure beskikbaar en 'n noodwendige item op Ma se inkopielyste. Oral waar sy rondbeweeg het, was Ma se Halls byderhand. As sy by ons gekuier het, het die kleinkinders gewoonlik 'n Hallsie gekry. Ook wanneer Pa-hulle tydens hulle aftreejare die land deurkruis het, was daar Halls in die motor - en sommer 'n hele voorraad in die woonwa !
Ma is in November 2006 in haar slaap oorlede. Ons was vroeg daar om te help, ook toe die ondernemer die lyk kom haal het. Toe ons Ma omdraai om die lyk op die draagbaar te tel, het ek gesien dat haar hand in 'n vuis geklem was (die dokter het bevind dat sy 'n massiewe hartaanval gehad het). Van die kant van die vuis af, kon ek sien dat daar iets in daardie kramptrekke was waaraan Ma waarskynlik vasgeklou het toe die pyn haar oorrompel het.
Dit was 'n halwe pakkie Halls ...
Kleintyd het ons skaars tweehonderd meter van oom Lundall se kafee af gebly. Omdat Pa maar altyd iewers in die omgewing afgelos het en Ma nie haar eie vervoer gehad het nie, is ek al van voorskool se dae af, kafee toe gestuur om die nodigste, soos brood en melk, te gaan koop. Ma se laaste woorde voordat ek die straat sou vat, was sonder uitsondering : "Onthou die peppermints !" Ma het mos uit 'n Engelse huis gekom en hier en daar het die soutiewoorde steeds nie hul vastrapplek verloor nie. In daardie dae (dit was die laat 1950's) kon jy vir 'n tiekie sommer twee pakkies XXX-peppermints koop. Dit was 'n langwerpige, ronde stafie , in groen-en-wit omhulsel, met nagenoeg tien suiglekkers binne. Self het ek nooit regtig erg aan die branderigheid gehad nie, maar Ma was ongetwyfeld daaraan verslaaf, en sy en Pa het naweke sommer 'n paar pakkies verorber. Ma sou die mente een vir een, stadig suig tot dit in haar mond weggesmelt het, maar Pa se kenmerkende ongeduld het nie daarvoor tyd gehad nie - hy het net twee of drie harde byte gegee, en nog peppermints was daarmee heen !
Agterna gesien, besef ek dat veral Pa, die XXX'e moes geëet het om sy rookasem te kamoefleer. Hy was 'n strawwe roker wat Westminster 85 by die kartonne opgerook het. Dit was baie erg, hy het dikwels die volgende sigaret, met die vorige se steeds brandende stompie, aangesteek. Die stompies is sommer deur die venster na buite geskiet, waar ek soms karretjies gespeel het. Nou ja, as 'n man in sy 'kar' op pad was, moes jy maar per geleentheid ook 'n 'man se dinge' doen - soos om 'n trek of twee van 'n sigaretstompie te vat !
Ewenwel, toe verskyn daar 'n nuwe geur XXX op die mark, die ene met die koejawelkleurige papier om. Op die pakkie het 'musk' gestaan en vir die wyle was Ma 'n 'musk'-aanhanger. Ek het self ook van die nuwe geur gehou en soms, wanneer Ma die pakkie op die tafel laat lê het, enetjie gegaps en a la Pa, vining weggekou. Maar, die oorspronklike XXX met die sterk mentsmaak, was die uiteindelike wenner vir Ma-hulle.
Later jare, toe ek al uit die huis was, het Ma Halls ontdek. Dié nuwe keelding was in verskillende geure beskikbaar en 'n noodwendige item op Ma se inkopielyste. Oral waar sy rondbeweeg het, was Ma se Halls byderhand. As sy by ons gekuier het, het die kleinkinders gewoonlik 'n Hallsie gekry. Ook wanneer Pa-hulle tydens hulle aftreejare die land deurkruis het, was daar Halls in die motor - en sommer 'n hele voorraad in die woonwa !
Ma is in November 2006 in haar slaap oorlede. Ons was vroeg daar om te help, ook toe die ondernemer die lyk kom haal het. Toe ons Ma omdraai om die lyk op die draagbaar te tel, het ek gesien dat haar hand in 'n vuis geklem was (die dokter het bevind dat sy 'n massiewe hartaanval gehad het). Van die kant van die vuis af, kon ek sien dat daar iets in daardie kramptrekke was waaraan Ma waarskynlik vasgeklou het toe die pyn haar oorrompel het.
Dit was 'n halwe pakkie Halls ...
Sunday 9 November 2014
Die grootste oorwinning (die verhaal van Bendre Heroldt)
Skolesport was en is nog altyd, 'n geleentheid vir kinders om hulself te ontdek, karakter te vorm en te wys, en om te leer hoe om met waardigheid te wen ... en soms te verloor.
Hierdie is die verhaal van Stefan, die seun wat met die goue lepel gebore is. Hierdie 'lepel' het geensins alle aspekte van skoollewe behels nie, want Stefan was van meet af maar net 'n effens bogemiddelde leerder en het maar langtanderig aan kultuur-aktiwiteite deelgeneem. Dit was egter as leier en uiters talentvolle sportman, dat Stefan sy ouers se drome vir hom, sy eie gemaak het. Selfs toe hy net as laerskoolseun aangery is om saam met die 'grootseuns' te kom oefen, kon almal die ouers se strewe om net die beste vir hulle kind te gee, verstaan: hy was werklik nie die gewone kind nie. Hy was sterker as die ander seuns van sy ouderdom, het hom geensins aan groep-neigings gesteur nie en sy optrede was eerbaar en korrek.
Wat Stefan nog verder van sy ouderdomgenote onderskei het, was sy opvallende nederigheid. Met vele prestasies op sy kerfstok (reeds op 'n baie jong ouderdom), had hy sekerlik die reg om 'n goeie dunk van homself te koester, maar die teendeel was egter waar - hy was inkennig en sy skaam glimlag het dit laat voorkom asof hy vir alles, vooraf toestemming moes verkry. Hierdie bietjie teruggetrokkenheid, het hom baie gewild by die afrigters en ander onderwysers gemaak, want dit was verfrissend anders om so 'n hoogs talentvolle jonge man, met 'n nederige geaardheid, raak te loop.
Stefan het van krag tot krag ontwikkel. Op die atletiek- en rugbyvelde, het die een prestasie en toekenning na die ander, die weg na sy ouers se trofeerakke gevind. Hy was kaptein van elke sportspan wat hy verteenwoordig het - en onder sy begeesterde en ongekende leierskap, het spanne ligas gewen en selfs op provinsiale en nasionale vlak, groot hoogtes bereik. Hy was dan ook 'n logiese keuse vir 'n hoofleier in sy matriekjaar - daar sou geen twyfel of alternatief wees nie. Self het hy groot drome gedroom en ideale nagestreef. Cravenweek, kontrak by 'n vooraanstaande rugby-provinsie - alles was binne bereik.
Maar, die Here het anders besluit ...
Skaars was die rugbyseisoen aan die gang, toe Stefan 'n harde hou teen die kop kry. Hy was natuurlik gewoond aan die rowwe kontaksport, maar harsingskudding kan 'n man 'n lelike knou gee. Hy was nie te bekommerd nie, het gedink hy sou gou weer op die been wees en sy kapteinskap en prestasies kon voortsit. Toe volg 'n tweede stamp teen die kop - en dinge het heel anders begin lyk. Stefan is vir 'n lang tyd afgeboek, kon nie eens eksamen skryf nie.
Natuurlik moes daar 'n plaasvervanger gevind word. Daar is onmiddellik na Stefan se groot vriend, Johan, gekyk. Hulle was koshuismaats, en Johan het immers die pad saam met Stefan gestap, uit sy rustige selfdissipline geput en saam die drome van kontrakte en 'n roemryke loopbaan, gedroom. Johan was dan ook 'n meer as waardige plaasvervanger vir Stefan. Hy het die kans met albei hande aangegryp, harder as ooit in die gimnasium geoefen en sy kapteinskap baie ernstig opgeneem. Hy het van Stefan se volgehoue steun en vriendskap gebruik gemaak, voortdurend met hom geskakel en het geweet dat hy wat Johan is, veelgeroemde skoene gehad het om vol te staan. Hy moes die skip op koers hou, totdat Stefan hopelik van sy beserings sou herstel. Die groot ene, die Beeld-trofee kompetisie, het op die span gewag en dit sou net die allerbeste van elke speler vereis.
Helaas, Stefan se herstelproses was stadiger en moeiliker as wat verwag is. Sy liggaam het geprotesteer, hy kon eenvoudig net nie betyds en genoegsaam herstel om weer sy plek as kaptein van die eerstespan, in te neem nie. Dit het sy akademiese werk benadeel, want hy was vir lang tye afwesig, kon nie die agterstallige werk behoorlik inhaal nie - en die moontlikheid dat sy rugbydrome vir altyd net drome sou bly, het aan hom geknaag. Sy ouers moes ook erken dat hul seun se gesondheid, eerste prioriteit was en het namens Stefan besluit: sy skolerugby-dae was verby.
Die eerstespan het onder Johan se entoesiastiese en puik aanvoerding, die een spogoorwinning na die ander behaal en die gesogte Beeld-trofee, het al meer na 'n besliste moontlikheid begin lyk. Johan se naam het oral bekend geword, hy is as leier aangeprys en as persoon bewonder. Getrou aan die voorbeeld wat hy by Stefan geleer het, het Johan nederig gebly en elke wedstryd, met sy vriend bespreek en saam beplan. Stefan was die getrouste ondersteuner, het die span vurig aangemoedig en was pal langs die veld. Hy was daar om in elke oorwinning te deel, het saam op al die foto's verskyn ... maar hy was nie meer die kaptein nie, Johan was. Stefan is met simpatie behandel, almal het hom jammer gekry en hom voortdurend beterskap toegewens.
Die finaal van daardie jaar se Beeld-trofee kompetisie, was op die tuisveld. Daar was duisende toeskouers, die koerante (plaaslik en nasionaal) het die twee kapteins se foto's op die voorblad vertoon en onderhoude is die een na die ander met Johan gevoer. Hy is oral op straat herken en praatjies is met hom aangeknoop. Hy was die een wat op die verhoog verskyn het, wat toegejuig is en wat vir die kameras moes glimlag.
Die skool het toe die trofee verower, vir die eerste keer in die geskiedenis. Johan was die held van die wedstryd, het die een aanbieding na die ander ontvang. Hy is op die skouers gedra - en Stefan was een van die draers. Daar is talle foto's geneem en Stefan was telkens by, so aan die kant van die foto.
Hierdie is die verhaal van Stefan, die seun wat met die goue lepel gebore is. Hierdie 'lepel' het geensins alle aspekte van skoollewe behels nie, want Stefan was van meet af maar net 'n effens bogemiddelde leerder en het maar langtanderig aan kultuur-aktiwiteite deelgeneem. Dit was egter as leier en uiters talentvolle sportman, dat Stefan sy ouers se drome vir hom, sy eie gemaak het. Selfs toe hy net as laerskoolseun aangery is om saam met die 'grootseuns' te kom oefen, kon almal die ouers se strewe om net die beste vir hulle kind te gee, verstaan: hy was werklik nie die gewone kind nie. Hy was sterker as die ander seuns van sy ouderdom, het hom geensins aan groep-neigings gesteur nie en sy optrede was eerbaar en korrek.
Wat Stefan nog verder van sy ouderdomgenote onderskei het, was sy opvallende nederigheid. Met vele prestasies op sy kerfstok (reeds op 'n baie jong ouderdom), had hy sekerlik die reg om 'n goeie dunk van homself te koester, maar die teendeel was egter waar - hy was inkennig en sy skaam glimlag het dit laat voorkom asof hy vir alles, vooraf toestemming moes verkry. Hierdie bietjie teruggetrokkenheid, het hom baie gewild by die afrigters en ander onderwysers gemaak, want dit was verfrissend anders om so 'n hoogs talentvolle jonge man, met 'n nederige geaardheid, raak te loop.
Stefan het van krag tot krag ontwikkel. Op die atletiek- en rugbyvelde, het die een prestasie en toekenning na die ander, die weg na sy ouers se trofeerakke gevind. Hy was kaptein van elke sportspan wat hy verteenwoordig het - en onder sy begeesterde en ongekende leierskap, het spanne ligas gewen en selfs op provinsiale en nasionale vlak, groot hoogtes bereik. Hy was dan ook 'n logiese keuse vir 'n hoofleier in sy matriekjaar - daar sou geen twyfel of alternatief wees nie. Self het hy groot drome gedroom en ideale nagestreef. Cravenweek, kontrak by 'n vooraanstaande rugby-provinsie - alles was binne bereik.
Maar, die Here het anders besluit ...
Skaars was die rugbyseisoen aan die gang, toe Stefan 'n harde hou teen die kop kry. Hy was natuurlik gewoond aan die rowwe kontaksport, maar harsingskudding kan 'n man 'n lelike knou gee. Hy was nie te bekommerd nie, het gedink hy sou gou weer op die been wees en sy kapteinskap en prestasies kon voortsit. Toe volg 'n tweede stamp teen die kop - en dinge het heel anders begin lyk. Stefan is vir 'n lang tyd afgeboek, kon nie eens eksamen skryf nie.
Natuurlik moes daar 'n plaasvervanger gevind word. Daar is onmiddellik na Stefan se groot vriend, Johan, gekyk. Hulle was koshuismaats, en Johan het immers die pad saam met Stefan gestap, uit sy rustige selfdissipline geput en saam die drome van kontrakte en 'n roemryke loopbaan, gedroom. Johan was dan ook 'n meer as waardige plaasvervanger vir Stefan. Hy het die kans met albei hande aangegryp, harder as ooit in die gimnasium geoefen en sy kapteinskap baie ernstig opgeneem. Hy het van Stefan se volgehoue steun en vriendskap gebruik gemaak, voortdurend met hom geskakel en het geweet dat hy wat Johan is, veelgeroemde skoene gehad het om vol te staan. Hy moes die skip op koers hou, totdat Stefan hopelik van sy beserings sou herstel. Die groot ene, die Beeld-trofee kompetisie, het op die span gewag en dit sou net die allerbeste van elke speler vereis.
Helaas, Stefan se herstelproses was stadiger en moeiliker as wat verwag is. Sy liggaam het geprotesteer, hy kon eenvoudig net nie betyds en genoegsaam herstel om weer sy plek as kaptein van die eerstespan, in te neem nie. Dit het sy akademiese werk benadeel, want hy was vir lang tye afwesig, kon nie die agterstallige werk behoorlik inhaal nie - en die moontlikheid dat sy rugbydrome vir altyd net drome sou bly, het aan hom geknaag. Sy ouers moes ook erken dat hul seun se gesondheid, eerste prioriteit was en het namens Stefan besluit: sy skolerugby-dae was verby.
Die eerstespan het onder Johan se entoesiastiese en puik aanvoerding, die een spogoorwinning na die ander behaal en die gesogte Beeld-trofee, het al meer na 'n besliste moontlikheid begin lyk. Johan se naam het oral bekend geword, hy is as leier aangeprys en as persoon bewonder. Getrou aan die voorbeeld wat hy by Stefan geleer het, het Johan nederig gebly en elke wedstryd, met sy vriend bespreek en saam beplan. Stefan was die getrouste ondersteuner, het die span vurig aangemoedig en was pal langs die veld. Hy was daar om in elke oorwinning te deel, het saam op al die foto's verskyn ... maar hy was nie meer die kaptein nie, Johan was. Stefan is met simpatie behandel, almal het hom jammer gekry en hom voortdurend beterskap toegewens.
Die finaal van daardie jaar se Beeld-trofee kompetisie, was op die tuisveld. Daar was duisende toeskouers, die koerante (plaaslik en nasionaal) het die twee kapteins se foto's op die voorblad vertoon en onderhoude is die een na die ander met Johan gevoer. Hy is oral op straat herken en praatjies is met hom aangeknoop. Hy was die een wat op die verhoog verskyn het, wat toegejuig is en wat vir die kameras moes glimlag.
Die skool het toe die trofee verower, vir die eerste keer in die geskiedenis. Johan was die held van die wedstryd, het die een aanbieding na die ander ontvang. Hy is op die skouers gedra - en Stefan was een van die draers. Daar is talle foto's geneem en Stefan was telkens by, so aan die kant van die foto.
Dit is die gesindheid waarmee Stefan dit alles verwerk het, wat my hierdie verhaal laat vertel. Hy het deurentyd geglimlag, vasgebyt en nooit het sy geloof gewankel nie. Die voorgeskrewe boek wat die groep daardie jaar in Afrikaans behandel het ('Manaka'), het die volgende woorde op die eerste bladsy: "Dit is hoe dit is." Niemand het daardie woorde beter as Stefan verstaan nie.
Die grootste oorwinning wat Stefan ooit sou behaal, was die een binne homself: om God se wil in jou lewe te aanvaar, en daaruit te leer dat die mens wik, maar Hy beskik.
Die grootste oorwinning wat Stefan ooit sou behaal, was die een binne homself: om God se wil in jou lewe te aanvaar, en daaruit te leer dat die mens wik, maar Hy beskik.
Sunday 2 November 2014
Oudokter Vorster
Gedurende die jare toe die droogte op sy ergste was, die Boere op hul armste en die hoop aan 'n fyn draadjie gehang het, was oudokter Vorster die dorpsdokter, plaasdokter en sommer almal se sieketrooster daar op Bethal, waar die gelyktes ook nie andersins goed vir die gemoedstoestand kon wees nie.
Oral waar ek as kind tussen die Bethal-familie beweeg het, was die vele verhale van oudokter Vorster se wel en wee vir my enersyds fassinerend, maar andersyds iets wat my betower het - so asof daar 'n onaardsheid aan die ou dokter gekleef het.
Toe ek op Elandshoek in die laerskool was, het Ouma per geleentheid vir ons op Ngodwana kom kuier en had toe te vertelle dat oudokter op 'n plasie by Plaston, in die Witrivier-distrik, sy laaste jare deurgebring het. Nodeloos om te sê, die Volkswagen het spoedig die weg Plaston toe gevind, en die ou omie is wel opgespoor - oeroud, verrimpeld en gedaan.
Maar, dis die legendes oor oudokter wat van geslag na geslag oorgedra is, wat 'n mens bybly. Hy was soos eige familie, het alles van almal geweet en kon sy bemoeienis met elke pasiënt sodanig aanpas.
Vir sommiges was hy die arts, vir ander 'n vetroueling met wie sensitiewe familiesake bespreek is. Al was die jonger doktertjies soos Meyer en Willemse heel knap en so aan, was daar vir veral die ouer garde, geen alternatief nie - dr.Vorster was die man. Tot vervelens toe moes ek aanhoor hoe oudokter dié een en daai een in die lewe gebring het, of hoe hy tant Katrien se lewe gered het toe die bul haar gegaffel het. Toe daar nog tydens die nagmaaltyd met waens en tente om die kerk huisgemaak is, was oudokter die een wat elke huisaptekie moes aanvul, Lennon's moes uitdeel en met raad en rate bystand moes verleen.
Daar is egter één verhaal oor oudokter wat ek deur my lewe, my eie gemaak het. Dit het my so geïnspireer dat ek werklik probeer het om die boodskap daarin, deel van my geestelike mondering te maak.
Toe die armblanke-vraagstuk in die depressiejare op sy allerfelste was, het geen boer geld vir medisyne en sulke luukses gehad nie. Die lewe het desondanks sy onverbiddelike gang gegaan, mense is gebore en het siek geword. Daar was ongelukke en epidemies - en oudokter was al genade. Soms was daar net 'n sjieling om vir lewensbelangrike behandeling te betaal, soms werklik nie eens 'n trippens nie. Dis waar die verhaal van oudokter Vorster, eintlik beslag gekry het ...
Ouma het dit graag vertel, en Pa het dit telkens beaam. Na behandeling van 'n brandarm persoon, sou oudokter die rug op daardie persoon draai, en sy een hand in bakkievorm agter die rug hou. Die pasiënt of naasbestaande kon dan in daardie bakhand plaas, wat ookal hy of sy gehad het om te gee. Oudokter sou dan, sonder om eens te kyk wat in sy hand was, die hand in die broeksak steek en dan omdraai om te groet. Dit het dan ook werklik gebeur dat daar soms nie 'n enkele duit was om te gee nie, dan het die dokter net omgedraai, handgegee en met vertoostende woorde vir spoedige beterskap, gegroet.
Dankie, oudokter Vorster. Al het ek jou nooit persoonlik geken nie, het jy my geleer om te gee, sonder om terug te verwag; en wanneer daar wel 'n teenprestasie was, tevrede te wees met wat ek gekry het. Dis immers dié wat die meeste gee, wat die meeste oor het - in geestelike terme.
Oral waar ek as kind tussen die Bethal-familie beweeg het, was die vele verhale van oudokter Vorster se wel en wee vir my enersyds fassinerend, maar andersyds iets wat my betower het - so asof daar 'n onaardsheid aan die ou dokter gekleef het.
Toe ek op Elandshoek in die laerskool was, het Ouma per geleentheid vir ons op Ngodwana kom kuier en had toe te vertelle dat oudokter op 'n plasie by Plaston, in die Witrivier-distrik, sy laaste jare deurgebring het. Nodeloos om te sê, die Volkswagen het spoedig die weg Plaston toe gevind, en die ou omie is wel opgespoor - oeroud, verrimpeld en gedaan.
Maar, dis die legendes oor oudokter wat van geslag na geslag oorgedra is, wat 'n mens bybly. Hy was soos eige familie, het alles van almal geweet en kon sy bemoeienis met elke pasiënt sodanig aanpas.
Vir sommiges was hy die arts, vir ander 'n vetroueling met wie sensitiewe familiesake bespreek is. Al was die jonger doktertjies soos Meyer en Willemse heel knap en so aan, was daar vir veral die ouer garde, geen alternatief nie - dr.Vorster was die man. Tot vervelens toe moes ek aanhoor hoe oudokter dié een en daai een in die lewe gebring het, of hoe hy tant Katrien se lewe gered het toe die bul haar gegaffel het. Toe daar nog tydens die nagmaaltyd met waens en tente om die kerk huisgemaak is, was oudokter die een wat elke huisaptekie moes aanvul, Lennon's moes uitdeel en met raad en rate bystand moes verleen.
Daar is egter één verhaal oor oudokter wat ek deur my lewe, my eie gemaak het. Dit het my so geïnspireer dat ek werklik probeer het om die boodskap daarin, deel van my geestelike mondering te maak.
Toe die armblanke-vraagstuk in die depressiejare op sy allerfelste was, het geen boer geld vir medisyne en sulke luukses gehad nie. Die lewe het desondanks sy onverbiddelike gang gegaan, mense is gebore en het siek geword. Daar was ongelukke en epidemies - en oudokter was al genade. Soms was daar net 'n sjieling om vir lewensbelangrike behandeling te betaal, soms werklik nie eens 'n trippens nie. Dis waar die verhaal van oudokter Vorster, eintlik beslag gekry het ...
Ouma het dit graag vertel, en Pa het dit telkens beaam. Na behandeling van 'n brandarm persoon, sou oudokter die rug op daardie persoon draai, en sy een hand in bakkievorm agter die rug hou. Die pasiënt of naasbestaande kon dan in daardie bakhand plaas, wat ookal hy of sy gehad het om te gee. Oudokter sou dan, sonder om eens te kyk wat in sy hand was, die hand in die broeksak steek en dan omdraai om te groet. Dit het dan ook werklik gebeur dat daar soms nie 'n enkele duit was om te gee nie, dan het die dokter net omgedraai, handgegee en met vertoostende woorde vir spoedige beterskap, gegroet.
Dankie, oudokter Vorster. Al het ek jou nooit persoonlik geken nie, het jy my geleer om te gee, sonder om terug te verwag; en wanneer daar wel 'n teenprestasie was, tevrede te wees met wat ek gekry het. Dis immers dié wat die meeste gee, wat die meeste oor het - in geestelike terme.
Saturday 1 November 2014
Pa en die oupas
Vandag, op 'n rype ouderdom waar ek self 'n oupa kon wees, verstaan ek my pa se dilemma - miskien beter as wat hy dit self verstaan het, of bereid was om te erken.
Oupa De Wet, teenoor oupa De Klerk. Pa was in die bevoorregte posisie dat hy beide sy oupas intiem - en vir 'n lang tydperk - geken het. Volgens tradisie is Pa in 1927 (sy geboortejaar) na sy oupa Christiaan Rudolph de Wet, vernoem. In sy vele vertellinge van sy kinderjare, het Pa egter selde by sy oupa Krisjan uitgekom. Noudat ek mooi daaroor dink, was dit heel opvallend dat sy oupa Jacob de Klerk, Pa se herinneringe oorheers het.
Waar is die kinkel dan?
Miskien moet ek net 'n bietjie meer oor die agtergrond uitbrei. Oupa Kootjie de Wet (dis nou Pa se pa) is op 'n plaas by Bloukop, anderkant Morgenzon, in 1889 gebore. Grootoupa Krisjan het blykbaar maar 'n sukkelbestaan gevoer, hom later op 'n plaas tussen Bethal en Standerton gevestig. Daar het hy geboer tot ouderdom en verswakte gesondheid hom gedwing het om te verkoop en 'n dorpshuisie op Bethalstasie te betrek, waar hy dan ook in 1948 oorlede is. Geld was maar skaars, die familie moes help om siel en liggaam aanmekaar te hou en sy een dogter (Magriet, ons het haar as tant Taat geken) moes grootoupa en -ouma tot hulle dood versorg.
Oupagrootjie Jacob was weer van 'n welgestelde familie. Nie soseer mense met baie ponde in die bank nie, maar die De Klerks was talryk en het 'n onderlinge familieband gehad wat hulle vir mekaar laat sorg het - niemand sou swaargekry het nie.
Die oorspronklike familieplaas, Eerstegeluk, was enorm en is later tussen die kinders onderverdeel. So het grootoupa Jacob dan omring deur kinders op buurplase, sy dae geslyt. Hy was die patriarg, die een wie se perd die valktes geken het en wie se dryfkrag horisonne ontgin het.
Pa se stories oor sy oupa Jacob, was legio - hy kon vir ure vertel hoe oupa Jacob in die wintermaande gaan jag het, daar waar Pretoriuskop vandag is. Daarna is die velle en horings op die Johannesburg-markte verkoop, en met die terugtog Bethal toe, is daar by Kriel vertoef, want steenkool is sommer daar uit die spruite se walle gegrawe en teruggebring plaas toe. Per geleentheid, het sy oupa De Klerk dan vir Pa (hy was toe maar so ses of sewe) saamgevat Laeveld toe. Pa het dikwels vertel hoe hulle by oom Krisjan op Hermansburg, buite Nelspruit, oorgebly het - maar dis nou weer 'n ander storie.
Sien, die ding staan so: die De Wets was maar altyd Louis Botha- en Malan-mense, terwyl die De Klerks sekerlik die mees stoere Sappe was wat Bethal ooit geken het. Generaal Jan Smuts was 'n persoonlike vriend van oom Hendrik de Klerk, grootoupa se broer wat na Hendrina se kant toe, op sy erfdeel geboer het.
Pa was twaalf toe die Tweede Oorlog uitgebreek het. Sy oupa De Wet se vertellinge oor die Boere-oorlog en hoe daar onder die Kakies gely is, het Pa 'n wrewel in al wat Engelsman gegee - eintlik meer 'n onverbloemde renons wat aan haat gegrens het. Oupa Krisjan het vertel hoe lede van die inheemse volke wat saam met die Engelse getrek het, eenkeer vir grootouma Annie aangerand en met 'n geweerkolf platgeslaan het. Dit, en ander verhale, het Pa se bloed laat kook en toe die oorlog tussen Duitsland en Engeland op sy felste was, was Pa 'n vurige Hitler-ondersteuner, bloot net om standpunt teen die Engelse in te neem.
Toe Smuts opdrag gee dat die Boere moet aanmeld om vir Engeland te gaan veg, het die verset in Pa in openlike rebellie ontaard - sekerlik ook omdat hy 'n matelose bewondering vir sy oupa se neef, generaal De Wet, gehad het. Pa het as 16-jarige nie 'n oomblik gehuiwer om in die geheim hom by die destydse Ossewa Brandwag te skaar nie. Hy was 'n verkenner, een van die wat in die nag per perd boodskappe afgelewer het.
Oupa Kootjie was aanvanklik 'n bywoner, het vir 'n ryk skaapboer (ene Uys) tussen Bethal en Ermelo geboer. Later het hy probeer om 'n eie grondjie naby Trichardt (Weltevrede) te bekom, maar dit het maar broekskeur gegaan. Toe erf Ouma haar deel van Eerstegeluk by grootoupa Jacob. Twee honderd morg, alles ploegbare saaigrond, met goeie water en genoeg weiding. Na vele rusies (volgens Pa), kon Oupa nie meer die gekerm verduur nie en is hulle toe sak en pak Eerstegluk toe - moes Oupa hom op De Klerk-grond, op Sap-grond, gaan vestig! Ouma was glo in haar sewende hemel, want sy was 'n familiemens wat na aan haar mense wou wees.
Begin jy nou verstaan ? Aan die eenkant was sy oupa Jacob, Pa se held en die een vir wie hy as seuntjie die grootste bewondering gehad het, maar aan die anderkant was die spul De Klerks die Sappe, die Engels-gesindes wat 'oom Jannie Smuts' aangehang het. Te midde van al die De Klerk-oorheersing en grootdoenerigheid en dominansie, het grootoupa Krisjan in sy aftreehuisie weggekwyn - in armoede en afsondering. Alles van die De Klerks was 'goed', en 'wonderlik' en 'soos 'n mens moet wees'.
Pa het nie veel kontak met sy oupa Krisjan gehad nie, want hy is gedwing om 'n kwasi-De Klerk te wees. Dit was dalk die rede waarom Pa sy lewe lank vir sy plekkie onder die son geveg het, hipersensitief vir enige sweempie van kritiek was en met minagting van die De Klerks gepraat het. Ook waarom geld vir Pa so belangrik was, gedagtig aan sy De Wet-voorsate wat in die skaduwee van obskuriteit moes lewe, omdat die ryk De Klerks immer die kalklig gesteel het.
Van die eens spogplaas Eerstegeluk, het bitter min oorgebly. Sover my kennis strek, is daar nog net een agterkleinkind wat op sy erfdeel boer. In die ou begraafplaas agter die hoerskool op Bethal, is talle De Wets versamel. Die paar dennebome waardeur die briesie rustig suis, en die weemoedige gekoer van tortelduiwe, omring marmergrafstene met bekende name, ook dié van Christiaan Rudolph de Wet en sy vrou, Anna Magrieta, gebore Krieg.
Gootoupa Jacob-hulle het hulle eie, private rusplek op die familieplaas, die deel van Eerstegeluk waar oom Hendrik gebly en Jan Smuts gekuier het ...
Pa sou sekerlik by sy ouers wou rus, maar dis die 21ste eeu en dis Suid-Afrika. Pa is veras. Enige alternatief sou aanvaarbaar gewees het - net nie 'n graf op De Klerk-grond nie!
Oupa De Wet, teenoor oupa De Klerk. Pa was in die bevoorregte posisie dat hy beide sy oupas intiem - en vir 'n lang tydperk - geken het. Volgens tradisie is Pa in 1927 (sy geboortejaar) na sy oupa Christiaan Rudolph de Wet, vernoem. In sy vele vertellinge van sy kinderjare, het Pa egter selde by sy oupa Krisjan uitgekom. Noudat ek mooi daaroor dink, was dit heel opvallend dat sy oupa Jacob de Klerk, Pa se herinneringe oorheers het.
Waar is die kinkel dan?
Miskien moet ek net 'n bietjie meer oor die agtergrond uitbrei. Oupa Kootjie de Wet (dis nou Pa se pa) is op 'n plaas by Bloukop, anderkant Morgenzon, in 1889 gebore. Grootoupa Krisjan het blykbaar maar 'n sukkelbestaan gevoer, hom later op 'n plaas tussen Bethal en Standerton gevestig. Daar het hy geboer tot ouderdom en verswakte gesondheid hom gedwing het om te verkoop en 'n dorpshuisie op Bethalstasie te betrek, waar hy dan ook in 1948 oorlede is. Geld was maar skaars, die familie moes help om siel en liggaam aanmekaar te hou en sy een dogter (Magriet, ons het haar as tant Taat geken) moes grootoupa en -ouma tot hulle dood versorg.
Oupagrootjie Jacob was weer van 'n welgestelde familie. Nie soseer mense met baie ponde in die bank nie, maar die De Klerks was talryk en het 'n onderlinge familieband gehad wat hulle vir mekaar laat sorg het - niemand sou swaargekry het nie.
Die oorspronklike familieplaas, Eerstegeluk, was enorm en is later tussen die kinders onderverdeel. So het grootoupa Jacob dan omring deur kinders op buurplase, sy dae geslyt. Hy was die patriarg, die een wie se perd die valktes geken het en wie se dryfkrag horisonne ontgin het.
Pa se stories oor sy oupa Jacob, was legio - hy kon vir ure vertel hoe oupa Jacob in die wintermaande gaan jag het, daar waar Pretoriuskop vandag is. Daarna is die velle en horings op die Johannesburg-markte verkoop, en met die terugtog Bethal toe, is daar by Kriel vertoef, want steenkool is sommer daar uit die spruite se walle gegrawe en teruggebring plaas toe. Per geleentheid, het sy oupa De Klerk dan vir Pa (hy was toe maar so ses of sewe) saamgevat Laeveld toe. Pa het dikwels vertel hoe hulle by oom Krisjan op Hermansburg, buite Nelspruit, oorgebly het - maar dis nou weer 'n ander storie.
Sien, die ding staan so: die De Wets was maar altyd Louis Botha- en Malan-mense, terwyl die De Klerks sekerlik die mees stoere Sappe was wat Bethal ooit geken het. Generaal Jan Smuts was 'n persoonlike vriend van oom Hendrik de Klerk, grootoupa se broer wat na Hendrina se kant toe, op sy erfdeel geboer het.
Pa was twaalf toe die Tweede Oorlog uitgebreek het. Sy oupa De Wet se vertellinge oor die Boere-oorlog en hoe daar onder die Kakies gely is, het Pa 'n wrewel in al wat Engelsman gegee - eintlik meer 'n onverbloemde renons wat aan haat gegrens het. Oupa Krisjan het vertel hoe lede van die inheemse volke wat saam met die Engelse getrek het, eenkeer vir grootouma Annie aangerand en met 'n geweerkolf platgeslaan het. Dit, en ander verhale, het Pa se bloed laat kook en toe die oorlog tussen Duitsland en Engeland op sy felste was, was Pa 'n vurige Hitler-ondersteuner, bloot net om standpunt teen die Engelse in te neem.
Toe Smuts opdrag gee dat die Boere moet aanmeld om vir Engeland te gaan veg, het die verset in Pa in openlike rebellie ontaard - sekerlik ook omdat hy 'n matelose bewondering vir sy oupa se neef, generaal De Wet, gehad het. Pa het as 16-jarige nie 'n oomblik gehuiwer om in die geheim hom by die destydse Ossewa Brandwag te skaar nie. Hy was 'n verkenner, een van die wat in die nag per perd boodskappe afgelewer het.
Oupa Kootjie was aanvanklik 'n bywoner, het vir 'n ryk skaapboer (ene Uys) tussen Bethal en Ermelo geboer. Later het hy probeer om 'n eie grondjie naby Trichardt (Weltevrede) te bekom, maar dit het maar broekskeur gegaan. Toe erf Ouma haar deel van Eerstegeluk by grootoupa Jacob. Twee honderd morg, alles ploegbare saaigrond, met goeie water en genoeg weiding. Na vele rusies (volgens Pa), kon Oupa nie meer die gekerm verduur nie en is hulle toe sak en pak Eerstegluk toe - moes Oupa hom op De Klerk-grond, op Sap-grond, gaan vestig! Ouma was glo in haar sewende hemel, want sy was 'n familiemens wat na aan haar mense wou wees.
Begin jy nou verstaan ? Aan die eenkant was sy oupa Jacob, Pa se held en die een vir wie hy as seuntjie die grootste bewondering gehad het, maar aan die anderkant was die spul De Klerks die Sappe, die Engels-gesindes wat 'oom Jannie Smuts' aangehang het. Te midde van al die De Klerk-oorheersing en grootdoenerigheid en dominansie, het grootoupa Krisjan in sy aftreehuisie weggekwyn - in armoede en afsondering. Alles van die De Klerks was 'goed', en 'wonderlik' en 'soos 'n mens moet wees'.
Pa het nie veel kontak met sy oupa Krisjan gehad nie, want hy is gedwing om 'n kwasi-De Klerk te wees. Dit was dalk die rede waarom Pa sy lewe lank vir sy plekkie onder die son geveg het, hipersensitief vir enige sweempie van kritiek was en met minagting van die De Klerks gepraat het. Ook waarom geld vir Pa so belangrik was, gedagtig aan sy De Wet-voorsate wat in die skaduwee van obskuriteit moes lewe, omdat die ryk De Klerks immer die kalklig gesteel het.
Van die eens spogplaas Eerstegeluk, het bitter min oorgebly. Sover my kennis strek, is daar nog net een agterkleinkind wat op sy erfdeel boer. In die ou begraafplaas agter die hoerskool op Bethal, is talle De Wets versamel. Die paar dennebome waardeur die briesie rustig suis, en die weemoedige gekoer van tortelduiwe, omring marmergrafstene met bekende name, ook dié van Christiaan Rudolph de Wet en sy vrou, Anna Magrieta, gebore Krieg.
Gootoupa Jacob-hulle het hulle eie, private rusplek op die familieplaas, die deel van Eerstegeluk waar oom Hendrik gebly en Jan Smuts gekuier het ...
Pa sou sekerlik by sy ouers wou rus, maar dis die 21ste eeu en dis Suid-Afrika. Pa is veras. Enige alternatief sou aanvaarbaar gewees het - net nie 'n graf op De Klerk-grond nie!
Wednesday 22 October 2014
Die biddankdiens
Die bykans sewentien maande wat ek in 1977/78 in die wonderskone Oos-Caprivi, meer spesifiek Katima Mulilo, deurgebring het, was gevul met 'n kaleidoskoop van trane en vreugde, hartseer en verwondering. Dit was my dienspligjare, en ek was een van die 'gelukkiges' om te moes hoor dat die verpligte een jaar militêre diensplig, na twee jaar verleng is.
Enersyds het die byvoeging van nog 'n jaar wat uit my normale lewe weggevat is, my snags laat rondrol en oor die lewe vorentoe laat kommer, maar andersyds was ek in 'n ongelooflik-natuurskone deel van Afrika, waar ek geleenthede gehad het om die andersoortigheid (in kontras met die Laeveld, waar my hart gelê het) te verken en te waardeer.
Die Caprivi is 'n waterryke deel, met uitgestrekte waterpanne wat na goeie reën, oortrek is van waadvoëls soos pelikane en reiers, en ook die mooiste waterlelies. Maar, 1978 was 'n droë jaar, die stofwolke het hoog gehang en die dae was skroeiend warm. In ons bruin kamoefleerdrag, het ons die hitte nog feller aan die lyf gevoel. Daar was natuurlik nie iets soos 'n swembad in die basis nie, ons moes maar per geleentheid die reëls 'n bietjie buig en lafenis in die aanloklike water van die nabygeleë Zambesi-rivier gaan soek het. Krokodille en seekoeie was volop, maar ons was mos rof en onbeskof, soldate wat gebrei was om met gevare saam te leef.
Toe die droogte rampspoedige afmetings begin aanneem het, het die gesag besluit dat dit 'n humanitêre gebaar van welwillendheid sou wees, indien kapelaan Johan Lindeque vir die dorpie se inwoners, waarvan ons natuurlik 'n deel was, 'n biddiens vir reën kon hou.
So het ons toe op daardie bestemde Donderdag, na die sinksaaltjie toe gestap, sweet afgevee en vir 'n lang kerkdiens reggeskuif. Len Vorster, een van die troepe wat baie musikaal was, het mooi, gewyde liedere op die klavier gespeel, terwyl ons elkeen in eie gedagtes versonke was. Ek moet bely, ek het glad nie aan die droogte gedink nie, my gedagtes was ver in die 'states', soos daar detyds na die Republiek verwys is.
Op 'n stadium, het een van my makkers binnegekom en gefluister dat 'n groot donderstorm buite aan't opbou was. Ek onthou dat ons vir mekaar geglimlag het, so asof die boodskapdraer nie al sy varkies op hok gehad het nie.
Len het sy laaste musiekstukkie voltooi, ds. Lindeque het begin praat en ons moes 'n psalm of twee sing. Terwyl ons probeer het om die kapelaan se doel met sy rede agter te kom, was daar skielik 'n geweldige slag. Gedagtig aan die vyandelike soldate wat net oorkant die rivier in Zambië saamgetrek het, het van die rangdraers dadelik uitgehardloop om die situasie te gaan verken. Ons het ongemaklik rondgeskuif en na ons R1's gevat-vat. Jy mog nêrens sonder jou R1 gegaan het nie - en dit het die kerksaaltjie ingesluit.
Na 'n kort rukkie, het die verkenners teruggekom, en ewe rustig en skynbaar heel ontspanne, hul sitplekke ingeneem. Ons was verward, want enige slag het moeilikheid beteken.
Dominee Lindeque was net weer mooi op dreef, toe 'n dreunende gerammel, sy stem verdoof het. Kon dit wees?! Dit was donderweer!
Toe, asof daar op 'n geheime teken gewag is, is die hemel se sluise oopgegooi - nie net oopgemaak nie, maar oopgesper, want die reën het met mening op die sinkdak neergedruis! Ds. Johan het halfhartig probeer , maar sy stem was net nie teen die dawerende klanke van die harde reënvlae bestand nie.
Ons het opgewonde begin gesels, ek onthou dat die een kwinkslag na die ander met die rye langs gestuur is. Die manne het die situasie terdeë geniet, want die neerdrukkende spanning van militêre ingeperktheid was verbreek en die idee van 'n biddiens vir reën, het skielik na 'n grap geklink.
Na sowat 'n halfuur, het die sinkdak stil geword, en daarmee saam ook die troepe se gesels. Die offisiere wat in die saal was, het ons streng aangegluur - en die noodwendige orde was weer herstel.
Ons het weer onderdanige, dienswillige, nikse geword - net manskappe wat in 'n saaltjie saamgebondel was.
Maar, daar was wel 'n groot verskil! Die koel lug van die na-reën heerlikheid, het by die deur en vensters ingestroom. Ons kon die waterstrome buite hoor vloei, en die voëls het opgewonde gekwetter.
Ds. Lindeque het weer eens die primitiewe katedertjie bestyg. Hierdie keer was die stroefheid weg, hy het breed geglimlag. Met hernude drif in sy stem, het hy die volgende lied aangekondig: 'Juig al wat leef, juig voor die Heer'.
Dit was die dag toe die biddiens om reën, verander is na 'n dankdiens - na die reën.
Enersyds het die byvoeging van nog 'n jaar wat uit my normale lewe weggevat is, my snags laat rondrol en oor die lewe vorentoe laat kommer, maar andersyds was ek in 'n ongelooflik-natuurskone deel van Afrika, waar ek geleenthede gehad het om die andersoortigheid (in kontras met die Laeveld, waar my hart gelê het) te verken en te waardeer.
Die Caprivi is 'n waterryke deel, met uitgestrekte waterpanne wat na goeie reën, oortrek is van waadvoëls soos pelikane en reiers, en ook die mooiste waterlelies. Maar, 1978 was 'n droë jaar, die stofwolke het hoog gehang en die dae was skroeiend warm. In ons bruin kamoefleerdrag, het ons die hitte nog feller aan die lyf gevoel. Daar was natuurlik nie iets soos 'n swembad in die basis nie, ons moes maar per geleentheid die reëls 'n bietjie buig en lafenis in die aanloklike water van die nabygeleë Zambesi-rivier gaan soek het. Krokodille en seekoeie was volop, maar ons was mos rof en onbeskof, soldate wat gebrei was om met gevare saam te leef.
Toe die droogte rampspoedige afmetings begin aanneem het, het die gesag besluit dat dit 'n humanitêre gebaar van welwillendheid sou wees, indien kapelaan Johan Lindeque vir die dorpie se inwoners, waarvan ons natuurlik 'n deel was, 'n biddiens vir reën kon hou.
So het ons toe op daardie bestemde Donderdag, na die sinksaaltjie toe gestap, sweet afgevee en vir 'n lang kerkdiens reggeskuif. Len Vorster, een van die troepe wat baie musikaal was, het mooi, gewyde liedere op die klavier gespeel, terwyl ons elkeen in eie gedagtes versonke was. Ek moet bely, ek het glad nie aan die droogte gedink nie, my gedagtes was ver in die 'states', soos daar detyds na die Republiek verwys is.
Op 'n stadium, het een van my makkers binnegekom en gefluister dat 'n groot donderstorm buite aan't opbou was. Ek onthou dat ons vir mekaar geglimlag het, so asof die boodskapdraer nie al sy varkies op hok gehad het nie.
Len het sy laaste musiekstukkie voltooi, ds. Lindeque het begin praat en ons moes 'n psalm of twee sing. Terwyl ons probeer het om die kapelaan se doel met sy rede agter te kom, was daar skielik 'n geweldige slag. Gedagtig aan die vyandelike soldate wat net oorkant die rivier in Zambië saamgetrek het, het van die rangdraers dadelik uitgehardloop om die situasie te gaan verken. Ons het ongemaklik rondgeskuif en na ons R1's gevat-vat. Jy mog nêrens sonder jou R1 gegaan het nie - en dit het die kerksaaltjie ingesluit.
Na 'n kort rukkie, het die verkenners teruggekom, en ewe rustig en skynbaar heel ontspanne, hul sitplekke ingeneem. Ons was verward, want enige slag het moeilikheid beteken.
Dominee Lindeque was net weer mooi op dreef, toe 'n dreunende gerammel, sy stem verdoof het. Kon dit wees?! Dit was donderweer!
Toe, asof daar op 'n geheime teken gewag is, is die hemel se sluise oopgegooi - nie net oopgemaak nie, maar oopgesper, want die reën het met mening op die sinkdak neergedruis! Ds. Johan het halfhartig probeer , maar sy stem was net nie teen die dawerende klanke van die harde reënvlae bestand nie.
Ons het opgewonde begin gesels, ek onthou dat die een kwinkslag na die ander met die rye langs gestuur is. Die manne het die situasie terdeë geniet, want die neerdrukkende spanning van militêre ingeperktheid was verbreek en die idee van 'n biddiens vir reën, het skielik na 'n grap geklink.
Na sowat 'n halfuur, het die sinkdak stil geword, en daarmee saam ook die troepe se gesels. Die offisiere wat in die saal was, het ons streng aangegluur - en die noodwendige orde was weer herstel.
Ons het weer onderdanige, dienswillige, nikse geword - net manskappe wat in 'n saaltjie saamgebondel was.
Maar, daar was wel 'n groot verskil! Die koel lug van die na-reën heerlikheid, het by die deur en vensters ingestroom. Ons kon die waterstrome buite hoor vloei, en die voëls het opgewonde gekwetter.
Ds. Lindeque het weer eens die primitiewe katedertjie bestyg. Hierdie keer was die stroefheid weg, hy het breed geglimlag. Met hernude drif in sy stem, het hy die volgende lied aangekondig: 'Juig al wat leef, juig voor die Heer'.
Dit was die dag toe die biddiens om reën, verander is na 'n dankdiens - na die reën.
Thursday 16 October 2014
Die groot trek
Ons was gewoond aan trek. Pa se werk het vereis dat, indien hy bevordering nagestreef het, hy bereid sou moes wees om te trek. Die vakaturelys is deeglik bestudeer , Pa het sy voorkeur-kortlysie saamgestel, en dan het hy en Ma die padkaart uitgehaal en presies bepaal waar die plekkies was, en hoe ver dit van die huidige blyplek was.
In 1965 kon Pa reeds (as stasiemeester), plekkies soos Morgenzon, Davel, Maizefield, Ngodwana en Schagen agter sy naam skryf - en hy was maar in sy dertigs. Toe die jaarlikse ouditverslag weer eens bewys het dat Pa 'n voorslag en aanwins vir enige stasie was, het hy besluit om vir groter stasies (Schagen en die ander was graad twee) aansoek te doen. Of ander stasies op die destydse lysie was, sal ek nou nie weet nie, maar Pa kry toe die aanstelling op Maclear, 'n kleinerige dorpie tussen Umtata en Lesotho, doer ver in die Oos-Kaap. Daar is toe besluit om per trein te trek, omdat die afstand so wyd was en Pa se goeie diens sekerlik daartoe sou bydra dat die meubels en kar (en ons !) versigtig hanteer sou word.
So is ons gesinnetjie toe daardie Desember van 1965, met die trein weg uit die Laeveld - die onbekende in. Dit was 'n lang rit, want die roete was via Johannesburg, deur die Vrystaat tot anderkant Bloemfontein, dan met die sylyn af Oos-Londen se kant toe. By Sterkstroom is die passasierswa afgehaak, en het die stoomtrein die spoor noordwaarts gevat, oor plekke soos Dordrecht, Elliot en Ugie. Vir ons wat aan die Laeveld se ruigtes gewoond was, was die kaal berge van die Oos-Kaap, vreemd en onheilspellend. Arme ma het die swaarste gekry, want kleinboet Chris was skaars vyf maande oud en maar knieserig. Melkbottels wat warm gehou moes word, wasgeriewe en behoorlike slaap, was alles uitdagings wat eise gestel het.
Na etlike dae, klim ons toe op Maclear af. 'n Stokoue sandsteen-stasiegeboutjie langs hoë bloekombome, het ons ingewag.Ek onthou dat ons doodmoeg, honger en verlate gevoel het. Die stasievoorman (Bob Grant) het sy bes gedoen om ons vriendelik te ontvang en op ons gemak te probeer stel - met die klem op 'probeer' ! Die rede was dat ons nuwe tuiste, die huis waarin die stasiemeester en sy gesin moes bly, 'n kasarm uit die agtienhonderds was - wat vir drie jaar onbewoon was ! Dit was egter nie die ergste nie - ons meubels was nog nie daar nie !
Chaos het gevolg. Pa moes oral bedel: hier 'n bed, daar 'n tafel, 'n gordyn of 'n matjie. Daar was donkergroen Spoorweg-blindings voor die vensters. In elke hoek van 'n vertrekke, het spinnerakke in die dowwe lamp- en kerslig geglinster - daar was nie elektrisiteit nie ! Ma was histeries, want om onder sulke omstandighede met 'n baba te moet sukkel, is niemand se speelmaat nie.
En toe wag ons ... en ons wag. Die trokke met die meubels (en die kar!) was iewers vertraag. In daardie wag-dae, was elke dag 'n oorlewingstryd. Die arme stasiepersoneel het hul bes probeer om ons tegemoet te kom en nie summier op die eerste, die beste trein terug Transvaal toe, te laat klim nie ! Ek onthou dat daar soms soggens 'n boks of twee vars groente voor die agterdeur was - selfs 'n vis of twee wat onderkant die stasie, in die rivier gevang is. Melk en brood kon ons by oom Pagel se stasie-kiosk koop. Saans het ek en my suster grootoog na al die skaduwees in die donker huis geloer.
Genadiglik het die meubels 'n paar dae later opgedaag - en ons het weer 'n ryding gehad ! Toe kon ons vir die eerste keer die dorp verken en ek het weer my BSA-fiets gehad om vir Ma slaghuis en handelshuis toe te ry. Ek moes natuurlik ook help om die reuse erf leefbaar te kry - dit was oortrek met onkruid. Maar wat, stadig maar seker het dinge beter begin lyk - behalwe vir Ma. Sy kon haar nou maar eenmaal nie met die primitiewe leefwyse versoen nie. Gelukkig het sy vriende geword met die laaimeester (Pietie Erasmus, 'n voormalige boer van Tarkastad) se vrou, Nettie. Laasgenoemde het feitlik daagliks 'n draai kom maak, 'n eetdingetjie of twee saamgebring en sommer net vir Ma moed ingepraat.
Ons het die ou huis "die ark" gedoop. Met sy skuifraam-vensters, hoë plafonne en rooi baksteenmure, het die plek werklik soos iets uit die jare toet gelyk. 'n Mens was half skaam om besoekers te ontvang, en toe Ouma en oom Koos kom kuier het, het Ma se senuwees omtrent breekpunt bereik.
Oor die res van die tyd op Maclear, kan ook boekdele vertel word. Dit was egter daardie groot skuif van die natuurskone, warm Laeveld (en ons knus huisie op Schagen) na die kaal berge van Maclear met sy mistigheid (en die ou-ou Noag-huis) , wat in die geheue ingegraveer is.
In 1965 kon Pa reeds (as stasiemeester), plekkies soos Morgenzon, Davel, Maizefield, Ngodwana en Schagen agter sy naam skryf - en hy was maar in sy dertigs. Toe die jaarlikse ouditverslag weer eens bewys het dat Pa 'n voorslag en aanwins vir enige stasie was, het hy besluit om vir groter stasies (Schagen en die ander was graad twee) aansoek te doen. Of ander stasies op die destydse lysie was, sal ek nou nie weet nie, maar Pa kry toe die aanstelling op Maclear, 'n kleinerige dorpie tussen Umtata en Lesotho, doer ver in die Oos-Kaap. Daar is toe besluit om per trein te trek, omdat die afstand so wyd was en Pa se goeie diens sekerlik daartoe sou bydra dat die meubels en kar (en ons !) versigtig hanteer sou word.
So is ons gesinnetjie toe daardie Desember van 1965, met die trein weg uit die Laeveld - die onbekende in. Dit was 'n lang rit, want die roete was via Johannesburg, deur die Vrystaat tot anderkant Bloemfontein, dan met die sylyn af Oos-Londen se kant toe. By Sterkstroom is die passasierswa afgehaak, en het die stoomtrein die spoor noordwaarts gevat, oor plekke soos Dordrecht, Elliot en Ugie. Vir ons wat aan die Laeveld se ruigtes gewoond was, was die kaal berge van die Oos-Kaap, vreemd en onheilspellend. Arme ma het die swaarste gekry, want kleinboet Chris was skaars vyf maande oud en maar knieserig. Melkbottels wat warm gehou moes word, wasgeriewe en behoorlike slaap, was alles uitdagings wat eise gestel het.
Na etlike dae, klim ons toe op Maclear af. 'n Stokoue sandsteen-stasiegeboutjie langs hoë bloekombome, het ons ingewag.Ek onthou dat ons doodmoeg, honger en verlate gevoel het. Die stasievoorman (Bob Grant) het sy bes gedoen om ons vriendelik te ontvang en op ons gemak te probeer stel - met die klem op 'probeer' ! Die rede was dat ons nuwe tuiste, die huis waarin die stasiemeester en sy gesin moes bly, 'n kasarm uit die agtienhonderds was - wat vir drie jaar onbewoon was ! Dit was egter nie die ergste nie - ons meubels was nog nie daar nie !
Chaos het gevolg. Pa moes oral bedel: hier 'n bed, daar 'n tafel, 'n gordyn of 'n matjie. Daar was donkergroen Spoorweg-blindings voor die vensters. In elke hoek van 'n vertrekke, het spinnerakke in die dowwe lamp- en kerslig geglinster - daar was nie elektrisiteit nie ! Ma was histeries, want om onder sulke omstandighede met 'n baba te moet sukkel, is niemand se speelmaat nie.
En toe wag ons ... en ons wag. Die trokke met die meubels (en die kar!) was iewers vertraag. In daardie wag-dae, was elke dag 'n oorlewingstryd. Die arme stasiepersoneel het hul bes probeer om ons tegemoet te kom en nie summier op die eerste, die beste trein terug Transvaal toe, te laat klim nie ! Ek onthou dat daar soms soggens 'n boks of twee vars groente voor die agterdeur was - selfs 'n vis of twee wat onderkant die stasie, in die rivier gevang is. Melk en brood kon ons by oom Pagel se stasie-kiosk koop. Saans het ek en my suster grootoog na al die skaduwees in die donker huis geloer.
Genadiglik het die meubels 'n paar dae later opgedaag - en ons het weer 'n ryding gehad ! Toe kon ons vir die eerste keer die dorp verken en ek het weer my BSA-fiets gehad om vir Ma slaghuis en handelshuis toe te ry. Ek moes natuurlik ook help om die reuse erf leefbaar te kry - dit was oortrek met onkruid. Maar wat, stadig maar seker het dinge beter begin lyk - behalwe vir Ma. Sy kon haar nou maar eenmaal nie met die primitiewe leefwyse versoen nie. Gelukkig het sy vriende geword met die laaimeester (Pietie Erasmus, 'n voormalige boer van Tarkastad) se vrou, Nettie. Laasgenoemde het feitlik daagliks 'n draai kom maak, 'n eetdingetjie of twee saamgebring en sommer net vir Ma moed ingepraat.
Ons het die ou huis "die ark" gedoop. Met sy skuifraam-vensters, hoë plafonne en rooi baksteenmure, het die plek werklik soos iets uit die jare toet gelyk. 'n Mens was half skaam om besoekers te ontvang, en toe Ouma en oom Koos kom kuier het, het Ma se senuwees omtrent breekpunt bereik.
Oor die res van die tyd op Maclear, kan ook boekdele vertel word. Dit was egter daardie groot skuif van die natuurskone, warm Laeveld (en ons knus huisie op Schagen) na die kaal berge van Maclear met sy mistigheid (en die ou-ou Noag-huis) , wat in die geheue ingegraveer is.
Thursday 9 October 2014
Eendracht se spook
Die dorpie Leandra, in die Secunda-omgewing, is nie alombekend nie. Dit sal derhalwe ook voorbarig wees om te verwag dat iemand nog sal kan onthou, dat Leandra 'n samevoeging van twee kleiner plekkies, Leslie en Eendracht, is. Maar, moenie dat die term 'klein' jou mislei nie - elkeen van daardie vlakte-gehuggies het 'n storie om te vertel - soos die geval van Eendracht ... en die spook.
Soos dit algemeen in die vyftigerjare die geval was, het elke paar huise, 'n spoorwegstasie gehad. Eintlik is dit andersom, daar was klein stasietjies op vasgestelde afstande van mekaar, en dan is daar 'n paar huise by elke stasie gebou. Dis nou vir die stasiemeester, 'n voorman of twee, die laaimeester en so. Eendracht was in dieselfde bootjie, met selfs 'n winkeltjie en 'n padkafee naby die huise, want dit was aan die teerpad wat van Bethal af, deurgeloop het Rand toe.
Pa moes toe as aflosstasiemeester, 'n week of drie op Eendracht gaan waarneem. Sy blyplek was 'n onbewoonde huis wat neffens die stasie was, die een wat eintlik vir 'n laaimeester bedoel was. Daar was wel 'n laaimeester, maar hy het verseg om sy intrek in daardie rooibaksteenhuisie te neem - omdat dit as die 'spookhuis' bekend gestaan het. Elke siel op Eendracht kon jou die allervreeslikste stories oor daardie huis vertel. Van die stories is glo self ervaar, ander het iemand by iemand se vriend gehoor. Al die stories het egter 'n onheilspellende ooreenkoms getoon: dit was dieselfde spook in elke storie.
Eendracht se dwalende gees was nie deurentyd dwalende nie. Daar het soms dae verbygegaan, met geen teken of geluid van enige verdagtenis nie. Dan, skielik en onaangekondig, het dit in die nanagtelike ure, deur die dorpie weerklink: die weemoedige, hartverskeurende gehuil van 'n kindjie.
Sommiges het gesweer dat dit 'n klein babatjie was, ander het weer geglo dat die kermgeluide deur 'n kleuterspokie gemaak is!
Natuurlik het die slim mense elk 'n verklaring gehad. Nie vir die oorsprong van die geluide nie (almal was vas oortuig dat dit wel 'n spook was), maar menings oor die tragiese omstandighede waaronder die wenende spokie, die tydelike met die ewige verwissel het. Daar was diegene wat te vertelle had dat dit 'n seuntjie was wat tydens die Boere-oorlog in 'n konsentrasiekamp gesterf het, en snags na sy ma geroep het. 'n Ander wyse het vertel dat daar jare gelede 'n rampspoedige perdekarongeluk by die spruit was, en dat 'n kleuter toe verdrink het. Dit moes die kind gewees het wat nie rus kon vind nie, omdat hy (of sy) so wreed en onverwags van die moeder weggeruk is.
So beland Pa toe in die spookhuis. Hy het sy opslaanbed in een van die kamers staangemaak, en homself so tuis as moontlik probeer maak. Natuurlik het hy die spookvertellinge gehoor, en is ernstig gewaarsku om maar liewer 'n ander blyplek te soek, maar Pa was 'n plaaskind wat hom nie aan spoke en dinge gesteur het nie. Hy was destyds flank in die Oos-Transvaalse rugbyspan, lekker fiks en gespierd - nie die soort man wat hom deur 'n ou gesie sou laat intimideer nie
Daar was toe ook die eerste week geen steurnis nie, en Pa het heimlik vir al die bang mense geglimlag.
Die tweede week het die weer drasties verander. 'n Groot koue front het oor die gebied inbeweeg, en die wind het die sipresbome langs die stasie, soos vraagtekens laat lyk. Pa het nog 'n kombers by die voorman gebedel, want dit het snerpend koud geword.
Die Maandag-nag het dit gesous en die steeds feitlik stormwind, het om die hoeke gehuil. Teen middernag het die wind effens bedaar, maar steeds sterk genoeg gewaai om die sinkdak kort-kort te laat kreun. Pa was net besig om aan die slaap te raak, toe hy dit hoor! Onmiskenbaar, die jammerlike en hartverskeurende klanke van 'n kindjie wat of baie pyn, of baie hartseer geken het. Pa vertel dat hy yskoud geword het en die kombers styf oor sy kop gevou het. Sulke diepsnydende huilgeluide het hy nog nooit tevore gehoor nie. Net so skielik as wat dit begin het, het die gehuil opgehou - net om maar weer en weer van vooraf deur die naglug te klief.
Die volgende oggend was nog net 'n digte mistigheid van die koue front oor. Pa was vroeg by die stasie - en is dadelik deur die grootoog voorman gekonfronteer. "SM, ek en die vrou was doodbekommerd oor jou! Daardie kleintjie het die hele nag geskree!"
Dan was dit waar, ander mense het dit ook gehoor. Die spook van Eendracht, was nie net 'n misgissing nie, dit was 'n realiteit. Pa het alles mos self gehoor en beleef.
Na 'n dag was dit weer mooiweer, die son het vrolik geskyn en die baba was rustig. Pa het gaandeweg ontspan, gehoop die kind was tevrede dat hy vir Pa bang gemaak het en hom voortaan in vrede sou uitlos.
Dit was dan ook inderdaad die geval - tot daardie Donderdag ...
Vroegmiddag het die weer opgesteek. Pa het so gou hy kon, huis toe gegaan om te gaan bad voordat die storm sou losbars. Weerligte het die hemel verlig, en kort-kort het die aarde gesidder wanneer strale die wolke deurflits het. Pa was vroeg in die vere - die beste plek wanneer die wind so erg gewaai het en die weer so swaar was.
Weer was dit sulke tyd! Die baba het meer hartverskeurend as ooit aan't huile gegaan, so asof dit die nag van moord en doodslag was. So kon dinge nie aangaan nie! Pa het die groen Coleman-lamp aangesteek, 'n groot stuk plastiese seil nadergetrek - en die agterdeur oopgemaak ....
Ja, daar was dit weer! Pa kon hoor dat die gehuil vanuit die een hoek van die erf gekom het. Voetjie vir voetjie het hy op die geluid af geloop, tot by die boorgat in die hoek. Dit was 'n ou boorgat wat jare al in onbruik was. Iemand het 'n stuk sinkplaat bo-oor die gat geplaas en probeer vasslaan, vir veiligheid, sodat iemand nie dalk per abuis in die gat sou beland nie. Terwyl Pa so in die dowwe lig van die Coleman na die gat en sinkplaat gestaar het, het die wind weer 'n sterk ruk gegee - en die baba het wreedvreeslik begin huil. Sodra die windvlaag verby was, was die kleintjie weer stil. Kom wind, kom huil.
Pa het omgedraai, homself in die binnekant van die huis gaan droogvryf en koffie gemaak. Hy het niks anders gehad om te drink nie - en die ontrafeling van die geheim van Eendracht se spook, moes gevier word - al was dit dan net met 'n beker koffie!
Die volgende dag het Pa en twee helpers, die ou sinkplaat bo die gat verwyder, 'n nuwe een oorgesit en goed vasgemaak.
Tot met sy vertrek, het die baba nie weer gehuil nie. Later het die voorman Pa op Bethal laat weet dat die Eendracht-gemeenskap geglo het dat Pa bonatuurlike kragte gehad het - hy kon immers geeste besweer!
Soos dit algemeen in die vyftigerjare die geval was, het elke paar huise, 'n spoorwegstasie gehad. Eintlik is dit andersom, daar was klein stasietjies op vasgestelde afstande van mekaar, en dan is daar 'n paar huise by elke stasie gebou. Dis nou vir die stasiemeester, 'n voorman of twee, die laaimeester en so. Eendracht was in dieselfde bootjie, met selfs 'n winkeltjie en 'n padkafee naby die huise, want dit was aan die teerpad wat van Bethal af, deurgeloop het Rand toe.
Pa moes toe as aflosstasiemeester, 'n week of drie op Eendracht gaan waarneem. Sy blyplek was 'n onbewoonde huis wat neffens die stasie was, die een wat eintlik vir 'n laaimeester bedoel was. Daar was wel 'n laaimeester, maar hy het verseg om sy intrek in daardie rooibaksteenhuisie te neem - omdat dit as die 'spookhuis' bekend gestaan het. Elke siel op Eendracht kon jou die allervreeslikste stories oor daardie huis vertel. Van die stories is glo self ervaar, ander het iemand by iemand se vriend gehoor. Al die stories het egter 'n onheilspellende ooreenkoms getoon: dit was dieselfde spook in elke storie.
Eendracht se dwalende gees was nie deurentyd dwalende nie. Daar het soms dae verbygegaan, met geen teken of geluid van enige verdagtenis nie. Dan, skielik en onaangekondig, het dit in die nanagtelike ure, deur die dorpie weerklink: die weemoedige, hartverskeurende gehuil van 'n kindjie.
Sommiges het gesweer dat dit 'n klein babatjie was, ander het weer geglo dat die kermgeluide deur 'n kleuterspokie gemaak is!
Natuurlik het die slim mense elk 'n verklaring gehad. Nie vir die oorsprong van die geluide nie (almal was vas oortuig dat dit wel 'n spook was), maar menings oor die tragiese omstandighede waaronder die wenende spokie, die tydelike met die ewige verwissel het. Daar was diegene wat te vertelle had dat dit 'n seuntjie was wat tydens die Boere-oorlog in 'n konsentrasiekamp gesterf het, en snags na sy ma geroep het. 'n Ander wyse het vertel dat daar jare gelede 'n rampspoedige perdekarongeluk by die spruit was, en dat 'n kleuter toe verdrink het. Dit moes die kind gewees het wat nie rus kon vind nie, omdat hy (of sy) so wreed en onverwags van die moeder weggeruk is.
So beland Pa toe in die spookhuis. Hy het sy opslaanbed in een van die kamers staangemaak, en homself so tuis as moontlik probeer maak. Natuurlik het hy die spookvertellinge gehoor, en is ernstig gewaarsku om maar liewer 'n ander blyplek te soek, maar Pa was 'n plaaskind wat hom nie aan spoke en dinge gesteur het nie. Hy was destyds flank in die Oos-Transvaalse rugbyspan, lekker fiks en gespierd - nie die soort man wat hom deur 'n ou gesie sou laat intimideer nie
Daar was toe ook die eerste week geen steurnis nie, en Pa het heimlik vir al die bang mense geglimlag.
Die tweede week het die weer drasties verander. 'n Groot koue front het oor die gebied inbeweeg, en die wind het die sipresbome langs die stasie, soos vraagtekens laat lyk. Pa het nog 'n kombers by die voorman gebedel, want dit het snerpend koud geword.
Die Maandag-nag het dit gesous en die steeds feitlik stormwind, het om die hoeke gehuil. Teen middernag het die wind effens bedaar, maar steeds sterk genoeg gewaai om die sinkdak kort-kort te laat kreun. Pa was net besig om aan die slaap te raak, toe hy dit hoor! Onmiskenbaar, die jammerlike en hartverskeurende klanke van 'n kindjie wat of baie pyn, of baie hartseer geken het. Pa vertel dat hy yskoud geword het en die kombers styf oor sy kop gevou het. Sulke diepsnydende huilgeluide het hy nog nooit tevore gehoor nie. Net so skielik as wat dit begin het, het die gehuil opgehou - net om maar weer en weer van vooraf deur die naglug te klief.
Die volgende oggend was nog net 'n digte mistigheid van die koue front oor. Pa was vroeg by die stasie - en is dadelik deur die grootoog voorman gekonfronteer. "SM, ek en die vrou was doodbekommerd oor jou! Daardie kleintjie het die hele nag geskree!"
Dan was dit waar, ander mense het dit ook gehoor. Die spook van Eendracht, was nie net 'n misgissing nie, dit was 'n realiteit. Pa het alles mos self gehoor en beleef.
Na 'n dag was dit weer mooiweer, die son het vrolik geskyn en die baba was rustig. Pa het gaandeweg ontspan, gehoop die kind was tevrede dat hy vir Pa bang gemaak het en hom voortaan in vrede sou uitlos.
Dit was dan ook inderdaad die geval - tot daardie Donderdag ...
Vroegmiddag het die weer opgesteek. Pa het so gou hy kon, huis toe gegaan om te gaan bad voordat die storm sou losbars. Weerligte het die hemel verlig, en kort-kort het die aarde gesidder wanneer strale die wolke deurflits het. Pa was vroeg in die vere - die beste plek wanneer die wind so erg gewaai het en die weer so swaar was.
Weer was dit sulke tyd! Die baba het meer hartverskeurend as ooit aan't huile gegaan, so asof dit die nag van moord en doodslag was. So kon dinge nie aangaan nie! Pa het die groen Coleman-lamp aangesteek, 'n groot stuk plastiese seil nadergetrek - en die agterdeur oopgemaak ....
Ja, daar was dit weer! Pa kon hoor dat die gehuil vanuit die een hoek van die erf gekom het. Voetjie vir voetjie het hy op die geluid af geloop, tot by die boorgat in die hoek. Dit was 'n ou boorgat wat jare al in onbruik was. Iemand het 'n stuk sinkplaat bo-oor die gat geplaas en probeer vasslaan, vir veiligheid, sodat iemand nie dalk per abuis in die gat sou beland nie. Terwyl Pa so in die dowwe lig van die Coleman na die gat en sinkplaat gestaar het, het die wind weer 'n sterk ruk gegee - en die baba het wreedvreeslik begin huil. Sodra die windvlaag verby was, was die kleintjie weer stil. Kom wind, kom huil.
Pa het omgedraai, homself in die binnekant van die huis gaan droogvryf en koffie gemaak. Hy het niks anders gehad om te drink nie - en die ontrafeling van die geheim van Eendracht se spook, moes gevier word - al was dit dan net met 'n beker koffie!
Die volgende dag het Pa en twee helpers, die ou sinkplaat bo die gat verwyder, 'n nuwe een oorgesit en goed vasgemaak.
Tot met sy vertrek, het die baba nie weer gehuil nie. Later het die voorman Pa op Bethal laat weet dat die Eendracht-gemeenskap geglo het dat Pa bonatuurlike kragte gehad het - hy kon immers geeste besweer!
Tuesday 7 October 2014
Keffers en ander gediertes
Een van die amperse noodwendighede waaroor 'n mens tydens aftree-jare terugdink, is die diere waarmee jy (gewoonlik noodgedwonge) jou lewensruimte moes deel. In die meeste gevalle was dit natuurlik honde, van alle groottes en soorte, maar dan ook katte en marmotte en budgies en visse en ...
Die eerste nege jaar van my ondermaanse verblyf, het ek op Bethal deurgebring. Daar, in Parkstraat op Bethalstasie, het Pa altyd honde aangehou - groot, Rhodesiese rifrughonde. Stella was die teef, en Boel die een wat moes sorg dat daar stewige, verkoopbare werpsels sou wees. Ek kan nie onthou dat een van die twee my ooit gebyt het nie, maar veral Boel was erg kwaai en verbygangers het aan die oorkant van die straat verbygestap. Pa het as seun duiwe op die plaas aangehou, maar op die dorp het hy dit in 'n klein budgie-boerderytjie voortgesit. Pa het die hok self gemaak, kompleet met kalbasse vir neste, sitstokke en 'n tak of twee om in rond te spring. Ek onthou dat ons per geleentheid van die skaarser kleure, op Estancia (naby Breyten) gaan koop het. Die poeierbloues was vir my pragtig, terwyl jy jouself as 'n budgieman kon beskryf, indien jy 'n suiwer witte gehad het.
Toe trek ons Desember 1961 Ngodwana toe, daar in die wonderskone Elandsvallei. Die groot, donkergroen Spoorwegwa het die meubels vervoer - met Boel en Stella agterin. Pa moes die heeltyd by wees, om dit vir die werkers moontlik te maak om die op- en aflaai te behartig. Boel se geel kykers het geblits en die tande het geflits ! Die stasiemeestershuis het 'n driekwart-stoep gehad, alles met gaas toegemaak. Die paar budgies wat saamgetrek het, is toe op die stoep vrygelaat en kon heerlik om die huis beweeg. Die rifrugleeus het hul gang gegaan, beide aan kettings vas. Pa het terugverlang plaas toe en drie Jerseys (melkbeeste) aangeskaf. Hy het self gemelk, en ons het die melksurplus per bottel aan die nabye lokasie verkoop.
Die volgende skuif (Maart 1963) was Schagen toe, nader aan Nelspruit. Die omgewing was wild en vol ongediertes, veral slange. Die budgies is weggegee, en die twee honde het hul skrikbewind voortgesit. Uiteindelik het Pa besgegee, van die twee ontslae geraak - en toe kry ons 'n korterige, swart brak van twyfelagtige herkoms. Pa het hom 'Swazi' gedoop, seker maar by 'n swartman gekry. Swazi het my maat geword, ons het in die middae, maar veral gedurende naweke en vakansietye, die klipkoppies om die stasie verken. Soms het ons afgestap rivier toe (Krokodilrivier), waar ek net moes keer dat Swazi nie agter die waterlikkewane aan, die rivier ingespring het nie. Ek het 'n windbuks gehad, en Swazi het daarvan gehou om saam te gaan 'jag'.
In Desember 1965 trek die De Wets (per trein) na die verre Maclear, 'n dorpie in die Oos-Kaap, nie ver van die Lesotho-grens af nie. Swazi was ons enigste dier, ek en hy het steeds rondgeloop en hy het sy alleenreg geniet. Toe Pa egter so siek geword het (asma), het die dokter aanbeveel dat 'n verandering van omgewing, presies was wat Pa nodig gehad het - en daar verskuif ons toe terug Transvaal toe, hierdie keer Ogies (Witbank se omgewing). Daar is Swazi toe dood, terwyl ek my eerste tropiese visse gekry het. Saam met die buurseun (Willie) het ek dit baie geniet om die vissies e versorg en elke dag te bewonder. As hulle kleintjies gekry het, was dit 'n groot operasie om te keer dat die groteres, die kleintjies opvreet.
Toe volg my universiteitsjare en weermagdiens. In 1977 kry ek die aanstelling op Lydenburg, maar is toe verplig om eers twee jaar diensplig te gaan verrig. In 1979 neem ek toe my intrek in Huis De Souza, seunskoshuis. Een van my gr.9-leerders (Awie Labuschagne) sien toe sy meneer is 'n bietjie alleen, en toe hy weer na 'n naweek terugkeer koshuis toe, bring hy 'n klein swart-en-wit foksterriertjie saam. Hoe kon ek die geskenk weier ? Ons mag eintlik nie diere in die koshuis aangehou het nie, maar die matrone (ta' Moekie Breitenbach) het uiteindelik haar hart versag - en sy word toe die een wat skelmpies vir Lappies kos aangedra het !
Ek en Lappies was welbekend daardie jare. Hy het oral saamgegaan, tot see toe. Saans het hy onder die komberse ingekruip, sy plekkie was onder, by my voete. Toe ek later huis koop en na Morganstraat 3 toe trek, het hy die straat gepatrolleer. My suster (Isabel) het net om die hoek gebly, en as ek by die skool was, het Lappies omgedraf soontoe en daar die oggend deurgebring. By twaalfuur se kant, het hy dan weer huis toe gedraf en my gaan inwag. Hierdie daaglikse roetine het egter later sy lewe gekos ... Ek onthou nog die dag toe die hoof (mnr. Wakeford) my kom roep het, die buurvrou het geskakel, ek moes dadelik huis toe want daar was "groot fout". Toe ek daar aankom, het my buurvrou my in trane ingewag: Lappies was dood, deur 'n kar doodgery. So moes ek toe 'n graf agter die huis in die groentetuintjie grawe - 'n onlekker ding om te doen. Later sou ek verneem dat 'n spietkop ('verkeersman' is te vleiend vir die skepsel!), ene Landsberg, "moeg was vir die foksterrier wat elke dag in die straat was" en aspris die hond raakgery het. Dit het my baie bitter gemaak.
Na Chris se geboorte (1983) het ons besluit dat hy 'n hondjie moes kry. Ek hoor toe van 'n man op Ohrigstad wat met foksterriers boer, die wit-en-bruin soort. Nou ja, dis hoe Trixie toe in ons lewens gekom het. Sy was Chris se hond, vernoem na die Trixie wat in die boek "Ons wag op die kaptein" voorkom. Sy het saamgetrek Barberton toe, en daar het nog 'n foksterrier (van die miniatuur-soort) by haar aangesluit. Haar naam was Flaffie, en toe sy kleintjies kry, hou ons ene - Ore. Toe was dit Trixie, Flaffie en Ore. Tussen-in was daar kom-ons-vergeet-dit (kortstondige) tye met ;n worshond (Tjankie - het my klokslag vieruur in die oggend wakker getjank!) en 'n ander swart hond. Op Barberton het die katte-fase ook begin. Daar was 'n gemmerkat, 'n grys ene (Tom, Gert se kat wat dood is toe hy van die dak afgeval het), 'n swart-en-wit een wat net as "Ma-kat" bekend was.
Na Gert se ongeluk en die trek Nelspruit toe, het ons besef hoe belangrik troeteldiere vir sy herstel en terapie sou wees. Na Flaffie se dood, en ook Ore later, het ons na 'n miniatuur Doberman gesoek. Radio Laeveld adverteer toe dat iemand 'n 'bokkie-hond' wou weggee - net waarvoor ons gesoek het. Toe ons die hond gaan haal, was dit alles behalwe 'n Doberman ! Dit was 'n kleinerige, swart brak met wit pote. Die hond het dadelik langs Gert in die kar gaan sit, en by die huis hom oral gevolg, waar hy ookal beweeg het. So het Buks toe deel van die huishouding geword. 'n Verbyganger (in die straat) het eendag 'n klein, grys katjie oor die muur gegooi - en dit word toe ook Gert se kat, weer 'n Tom. Die een buurman trek, en los sy klein grys-en-wit katjie agter - en dit word kat nr.2.
Eendag sit ek en koerant lees, toe ek 'n hond vreeslik hoot tjank. Ek sien toe hoe die buurman, sy klein, bruin hondjie byna dood slaan, aan die nekvel gryp en oor die veiligheidesmuur, in die straat gooi. Dit het ons baie ontstel, en toe 'n verbyganger later by die muur roep en vra of ons weet wie se hondjie in die straat sukkel-sukkel om te loop, het ons besluit om die hond te vat. Bruin, met wit aan die pote en onder die keel - toe noem ons hom Witvoet. Hy was eers heel bedees en soet (het bosluiskoors gehad), maar toe die medikasie sy werk begin doen, het Witvoet en Buks die plek behoorlik op horings begin neem !
So, nou sit ons met twee honde (Buks en Witvoet) EN twee katte (Tom en Kosie). Hulle hou ons permanent besig, enersyds want hulle moet versorg word, maar andersyds omdat hulle dink die huis behoort aan hulle. Uit 'n veiligheid-oogpunt, is dit seker 'n goeie ding om wakker honde deel van jou huishouding te maak. Maar, as ons soms 'n dag of wat wil weggaan, is dit altyd 'n stryd om iemand te kry om na die diere om te sien. Die twee of drie seuns wat al na ons plek gekyk het, het vele stories om te vertel !
Het hierdie verhaal 'n einde ? Dit lyk nie so nie. As Buks een kef gee, storm Witvoet uit, hardloop Buks in die verbygaan onderstebo en gee hom ook so 'n sydelingse hap. Dan reageer Buks nog skriller as gewoonlik en die twee hardloop die erf vol. Die katte soek die veiligheid van enige vorm van 'n hoogtetjie op: 'n tafel, kas of muur. Witvoet het al alles wat verskeurbaar is, opgeskeur - dis nou wanneer hy 'soet buite moet bly', wanneer ons dorp toe gaan. Saans is sy plek tussen my en my vrou, terwyl Buks natuurlik by Gert slaap - en ons wil byt as ons in Gert se kamer wil kom. Kosie maak my soggens halfvyf wakker, dan is dit sy etenstyd, die eerste van vele deur die dag. Tom sorg dat Gert ook vyfuur wakker is, ook vir sy eerste kos - in die waskamer, met die deur toe, want sodra Kosie se kos op is, hardloop hy vir Tom s'n. Ek het steeds 'n paar tropiese vissies in die studeerkamer gehad, maar ook daaraan 'n einde gemaak, die vier diere is genoeg.
Keffers en katte, ons daaglikse katastrofes !
Die eerste nege jaar van my ondermaanse verblyf, het ek op Bethal deurgebring. Daar, in Parkstraat op Bethalstasie, het Pa altyd honde aangehou - groot, Rhodesiese rifrughonde. Stella was die teef, en Boel die een wat moes sorg dat daar stewige, verkoopbare werpsels sou wees. Ek kan nie onthou dat een van die twee my ooit gebyt het nie, maar veral Boel was erg kwaai en verbygangers het aan die oorkant van die straat verbygestap. Pa het as seun duiwe op die plaas aangehou, maar op die dorp het hy dit in 'n klein budgie-boerderytjie voortgesit. Pa het die hok self gemaak, kompleet met kalbasse vir neste, sitstokke en 'n tak of twee om in rond te spring. Ek onthou dat ons per geleentheid van die skaarser kleure, op Estancia (naby Breyten) gaan koop het. Die poeierbloues was vir my pragtig, terwyl jy jouself as 'n budgieman kon beskryf, indien jy 'n suiwer witte gehad het.
Toe trek ons Desember 1961 Ngodwana toe, daar in die wonderskone Elandsvallei. Die groot, donkergroen Spoorwegwa het die meubels vervoer - met Boel en Stella agterin. Pa moes die heeltyd by wees, om dit vir die werkers moontlik te maak om die op- en aflaai te behartig. Boel se geel kykers het geblits en die tande het geflits ! Die stasiemeestershuis het 'n driekwart-stoep gehad, alles met gaas toegemaak. Die paar budgies wat saamgetrek het, is toe op die stoep vrygelaat en kon heerlik om die huis beweeg. Die rifrugleeus het hul gang gegaan, beide aan kettings vas. Pa het terugverlang plaas toe en drie Jerseys (melkbeeste) aangeskaf. Hy het self gemelk, en ons het die melksurplus per bottel aan die nabye lokasie verkoop.
Die volgende skuif (Maart 1963) was Schagen toe, nader aan Nelspruit. Die omgewing was wild en vol ongediertes, veral slange. Die budgies is weggegee, en die twee honde het hul skrikbewind voortgesit. Uiteindelik het Pa besgegee, van die twee ontslae geraak - en toe kry ons 'n korterige, swart brak van twyfelagtige herkoms. Pa het hom 'Swazi' gedoop, seker maar by 'n swartman gekry. Swazi het my maat geword, ons het in die middae, maar veral gedurende naweke en vakansietye, die klipkoppies om die stasie verken. Soms het ons afgestap rivier toe (Krokodilrivier), waar ek net moes keer dat Swazi nie agter die waterlikkewane aan, die rivier ingespring het nie. Ek het 'n windbuks gehad, en Swazi het daarvan gehou om saam te gaan 'jag'.
In Desember 1965 trek die De Wets (per trein) na die verre Maclear, 'n dorpie in die Oos-Kaap, nie ver van die Lesotho-grens af nie. Swazi was ons enigste dier, ek en hy het steeds rondgeloop en hy het sy alleenreg geniet. Toe Pa egter so siek geword het (asma), het die dokter aanbeveel dat 'n verandering van omgewing, presies was wat Pa nodig gehad het - en daar verskuif ons toe terug Transvaal toe, hierdie keer Ogies (Witbank se omgewing). Daar is Swazi toe dood, terwyl ek my eerste tropiese visse gekry het. Saam met die buurseun (Willie) het ek dit baie geniet om die vissies e versorg en elke dag te bewonder. As hulle kleintjies gekry het, was dit 'n groot operasie om te keer dat die groteres, die kleintjies opvreet.
Toe volg my universiteitsjare en weermagdiens. In 1977 kry ek die aanstelling op Lydenburg, maar is toe verplig om eers twee jaar diensplig te gaan verrig. In 1979 neem ek toe my intrek in Huis De Souza, seunskoshuis. Een van my gr.9-leerders (Awie Labuschagne) sien toe sy meneer is 'n bietjie alleen, en toe hy weer na 'n naweek terugkeer koshuis toe, bring hy 'n klein swart-en-wit foksterriertjie saam. Hoe kon ek die geskenk weier ? Ons mag eintlik nie diere in die koshuis aangehou het nie, maar die matrone (ta' Moekie Breitenbach) het uiteindelik haar hart versag - en sy word toe die een wat skelmpies vir Lappies kos aangedra het !
Ek en Lappies was welbekend daardie jare. Hy het oral saamgegaan, tot see toe. Saans het hy onder die komberse ingekruip, sy plekkie was onder, by my voete. Toe ek later huis koop en na Morganstraat 3 toe trek, het hy die straat gepatrolleer. My suster (Isabel) het net om die hoek gebly, en as ek by die skool was, het Lappies omgedraf soontoe en daar die oggend deurgebring. By twaalfuur se kant, het hy dan weer huis toe gedraf en my gaan inwag. Hierdie daaglikse roetine het egter later sy lewe gekos ... Ek onthou nog die dag toe die hoof (mnr. Wakeford) my kom roep het, die buurvrou het geskakel, ek moes dadelik huis toe want daar was "groot fout". Toe ek daar aankom, het my buurvrou my in trane ingewag: Lappies was dood, deur 'n kar doodgery. So moes ek toe 'n graf agter die huis in die groentetuintjie grawe - 'n onlekker ding om te doen. Later sou ek verneem dat 'n spietkop ('verkeersman' is te vleiend vir die skepsel!), ene Landsberg, "moeg was vir die foksterrier wat elke dag in die straat was" en aspris die hond raakgery het. Dit het my baie bitter gemaak.
Na Chris se geboorte (1983) het ons besluit dat hy 'n hondjie moes kry. Ek hoor toe van 'n man op Ohrigstad wat met foksterriers boer, die wit-en-bruin soort. Nou ja, dis hoe Trixie toe in ons lewens gekom het. Sy was Chris se hond, vernoem na die Trixie wat in die boek "Ons wag op die kaptein" voorkom. Sy het saamgetrek Barberton toe, en daar het nog 'n foksterrier (van die miniatuur-soort) by haar aangesluit. Haar naam was Flaffie, en toe sy kleintjies kry, hou ons ene - Ore. Toe was dit Trixie, Flaffie en Ore. Tussen-in was daar kom-ons-vergeet-dit (kortstondige) tye met ;n worshond (Tjankie - het my klokslag vieruur in die oggend wakker getjank!) en 'n ander swart hond. Op Barberton het die katte-fase ook begin. Daar was 'n gemmerkat, 'n grys ene (Tom, Gert se kat wat dood is toe hy van die dak afgeval het), 'n swart-en-wit een wat net as "Ma-kat" bekend was.
Na Gert se ongeluk en die trek Nelspruit toe, het ons besef hoe belangrik troeteldiere vir sy herstel en terapie sou wees. Na Flaffie se dood, en ook Ore later, het ons na 'n miniatuur Doberman gesoek. Radio Laeveld adverteer toe dat iemand 'n 'bokkie-hond' wou weggee - net waarvoor ons gesoek het. Toe ons die hond gaan haal, was dit alles behalwe 'n Doberman ! Dit was 'n kleinerige, swart brak met wit pote. Die hond het dadelik langs Gert in die kar gaan sit, en by die huis hom oral gevolg, waar hy ookal beweeg het. So het Buks toe deel van die huishouding geword. 'n Verbyganger (in die straat) het eendag 'n klein, grys katjie oor die muur gegooi - en dit word toe ook Gert se kat, weer 'n Tom. Die een buurman trek, en los sy klein grys-en-wit katjie agter - en dit word kat nr.2.
Eendag sit ek en koerant lees, toe ek 'n hond vreeslik hoot tjank. Ek sien toe hoe die buurman, sy klein, bruin hondjie byna dood slaan, aan die nekvel gryp en oor die veiligheidesmuur, in die straat gooi. Dit het ons baie ontstel, en toe 'n verbyganger later by die muur roep en vra of ons weet wie se hondjie in die straat sukkel-sukkel om te loop, het ons besluit om die hond te vat. Bruin, met wit aan die pote en onder die keel - toe noem ons hom Witvoet. Hy was eers heel bedees en soet (het bosluiskoors gehad), maar toe die medikasie sy werk begin doen, het Witvoet en Buks die plek behoorlik op horings begin neem !
So, nou sit ons met twee honde (Buks en Witvoet) EN twee katte (Tom en Kosie). Hulle hou ons permanent besig, enersyds want hulle moet versorg word, maar andersyds omdat hulle dink die huis behoort aan hulle. Uit 'n veiligheid-oogpunt, is dit seker 'n goeie ding om wakker honde deel van jou huishouding te maak. Maar, as ons soms 'n dag of wat wil weggaan, is dit altyd 'n stryd om iemand te kry om na die diere om te sien. Die twee of drie seuns wat al na ons plek gekyk het, het vele stories om te vertel !
Het hierdie verhaal 'n einde ? Dit lyk nie so nie. As Buks een kef gee, storm Witvoet uit, hardloop Buks in die verbygaan onderstebo en gee hom ook so 'n sydelingse hap. Dan reageer Buks nog skriller as gewoonlik en die twee hardloop die erf vol. Die katte soek die veiligheid van enige vorm van 'n hoogtetjie op: 'n tafel, kas of muur. Witvoet het al alles wat verskeurbaar is, opgeskeur - dis nou wanneer hy 'soet buite moet bly', wanneer ons dorp toe gaan. Saans is sy plek tussen my en my vrou, terwyl Buks natuurlik by Gert slaap - en ons wil byt as ons in Gert se kamer wil kom. Kosie maak my soggens halfvyf wakker, dan is dit sy etenstyd, die eerste van vele deur die dag. Tom sorg dat Gert ook vyfuur wakker is, ook vir sy eerste kos - in die waskamer, met die deur toe, want sodra Kosie se kos op is, hardloop hy vir Tom s'n. Ek het steeds 'n paar tropiese vissies in die studeerkamer gehad, maar ook daaraan 'n einde gemaak, die vier diere is genoeg.
Keffers en katte, ons daaglikse katastrofes !
Thursday 18 September 2014
Blye teleurstelling
Pa het graag stories oor sy kinderdae op die plaas, vertel. Die swaarkry-tema was maar altyd op die voorgrond, maar tog het hy soms afgewyk en 'n staaltjie of drie vertel waarin die humor, my deur my lewe sou bybly.
Hy was 'n opgeskote seun van so veertien jaar, wat beteken het dat sy twee susters al na aan de einde van skool was. Saans wanneer die grootmense na ete om die draadloos vergader het om na die nuus, weerverslag en aandvervolgverhaal ("Die Du Plooys van Soetmelksvlei") te luister, het die kinders gewoonlik buite langs die opstal rondgedrentel, of sommer net gesit en ginnegaap. Wanneer Pa se neef Johan en sy suster (Marlene) by Ouma gekuier het, was die kwade immer naby, want die tweetjies was nog pas uit hulle kleuterskoene, het al die aandag gekry - en was sommer net wintie verby! Pa en sy susters het hulle maar vredeswille verduur, maar van familieliefde of enige ander vorm van deernis , was daar geen sprake nie.
So sit die spulletjie toe weer een aand op die grasperk voor die huis. Binne het die nuusleser se stem gedreun en hulle kon hoor hoe Ouma die teegoed reggekry het. Dit was 'n pragtige aand vol sterre, maar Pa vertel daar was 'n effense kilte in die lug, so asof daardie aand bestem was om nie maar net nog 'n weeksaand te wees nie ...
Toe Marlene weer met haar vloermoere begin omdat sy nie die grootste rooipruim (Ouma het hulle 'n bak vrugte gegee om aan te peusel) vir haar kon vat nie, was Pa-hulle net mooi keelvol vir die bedorwe brokkie! 'n Blink plan om vir altyd van Marlene ontslae te raak, het Pa te binne geskiet.
Hy dink toe aan die ou murasie van die eerste opstal, die een wat Ouma-hulle net na hulle troue in 1916 betrek het, wat so drie honderd meter van die nuwe een af was. Pa en neef Daaf het dikwels daar tussen die ou vrugtebome en in die populierbos gaan duiwe skiet, en hy het presies geweet hoe dit daar lyk - en hoe dit daar kon spook! Selfs Ouma-hulle had te vertelle dat oorle ou Emma (die ou kombuisbediende wat later nie die griep oorleef het nie) snags daar rondgedwaal het. Pa was derhalwe vas oortuig dat die ouhuis 'n plek was waar jy dit net in die daglig kon gewaag het - snags sou ou Emma se gees jou vir seker vang en na 'n 'verskriklike einde' toe wegvoer! Hulle wou mos van Marlene ontslae raak, dit was dus die ideale geleentheid om hulle parmantige snip van 'n niggie, die donker nag in te stuur - reguit na ou Emma toe!
Het ek vertel dat dit glo 'n stikdonker aand was? Volgens Pa kon 'n mens skaars jou hand voor sy gesig sien. Die plan was om Marlene uit te daag dat sy nie die moed sou openbaar om vir hulle 'n blaar van die granaatboom langs die ouhuis, te gaan pluk nie. Dit was die enigste granaatboom op die plaas, daar was dus nie 'n manier hoe sy daardie spesifieke sort blaar op 'n ander plek sou kon kry nie.
Getrou aan haar snipperige aard, het Marlene dadelik die uitdaging aanvaar - veral toe Pa haar belowe het dat, indien sy die onmoontlike sou kon vermag, sy die hele aand verder met Pa se bliksoldaatjies kon speel. Hierdie 'prys' was baie gesog, want Pa was erg heilig oor sy manskappe.
Mens, so is die kleine Marlene, skaars vyf jaar oud, toe die duisternis in om die blaar te gaan pluk. Pa-hulle het lekker vir haar onnoselheid gelag, aanmerkings gemaak en gruwelstories oor wat nou van Marlene sou word, en wat ou Emma alles met haar sou aanvang, onder mekaar vertel. Sy is spotwoorde toegesnou, daar is skelwoorde agterna geskreeu en dan lekker daaroor gelag.
Toe gebeur daar iets wat Pa-hulle se lag kortgeknip het. Eintlik het daar niks gebeur nie - en dis net waar die kinkel was! Marlene het lank weggebly, en al het hulle hoe hard na haar geroep, daar was geen antwoord nie. Die volle besef van wat hulle aangevang het, het die grasperkgroepie getref: hulle het Marlene na haar dood gestuur! Teen daardie tyd, het ou Emma se spook sekerlik al lankal Marlene se ingewande uitgeruk, haar ore afgesny en haar vingers afgebreek om dit vir moetie te gebruik! Hoe moes hulle die verskriklike nuus aan Ouma-hulle oordra? Erger nog - wat gaan Oupa met hulle maak, indien Marlene 'n Emma-prooi geword het?! Die groepie kinders het ineengekrimp, later styf teen mekaar gesit, mekaar vertroos en hul lot probeer antisipeer. Ta' Loel het glo begin huil, en die ander daarvan beskuldig dat hulle haar , teen haar wil in, by gemors ingesleep het. Pa het in die gedagtes begin wonder wat die maklikste manier sou wees om van die huis af weg te loop.
Net toe die beteuterde groepie op hulle emosioneelste was, hoor hulle 'n stem vanuit die dieptes van die duisternis - en die stem roep na Pa! Pa was seker dat dit ou Emma was wat met Marlene klaargespeel het, en hom toe naderroep om die volgende slagoffer te wees.
"Krisjan! Krisjan!" Die stem het al harder, al dringender geraak. Toe besef Pa-hulle dat dit nie ou Emma was nie, maar Marlene wat doer uit die donkerte, geroep het. Pa het eers gedog dit was haar stem uit die dode, maar waag dit toe darem om terug te roep.
"Marlene? Is dit jy?" Pa se stem was enersyds vol hoop, maar tog nog versigtig vir die dood-moontlikheid.
"Krisjan! Moet dit 'n klein blaartjie, of 'n groot blaar wees?" Klokhelder, ten spyte van die afstand, het Marlene se stemmetjie die naglug deurklief.
Daar was glo chaos daar langs die opstal daardie aand! Die susters het mekaar omhels en van pure verligting, weer beginne huil. Pa was natuurlik ook baie verlig, hy sou nie meer planne moes maak om 'n ander heenkome te gaan soek nie.
Pa het eenkant toe gestap. So hard as wat hy kon, het hy geskreeu:"Dit maak nie saak nie! Kom nou dadelik terug!!" Hoe hy sy niggie, wat die kloue van ou Emma ontglip het, weer terug verwelkom het, het Pa ons nie vertel nie. Die dankbaarheid dat Marlene toe nie ou Emma ten prooi geval het nie, was groot - groter as die effense teleurstelling dat sy heelhuids daarvan afgekom het. Pa moes toe maar geredelik sy soldaatjies met sy ongewildste niggie deel.
Wys jou net: teleurstelling en blydskap, kan soms bedmaats wees!
Hy was 'n opgeskote seun van so veertien jaar, wat beteken het dat sy twee susters al na aan de einde van skool was. Saans wanneer die grootmense na ete om die draadloos vergader het om na die nuus, weerverslag en aandvervolgverhaal ("Die Du Plooys van Soetmelksvlei") te luister, het die kinders gewoonlik buite langs die opstal rondgedrentel, of sommer net gesit en ginnegaap. Wanneer Pa se neef Johan en sy suster (Marlene) by Ouma gekuier het, was die kwade immer naby, want die tweetjies was nog pas uit hulle kleuterskoene, het al die aandag gekry - en was sommer net wintie verby! Pa en sy susters het hulle maar vredeswille verduur, maar van familieliefde of enige ander vorm van deernis , was daar geen sprake nie.
So sit die spulletjie toe weer een aand op die grasperk voor die huis. Binne het die nuusleser se stem gedreun en hulle kon hoor hoe Ouma die teegoed reggekry het. Dit was 'n pragtige aand vol sterre, maar Pa vertel daar was 'n effense kilte in die lug, so asof daardie aand bestem was om nie maar net nog 'n weeksaand te wees nie ...
Toe Marlene weer met haar vloermoere begin omdat sy nie die grootste rooipruim (Ouma het hulle 'n bak vrugte gegee om aan te peusel) vir haar kon vat nie, was Pa-hulle net mooi keelvol vir die bedorwe brokkie! 'n Blink plan om vir altyd van Marlene ontslae te raak, het Pa te binne geskiet.
Hy dink toe aan die ou murasie van die eerste opstal, die een wat Ouma-hulle net na hulle troue in 1916 betrek het, wat so drie honderd meter van die nuwe een af was. Pa en neef Daaf het dikwels daar tussen die ou vrugtebome en in die populierbos gaan duiwe skiet, en hy het presies geweet hoe dit daar lyk - en hoe dit daar kon spook! Selfs Ouma-hulle had te vertelle dat oorle ou Emma (die ou kombuisbediende wat later nie die griep oorleef het nie) snags daar rondgedwaal het. Pa was derhalwe vas oortuig dat die ouhuis 'n plek was waar jy dit net in die daglig kon gewaag het - snags sou ou Emma se gees jou vir seker vang en na 'n 'verskriklike einde' toe wegvoer! Hulle wou mos van Marlene ontslae raak, dit was dus die ideale geleentheid om hulle parmantige snip van 'n niggie, die donker nag in te stuur - reguit na ou Emma toe!
Het ek vertel dat dit glo 'n stikdonker aand was? Volgens Pa kon 'n mens skaars jou hand voor sy gesig sien. Die plan was om Marlene uit te daag dat sy nie die moed sou openbaar om vir hulle 'n blaar van die granaatboom langs die ouhuis, te gaan pluk nie. Dit was die enigste granaatboom op die plaas, daar was dus nie 'n manier hoe sy daardie spesifieke sort blaar op 'n ander plek sou kon kry nie.
Getrou aan haar snipperige aard, het Marlene dadelik die uitdaging aanvaar - veral toe Pa haar belowe het dat, indien sy die onmoontlike sou kon vermag, sy die hele aand verder met Pa se bliksoldaatjies kon speel. Hierdie 'prys' was baie gesog, want Pa was erg heilig oor sy manskappe.
Mens, so is die kleine Marlene, skaars vyf jaar oud, toe die duisternis in om die blaar te gaan pluk. Pa-hulle het lekker vir haar onnoselheid gelag, aanmerkings gemaak en gruwelstories oor wat nou van Marlene sou word, en wat ou Emma alles met haar sou aanvang, onder mekaar vertel. Sy is spotwoorde toegesnou, daar is skelwoorde agterna geskreeu en dan lekker daaroor gelag.
Toe gebeur daar iets wat Pa-hulle se lag kortgeknip het. Eintlik het daar niks gebeur nie - en dis net waar die kinkel was! Marlene het lank weggebly, en al het hulle hoe hard na haar geroep, daar was geen antwoord nie. Die volle besef van wat hulle aangevang het, het die grasperkgroepie getref: hulle het Marlene na haar dood gestuur! Teen daardie tyd, het ou Emma se spook sekerlik al lankal Marlene se ingewande uitgeruk, haar ore afgesny en haar vingers afgebreek om dit vir moetie te gebruik! Hoe moes hulle die verskriklike nuus aan Ouma-hulle oordra? Erger nog - wat gaan Oupa met hulle maak, indien Marlene 'n Emma-prooi geword het?! Die groepie kinders het ineengekrimp, later styf teen mekaar gesit, mekaar vertroos en hul lot probeer antisipeer. Ta' Loel het glo begin huil, en die ander daarvan beskuldig dat hulle haar , teen haar wil in, by gemors ingesleep het. Pa het in die gedagtes begin wonder wat die maklikste manier sou wees om van die huis af weg te loop.
Net toe die beteuterde groepie op hulle emosioneelste was, hoor hulle 'n stem vanuit die dieptes van die duisternis - en die stem roep na Pa! Pa was seker dat dit ou Emma was wat met Marlene klaargespeel het, en hom toe naderroep om die volgende slagoffer te wees.
"Krisjan! Krisjan!" Die stem het al harder, al dringender geraak. Toe besef Pa-hulle dat dit nie ou Emma was nie, maar Marlene wat doer uit die donkerte, geroep het. Pa het eers gedog dit was haar stem uit die dode, maar waag dit toe darem om terug te roep.
"Marlene? Is dit jy?" Pa se stem was enersyds vol hoop, maar tog nog versigtig vir die dood-moontlikheid.
"Krisjan! Moet dit 'n klein blaartjie, of 'n groot blaar wees?" Klokhelder, ten spyte van die afstand, het Marlene se stemmetjie die naglug deurklief.
Daar was glo chaos daar langs die opstal daardie aand! Die susters het mekaar omhels en van pure verligting, weer beginne huil. Pa was natuurlik ook baie verlig, hy sou nie meer planne moes maak om 'n ander heenkome te gaan soek nie.
Pa het eenkant toe gestap. So hard as wat hy kon, het hy geskreeu:"Dit maak nie saak nie! Kom nou dadelik terug!!" Hoe hy sy niggie, wat die kloue van ou Emma ontglip het, weer terug verwelkom het, het Pa ons nie vertel nie. Die dankbaarheid dat Marlene toe nie ou Emma ten prooi geval het nie, was groot - groter as die effense teleurstelling dat sy heelhuids daarvan afgekom het. Pa moes toe maar geredelik sy soldaatjies met sy ongewildste niggie deel.
Wys jou net: teleurstelling en blydskap, kan soms bedmaats wees!
Monday 15 September 2014
Rakleeftyd
Alles op die ondermaanse is tydelik. Niks kan die horlosie stop nie, tyd is onverbiddelik en ongenadig.
Tipies mens, sal ons tot in der ewigheid smag na permanensie, wanneer dit by die dinge wat vir ons kosbaar en dierbaar is, kom. Ons probeer naarstiglik om oomblikke van volslae sielevreugde, in ure te omskep. Ons klou vas aan vreugdes, aan genot ... en aan vriendskap.
Ongelukkig skyn vriendskap, ook in die kategorie wat aan 'n rakleeftyd onderworpe is, te val. Dan weer, indien vriendskap nie die berugte tydtoets kan slaag nie, was dit mos nooit werklik vriendskap nie, of hoe ? As die samesyn kwyn, en die oogkontak taan, is die graveerder klaar besig om die laaste letters in die graniet te verewig.
Vriendskap is in sy wese, iets wat vir seker ook 'n ander toets moet slaag - die een met die opskrif, 'Wedersyds'. Kom ons wees maar seermakend eerlik: hoeveel keer het jy nie al tot die (skokkende) besef gekom dat al die energie, al die kontak, maar altyd net eerste van jou kant af kom, nie ? 'n Tweede party wat "nie tyd het nie", of immer "te besig" is, onderskat jou intelligensie. Al die tekens is daar, jy wil dit net nie aan jouself erken nie. Jy bly aan grashalms van hoop vasklou, hoop dat dit wat jy so duidelik gewaarword, dalk net 'n versinsel mag wees. Jy verneder jouself deur aan te hou om die minste te wees, die een te wees wat die verbintenis wil maak werk.
Die mooiste en opregste wat jou hart kan gee, is nie noodwendig iets van waarde vir die een met wie jy dit so graag wil deel nie. Jy kry die gevoel dat jy nooit in dieselfde mate waarmee jy gee, terug ontvang nie. Jy word keer na keer, diep teleurgestel. Jy word die slagoffer van jou eie offervaardigheid. Intussen leef jy in die hoop dat die ander een, groter insig in en waardering vir jou bydrae tot die vriendskap, sal ontwikkel en sal toon. So bly jy 'n soeker na bewyse, 'n soeker na tekens, 'n soeker na ... geluk.
Die wrede aard van 'n rakleeftyd, is dat dit nie omgeskakel kan word nie. As die tyd verby is, is dit verby. Om derhalwe oor 'n verbreekte vriendskap te tob, sal niks aan die saak verander nie. Dis doodeenvoudig: die een voel baie, die ander een voel niks. Maak vrede daarmee, lig jou kop op en stap die volgende vriendskap (?) tegemoet.
Dis eers wanneer jy jouself gee, dat jy waarlik gee. Ek verstaan dit, Kahlil Gibran, ek verstaan dit volkome. Dit maak net so ontsettend seer wanneer jou gee, nie goed genoeg is nie - wanneer jou
rakleeftyd, verby is ...
Tipies mens, sal ons tot in der ewigheid smag na permanensie, wanneer dit by die dinge wat vir ons kosbaar en dierbaar is, kom. Ons probeer naarstiglik om oomblikke van volslae sielevreugde, in ure te omskep. Ons klou vas aan vreugdes, aan genot ... en aan vriendskap.
Ongelukkig skyn vriendskap, ook in die kategorie wat aan 'n rakleeftyd onderworpe is, te val. Dan weer, indien vriendskap nie die berugte tydtoets kan slaag nie, was dit mos nooit werklik vriendskap nie, of hoe ? As die samesyn kwyn, en die oogkontak taan, is die graveerder klaar besig om die laaste letters in die graniet te verewig.
Vriendskap is in sy wese, iets wat vir seker ook 'n ander toets moet slaag - die een met die opskrif, 'Wedersyds'. Kom ons wees maar seermakend eerlik: hoeveel keer het jy nie al tot die (skokkende) besef gekom dat al die energie, al die kontak, maar altyd net eerste van jou kant af kom, nie ? 'n Tweede party wat "nie tyd het nie", of immer "te besig" is, onderskat jou intelligensie. Al die tekens is daar, jy wil dit net nie aan jouself erken nie. Jy bly aan grashalms van hoop vasklou, hoop dat dit wat jy so duidelik gewaarword, dalk net 'n versinsel mag wees. Jy verneder jouself deur aan te hou om die minste te wees, die een te wees wat die verbintenis wil maak werk.
Die mooiste en opregste wat jou hart kan gee, is nie noodwendig iets van waarde vir die een met wie jy dit so graag wil deel nie. Jy kry die gevoel dat jy nooit in dieselfde mate waarmee jy gee, terug ontvang nie. Jy word keer na keer, diep teleurgestel. Jy word die slagoffer van jou eie offervaardigheid. Intussen leef jy in die hoop dat die ander een, groter insig in en waardering vir jou bydrae tot die vriendskap, sal ontwikkel en sal toon. So bly jy 'n soeker na bewyse, 'n soeker na tekens, 'n soeker na ... geluk.
Die wrede aard van 'n rakleeftyd, is dat dit nie omgeskakel kan word nie. As die tyd verby is, is dit verby. Om derhalwe oor 'n verbreekte vriendskap te tob, sal niks aan die saak verander nie. Dis doodeenvoudig: die een voel baie, die ander een voel niks. Maak vrede daarmee, lig jou kop op en stap die volgende vriendskap (?) tegemoet.
Dis eers wanneer jy jouself gee, dat jy waarlik gee. Ek verstaan dit, Kahlil Gibran, ek verstaan dit volkome. Dit maak net so ontsettend seer wanneer jou gee, nie goed genoeg is nie - wanneer jou
rakleeftyd, verby is ...
Thursday 4 September 2014
Alles tevergeefs
Die mens sal soms tot alle uiterstes gaan om te kry wat hy of sy wil hê. Passie verander soms in obsessie - en dis net hier waar 'n onontwarbare kraaines die denke kan vertroebel.
Tussen al die nuwe gesigte wat die jaarlikse groentjie-oes opgelewer het, was daar daardie jaar een wat onmiddellik die aandag getrek het - veral van al wat rokdraer was. Hy was bruingebrand, lenig en blond, met 'n skamerige glimlag wat 'n verleentheid oor al die onverbloemde bewondering, onsukses-
vol probeer verbloem het. Selfs die matiekmeisies het ge-oe en ge-aa as Niel by die klas verbygestap het. Hy mag dalk net 'n gr.8-seun gewees het, maar was die middelpunt van die aandag.
So het die adorasie toe aangehou, en het Niel gaandeweg sy skugterheid ontgroei. Hy was 'n puik sportman, wat om meer as een rede die (vroulike) toeskouers pawiljoen toe gelok het. Wanneer hy sierlik in die agterlyn genael, of oor die dwarslat geseil het, was bewonderende blikke oral om die veld te sien.
Toe begin 'n nuwe fase: Niel het in gr.10 'n meisie gekry. Sy was natuurlik mooi, want die beskikbare poel waaruit hy kon kies, was groot. Susan was natuurlik in haar sewende hemel, want van al die meisies, het Niel HAAR gekies! Dit was egter nie twee weke later nie, toe sien ons hom aan die sy van 'n ander meisie - en na nog drie weke, weer 'n nuwe verbintenis ! Die noodwendige skinderpraatjies het die rondte gedoen, daar is wyd bespiegel waarom nie een meisie dan langer as 'n paar weke met hom gekys kon bly nie. Ek was 'n onnie, so ek het my nie veel aan die petalje gesteur nie, net die kommentaar gehoor en telkens die volgende meisie gesien.
In sy graad 11-jaar, was Niel meer van 'n Adonis as ooit tevore. Die skouers was breed, die blou oë nog blouer, en die blonde kuif het met mening in die windjie gewapper. Toe ontstaan daar skielik 'n krisis met een van my tennisspanne. Ons sou daardie Vrydagmiddag 'n wedstryd speel, en op nommer nege en negentig, onttrek 'n outjie. Een van die meisies noem toe aan my dat sy Niel al sien speel het, en dat hy - benewens sy rugby- en atletiektalente - 'n kranige tennisspeler was. Ek vra hom toe om uit te help en nadat hy sy ma gevra het of sy hom by die bane sou kom haal (hy was 'n koshuiskind), het hy ingestem.
Daar sit ek toe die middag langs Niel se ma, 'n aanvallige vrou in haar veertigs, met 'n duidelike trots in haar oë - vir haar seun. Ons het oor skoolsake gesels, oor wildstropery daar op hulle plaas, en toe sê sy iets wat 'n emmer yswater oor my gegiet het: "Weet jy meneer, ek bid dat Niel moet druip." Sy moes seker die ongeloof op my gesig gesien het, want sy vervolg toe met 'n selfvoldane glimlag. "Dan het ek hom langer in die huis, by my."
Ek het daardie naweek dadelik begin navraag doen, want iets was iewers nie pluis nie. Koshuiskinders weet baie van mekaar af, en dit het dan ook nie te veel moeite geverg om agter die kap van die byl te kom nie. Niel se pa en ma was van bed en tafel geskei, het op dieselfde plaas gebly, maar in verskillende huise - en Niel het by sy ma gebly. Hy was die enigste man in haar lewe. Hy moes instaan vir die eintlike man in sy ma se lewe, sy pa, wat nie meer daar was nie.
Dinge het soos 'n legkaart inmekaar begin pas. Sodra Niel 'n meisie se naam by die huis genoem het, het sy ma dadelik verontwaardig gereageer. Sy sou iets soos die volgende sê: "Aggenee! Jy stel
Ma darem werklik teleur! Jy weet jy kan enige meisie kry - en jy kies daardie ou vaal dingetjie?!"
Dan het Niel die verhouding verbreek, en 'n volgende moontlikheid aangetree. Elke keer was Ma verontwaardig en 'teleurgesteld', want die waarheid was dat geen meisie goed genoeg sou wees nie - die ma was nie bereid om hom met enige ander vrou te deel nie!
Toe, in sy matriekjaar, gebeur daar iets wat die hele skool aan die gis gehad het. Soos wat Niel die 'hunk' was, was Melissa enige seun se droom. Sy was beeldskoon, sportief, het 'n pragtige persoon-
likheid gehad en was vriendelik met almal. Een plus een was mos nog altyd twee, dit was dus logies dat die pragtigste meisie, met die hubaarste ou gekys moes wees. Almal het vir die aankondiging gewag, want Niel was soos 'n skaduwee wat Melissa agtervolg het. Daar was net 'n klein probleempie: hoe harder hy probeer het, hoe duideliker het sy hom laat verstaan dat hy haar geïrriteer het ! Sy was ongeskik met hom, het hom sleggesê en probeer verneder, maar Niel was dikvellig en vasberade dat hy (wie dan anders ?) die grootste vis sou inkatrol. Telkens het hy maar weer, en weer probeer. Hy was Niel, wie het haar die reg gegee om hom te weier?
Ek is toe daar weg na 'n ander skool, en Niel (en Melissa) het matriek voltooi en is Tukkies toe. My nuwe pos het my goed besig gehou, ek het maar min kontak met die vorige skool en sy mense behou. Per geleentheid het ons soms vir die een of ander sportgeleentheid daar gekom, maar dan was daar nie oudleerlinge om mee te gesels nie.
Een jaar, omtrent vyf jaar later, was die interhoër by die ou skool. Ek was 'n beampte en het die dag nogal geniet. Daar daag toe een van Niel se klasmaats van toentertyd op, en sy kom groet my.
"Wat het toe van Niel en Melissa geword ?" vra ek toe die gewone hoe-gaan-dit verby was.
"Nee, Meneer, die twee is mos daar in Pretoria. Meneer sal nie glo nie, hulle werk altwee daar in die stad - en Niel probeer nog steeds dat Melissa in hom moet belangste !" Ek kon dit skaars glo, om te dink dat 'n man so 'n obsessie kon hê!
"Julle meisies was mos almal op hom verlief", het ek meer inligting uitgevis. " Hoe kan Melissa nie in so 'n droomman belangstel nie?" Dit was die ding waaroor almal na die tyd gewonder het.
Die meisie het my so skuins aangekyk en met 'n ondeunde glimlag om die mondhoeke, gevra: "Wil
Meneer nou vir my sê Meneer het nooit geweet nie? Van Melissa?"
Ek het nie 'n idee gehad waarna sy verwys het nie. "Waarvan praat jy? Wat van Melissa?"
"Haai meneer! Arme ou Niel kan maar probeer tot die perde horings kry. Melissa stel mos nie in mans belang nie. Sy is skeef, Meneer."
Na daardie dag het ek lank oor die ou lewe nagedink. Die arme Niel! Sy ma het gesorg dat hy ewig soekend gebly het, dat enige poging om 'n vaste verhouding aan te knoop, gedoem was. .
O ja, amper vergeet ek. Niel is toe wel later getroud ... en weer geskei. En vir 'n tweede keer getroud. Later jare het ek verneem dat hy iewers in die Vrystaat vir 'n boer gewerk het, en dat hy weer enkellopend was. Alles tevergeefs, sê die Prediker, dis alles tevergeefs ...
Tussen al die nuwe gesigte wat die jaarlikse groentjie-oes opgelewer het, was daar daardie jaar een wat onmiddellik die aandag getrek het - veral van al wat rokdraer was. Hy was bruingebrand, lenig en blond, met 'n skamerige glimlag wat 'n verleentheid oor al die onverbloemde bewondering, onsukses-
vol probeer verbloem het. Selfs die matiekmeisies het ge-oe en ge-aa as Niel by die klas verbygestap het. Hy mag dalk net 'n gr.8-seun gewees het, maar was die middelpunt van die aandag.
So het die adorasie toe aangehou, en het Niel gaandeweg sy skugterheid ontgroei. Hy was 'n puik sportman, wat om meer as een rede die (vroulike) toeskouers pawiljoen toe gelok het. Wanneer hy sierlik in die agterlyn genael, of oor die dwarslat geseil het, was bewonderende blikke oral om die veld te sien.
Toe begin 'n nuwe fase: Niel het in gr.10 'n meisie gekry. Sy was natuurlik mooi, want die beskikbare poel waaruit hy kon kies, was groot. Susan was natuurlik in haar sewende hemel, want van al die meisies, het Niel HAAR gekies! Dit was egter nie twee weke later nie, toe sien ons hom aan die sy van 'n ander meisie - en na nog drie weke, weer 'n nuwe verbintenis ! Die noodwendige skinderpraatjies het die rondte gedoen, daar is wyd bespiegel waarom nie een meisie dan langer as 'n paar weke met hom gekys kon bly nie. Ek was 'n onnie, so ek het my nie veel aan die petalje gesteur nie, net die kommentaar gehoor en telkens die volgende meisie gesien.
In sy graad 11-jaar, was Niel meer van 'n Adonis as ooit tevore. Die skouers was breed, die blou oë nog blouer, en die blonde kuif het met mening in die windjie gewapper. Toe ontstaan daar skielik 'n krisis met een van my tennisspanne. Ons sou daardie Vrydagmiddag 'n wedstryd speel, en op nommer nege en negentig, onttrek 'n outjie. Een van die meisies noem toe aan my dat sy Niel al sien speel het, en dat hy - benewens sy rugby- en atletiektalente - 'n kranige tennisspeler was. Ek vra hom toe om uit te help en nadat hy sy ma gevra het of sy hom by die bane sou kom haal (hy was 'n koshuiskind), het hy ingestem.
Daar sit ek toe die middag langs Niel se ma, 'n aanvallige vrou in haar veertigs, met 'n duidelike trots in haar oë - vir haar seun. Ons het oor skoolsake gesels, oor wildstropery daar op hulle plaas, en toe sê sy iets wat 'n emmer yswater oor my gegiet het: "Weet jy meneer, ek bid dat Niel moet druip." Sy moes seker die ongeloof op my gesig gesien het, want sy vervolg toe met 'n selfvoldane glimlag. "Dan het ek hom langer in die huis, by my."
Ek het daardie naweek dadelik begin navraag doen, want iets was iewers nie pluis nie. Koshuiskinders weet baie van mekaar af, en dit het dan ook nie te veel moeite geverg om agter die kap van die byl te kom nie. Niel se pa en ma was van bed en tafel geskei, het op dieselfde plaas gebly, maar in verskillende huise - en Niel het by sy ma gebly. Hy was die enigste man in haar lewe. Hy moes instaan vir die eintlike man in sy ma se lewe, sy pa, wat nie meer daar was nie.
Dinge het soos 'n legkaart inmekaar begin pas. Sodra Niel 'n meisie se naam by die huis genoem het, het sy ma dadelik verontwaardig gereageer. Sy sou iets soos die volgende sê: "Aggenee! Jy stel
Ma darem werklik teleur! Jy weet jy kan enige meisie kry - en jy kies daardie ou vaal dingetjie?!"
Dan het Niel die verhouding verbreek, en 'n volgende moontlikheid aangetree. Elke keer was Ma verontwaardig en 'teleurgesteld', want die waarheid was dat geen meisie goed genoeg sou wees nie - die ma was nie bereid om hom met enige ander vrou te deel nie!
Toe, in sy matriekjaar, gebeur daar iets wat die hele skool aan die gis gehad het. Soos wat Niel die 'hunk' was, was Melissa enige seun se droom. Sy was beeldskoon, sportief, het 'n pragtige persoon-
likheid gehad en was vriendelik met almal. Een plus een was mos nog altyd twee, dit was dus logies dat die pragtigste meisie, met die hubaarste ou gekys moes wees. Almal het vir die aankondiging gewag, want Niel was soos 'n skaduwee wat Melissa agtervolg het. Daar was net 'n klein probleempie: hoe harder hy probeer het, hoe duideliker het sy hom laat verstaan dat hy haar geïrriteer het ! Sy was ongeskik met hom, het hom sleggesê en probeer verneder, maar Niel was dikvellig en vasberade dat hy (wie dan anders ?) die grootste vis sou inkatrol. Telkens het hy maar weer, en weer probeer. Hy was Niel, wie het haar die reg gegee om hom te weier?
Ek is toe daar weg na 'n ander skool, en Niel (en Melissa) het matriek voltooi en is Tukkies toe. My nuwe pos het my goed besig gehou, ek het maar min kontak met die vorige skool en sy mense behou. Per geleentheid het ons soms vir die een of ander sportgeleentheid daar gekom, maar dan was daar nie oudleerlinge om mee te gesels nie.
Een jaar, omtrent vyf jaar later, was die interhoër by die ou skool. Ek was 'n beampte en het die dag nogal geniet. Daar daag toe een van Niel se klasmaats van toentertyd op, en sy kom groet my.
"Wat het toe van Niel en Melissa geword ?" vra ek toe die gewone hoe-gaan-dit verby was.
"Nee, Meneer, die twee is mos daar in Pretoria. Meneer sal nie glo nie, hulle werk altwee daar in die stad - en Niel probeer nog steeds dat Melissa in hom moet belangste !" Ek kon dit skaars glo, om te dink dat 'n man so 'n obsessie kon hê!
"Julle meisies was mos almal op hom verlief", het ek meer inligting uitgevis. " Hoe kan Melissa nie in so 'n droomman belangstel nie?" Dit was die ding waaroor almal na die tyd gewonder het.
Die meisie het my so skuins aangekyk en met 'n ondeunde glimlag om die mondhoeke, gevra: "Wil
Meneer nou vir my sê Meneer het nooit geweet nie? Van Melissa?"
Ek het nie 'n idee gehad waarna sy verwys het nie. "Waarvan praat jy? Wat van Melissa?"
"Haai meneer! Arme ou Niel kan maar probeer tot die perde horings kry. Melissa stel mos nie in mans belang nie. Sy is skeef, Meneer."
Na daardie dag het ek lank oor die ou lewe nagedink. Die arme Niel! Sy ma het gesorg dat hy ewig soekend gebly het, dat enige poging om 'n vaste verhouding aan te knoop, gedoem was. .
O ja, amper vergeet ek. Niel is toe wel later getroud ... en weer geskei. En vir 'n tweede keer getroud. Later jare het ek verneem dat hy iewers in die Vrystaat vir 'n boer gewerk het, en dat hy weer enkellopend was. Alles tevergeefs, sê die Prediker, dis alles tevergeefs ...
Monday 4 August 2014
Kontak
Die eerste keer toe jy my lewe binnegestap het, het ek reeds die verbasing in jou oë gelees. Jy het skrams na my geloer en 'n effense frons het verraai dat jy met 'n andersoortige belewenis gekonfronteer was - iets waarmee jy nie vertroud was nie, maar tog het dit 'n hunkering binne jou, aangespreek ...
Ons het die dae soos 'n brose vlinder in die handpalm vertroetel. Sporadies het brokkies herkenning deurgebreek, 'n besef dat daar 'n wedersydse waardering was vir 'n spesiale iets, wat 'n lankgevoelde behoefte en verlange, na die oppervlak gebring het. Een na die ander het gemeenskaplikhede deurgeskemer - en dit het die band versterk.
Na 'n jaar of wat, was die daaglikse kontak 'n reddingsboei wanneer die dae meedoënloos geslaan het. Sonder veel woorde, het selfs net die wete dat jy daar was (en ek vir jou), 'n impuls van 'sien-kans-vir-die-dag' verskaf.
Hoe het alles dan so skielik tot 'n einde gekom ?! Hierdie jy-lose dae louter my, probeer my sonder jou laat voortstu, maar ek dryf ankerloos rond ...
Ek moet bieg: ek het male sonder tal al probeer om die herinneringe te besweer, om alles aan jou en om jou en van jou, van my weg te stoot. Alles tevergeefs, my vriend - alles tevergeefs.
Dis net 'n stille wegkwyn in die donker woestyn van innerlike pyn ....
Ons het die dae soos 'n brose vlinder in die handpalm vertroetel. Sporadies het brokkies herkenning deurgebreek, 'n besef dat daar 'n wedersydse waardering was vir 'n spesiale iets, wat 'n lankgevoelde behoefte en verlange, na die oppervlak gebring het. Een na die ander het gemeenskaplikhede deurgeskemer - en dit het die band versterk.
Na 'n jaar of wat, was die daaglikse kontak 'n reddingsboei wanneer die dae meedoënloos geslaan het. Sonder veel woorde, het selfs net die wete dat jy daar was (en ek vir jou), 'n impuls van 'sien-kans-vir-die-dag' verskaf.
Hoe het alles dan so skielik tot 'n einde gekom ?! Hierdie jy-lose dae louter my, probeer my sonder jou laat voortstu, maar ek dryf ankerloos rond ...
Ek moet bieg: ek het male sonder tal al probeer om die herinneringe te besweer, om alles aan jou en om jou en van jou, van my weg te stoot. Alles tevergeefs, my vriend - alles tevergeefs.
Dis net 'n stille wegkwyn in die donker woestyn van innerlike pyn ....
Monday 7 July 2014
Blou felicia
Haar regte name was Anna Magrieta, gebore Botha, later getroud met Piet Holtzhausen van Witrand, distrik Bethal. Haar ma (die goedige tant Non) was my oupa se suster.
Kleintyd op Bethal, het ons soms op 'n Sondag uitgery Witrand toe, waar oom Piet vir 'n ryk Jood, ene Hirsowitz, met melkbeeste en aartappels geboer het - soos ook sy broer, Naas, wat met tannie Maggie se suster (Annatjie) getroud was. Twee broers, met twee susters, en dit het half reg geklink.
Ewenwel, daar in die plaasopstal is daar dan (in gedempte toon, uit respekte vir tant Non, wat toe al 'n oumens was) om die tee en dadelbrood gekuier. Tannie Maggie sou op haar sagte, bedaarde manier uitwei oor haar enigste kind (Santie) se doen en late, terwyl oom Piet so deur die semi-sonbril vir Pa van die boerdery vertel het.
Omdat daar nie ander kinders was nie, moes ek maar noodgedwonge die grootmens-geselskap verduur, want buite was die honde wat my sou byt (volgens Ma) en om in die Volkswagen te moes wag, sou te eentonig gewees het. So het ek maar die binneruimte van die donker huis waargeneem, ingeneem en oorpeins. Ek het gewonder waarom die gordyne nie heeltemal oopgetrek was nie, waarom daar ook nog swaar kantgordyne was wat die son se futiele pogings om lig in die kerker te bring, gefnuik het. Alles was pynlik netjies, selfs in die kombuis. Elke dingetjie op sy plek, niks het rondgestaan nie. Selfs wanneer daar tee geskink is, het jy nie eens 'n teelepel hoor rinkel nie.
Tannie Maggie was altyd vriendelik, het amper heeltyd geglimlag en soms senuagtig oor die hare gestryk. Sy het die familie (dis nou van haar ma se kant, die De Wets) op die punte van haar vingers geken, geweet hoe en waar elkeen in die stamboom pas. Pa het haar gepols oor die een en daai een, dan het sy presies geweet.
Aan die einde van so 'n besoek, het oom Piet 'n sakkie of drie aartappels kar toe gedra. Hy het geweet dat Ma die soort met die wit blommetjies, verkies het ('want hulle blus nie so gou nie'). Tannie Maggie sou dan 'n bottel of twee vars melk saamgee. Daar is gesoengroet, en ons is dan met die kronkelpaadjie verby die wilgerbome, terug grootpad en Bethal toe.
Na oom Piet se dood, het tannie Maggie vir haar 'n huisie op Bethalstasie, skuins oorkant die dorpsdam, gekoop. Santie het toe al op Senekal in die verre Vrystaat, gebly. Sy was getroud met Org (Rautie) Rautenbach en het haar ma maar selde gekontak. Tannie Maggie het toe haar ma (tant Non was ook al geruime tyd nie meer met ons nie) se suster, tant Taat (ook 'n Anna Magrieta) by haar aan huis geneem en so goed sy kon, versorg. Tant Taat het in 1974 vinnig verswak en het haar laaste dae in Huis Silwerjare deurleef, omdat tannie Maggie nie meer kans gesien het om haar moelike ou tante te versorg nie.
Toe ons in April 1982 op Lydenburg getroud is, het Ouma vir tannie Maggie gevra om saam met haar troue toe te gaan. Die twee oues het nog die aand by my in my huis geslaap, maar Pa-hulle het hulle goed besig gehou, ek het nie veel praat ingekry nie.
Vroeg in die tagtiger jare het ons per geleentheid 'n draai by tannie Maggie gaan maak. Haar eensaamheid was aanvoelbaar, sy het duidelik in die verlede geleef en ou foto's en artikels uit vergange se tyd, gewys en oor gepraat. Ek kry toe daardie dag tant Non se ou koffiemeultjie, asook 'n paar stokou familiefoto's.
Toe ons kar toe stap, het ek die pragtige blou Felcia wat langs die huis in 'n blik die elemente probeer trotseer het, opgemerk. Dit het gelyk of tannie Maggie dankbaar was dat sy haar ma se plant, vir 'n familielid kon gee.
'n Paar maande later, hoor ons dat tannie Maggie weer getrou het, met ene oom Jan Greyling van Hazyview. Die nuus van 'Maggie se stuitigheid' het skokgolwe deur die familie gestuur - veral toe niemand haar kon kontak nie. Sy het doelbewus haar spore doodgevee, wou met niemand praat nie.
Toe sy 83 geword het, het ek uiteindelik 'n nommer in die hande gekry en haar geskakel. Die gesprekkie was kort, half ongemaklik. Tannie Maggie se stem het effens gebreek toe sy groet, iets was duidelik nie wat dit moes wees nie.
Daarna het ek nooit weer enige kontak met haar gehad, of iets van haar gehoor nie. Dit was eers na die eeuwending, toe ek 'n draai by die ou Bethal-begraafplaas gaan maak het om al die ou familiegrafte te besoek, dat ek die laaste tannie Maggie-bladsy kon omblaai. Daar, reg langs oom Piet se graf, was 'n redelik-nuwe grafsteen: Anna Magrieta Greyling , oorlede 7 Julie 1999. Ek neem aan dit was Santie wat besluit het om haar ma langs haar pa te laat begrawe - met Greyling-van en al.
Ek kan onthou dat ek geglimlag het. So stil as wat sy gelewe het, so stil het tannie Maggie heengegaan. Die blou Felicia het vir jare daarna nog gereeld geblom, maar toe onverklaarbaar tot niet gegaan ... sommer so stilweg.
Kleintyd op Bethal, het ons soms op 'n Sondag uitgery Witrand toe, waar oom Piet vir 'n ryk Jood, ene Hirsowitz, met melkbeeste en aartappels geboer het - soos ook sy broer, Naas, wat met tannie Maggie se suster (Annatjie) getroud was. Twee broers, met twee susters, en dit het half reg geklink.
Ewenwel, daar in die plaasopstal is daar dan (in gedempte toon, uit respekte vir tant Non, wat toe al 'n oumens was) om die tee en dadelbrood gekuier. Tannie Maggie sou op haar sagte, bedaarde manier uitwei oor haar enigste kind (Santie) se doen en late, terwyl oom Piet so deur die semi-sonbril vir Pa van die boerdery vertel het.
Omdat daar nie ander kinders was nie, moes ek maar noodgedwonge die grootmens-geselskap verduur, want buite was die honde wat my sou byt (volgens Ma) en om in die Volkswagen te moes wag, sou te eentonig gewees het. So het ek maar die binneruimte van die donker huis waargeneem, ingeneem en oorpeins. Ek het gewonder waarom die gordyne nie heeltemal oopgetrek was nie, waarom daar ook nog swaar kantgordyne was wat die son se futiele pogings om lig in die kerker te bring, gefnuik het. Alles was pynlik netjies, selfs in die kombuis. Elke dingetjie op sy plek, niks het rondgestaan nie. Selfs wanneer daar tee geskink is, het jy nie eens 'n teelepel hoor rinkel nie.
Tannie Maggie was altyd vriendelik, het amper heeltyd geglimlag en soms senuagtig oor die hare gestryk. Sy het die familie (dis nou van haar ma se kant, die De Wets) op die punte van haar vingers geken, geweet hoe en waar elkeen in die stamboom pas. Pa het haar gepols oor die een en daai een, dan het sy presies geweet.
Aan die einde van so 'n besoek, het oom Piet 'n sakkie of drie aartappels kar toe gedra. Hy het geweet dat Ma die soort met die wit blommetjies, verkies het ('want hulle blus nie so gou nie'). Tannie Maggie sou dan 'n bottel of twee vars melk saamgee. Daar is gesoengroet, en ons is dan met die kronkelpaadjie verby die wilgerbome, terug grootpad en Bethal toe.
Na oom Piet se dood, het tannie Maggie vir haar 'n huisie op Bethalstasie, skuins oorkant die dorpsdam, gekoop. Santie het toe al op Senekal in die verre Vrystaat, gebly. Sy was getroud met Org (Rautie) Rautenbach en het haar ma maar selde gekontak. Tannie Maggie het toe haar ma (tant Non was ook al geruime tyd nie meer met ons nie) se suster, tant Taat (ook 'n Anna Magrieta) by haar aan huis geneem en so goed sy kon, versorg. Tant Taat het in 1974 vinnig verswak en het haar laaste dae in Huis Silwerjare deurleef, omdat tannie Maggie nie meer kans gesien het om haar moelike ou tante te versorg nie.
Toe ons in April 1982 op Lydenburg getroud is, het Ouma vir tannie Maggie gevra om saam met haar troue toe te gaan. Die twee oues het nog die aand by my in my huis geslaap, maar Pa-hulle het hulle goed besig gehou, ek het nie veel praat ingekry nie.
Vroeg in die tagtiger jare het ons per geleentheid 'n draai by tannie Maggie gaan maak. Haar eensaamheid was aanvoelbaar, sy het duidelik in die verlede geleef en ou foto's en artikels uit vergange se tyd, gewys en oor gepraat. Ek kry toe daardie dag tant Non se ou koffiemeultjie, asook 'n paar stokou familiefoto's.
Toe ons kar toe stap, het ek die pragtige blou Felcia wat langs die huis in 'n blik die elemente probeer trotseer het, opgemerk. Dit het gelyk of tannie Maggie dankbaar was dat sy haar ma se plant, vir 'n familielid kon gee.
'n Paar maande later, hoor ons dat tannie Maggie weer getrou het, met ene oom Jan Greyling van Hazyview. Die nuus van 'Maggie se stuitigheid' het skokgolwe deur die familie gestuur - veral toe niemand haar kon kontak nie. Sy het doelbewus haar spore doodgevee, wou met niemand praat nie.
Toe sy 83 geword het, het ek uiteindelik 'n nommer in die hande gekry en haar geskakel. Die gesprekkie was kort, half ongemaklik. Tannie Maggie se stem het effens gebreek toe sy groet, iets was duidelik nie wat dit moes wees nie.
Daarna het ek nooit weer enige kontak met haar gehad, of iets van haar gehoor nie. Dit was eers na die eeuwending, toe ek 'n draai by die ou Bethal-begraafplaas gaan maak het om al die ou familiegrafte te besoek, dat ek die laaste tannie Maggie-bladsy kon omblaai. Daar, reg langs oom Piet se graf, was 'n redelik-nuwe grafsteen: Anna Magrieta Greyling , oorlede 7 Julie 1999. Ek neem aan dit was Santie wat besluit het om haar ma langs haar pa te laat begrawe - met Greyling-van en al.
Ek kan onthou dat ek geglimlag het. So stil as wat sy gelewe het, so stil het tannie Maggie heengegaan. Die blou Felicia het vir jare daarna nog gereeld geblom, maar toe onverklaarbaar tot niet gegaan ... sommer so stilweg.
Monday 16 June 2014
Stilte
Die afwesigheid van enigiets wat stilte kan versteur, is voorwaar 'n salige gedagte! Stilte laat jou hoor, laat jou voel, laat jou ervaar ...
Ek herinner my 'n nag, iewers in 1975. My ouers het destyds op Marble Hall gebly, ek was 'n student in Pretoria. Pa se werk by SAS&H het nie veel vreugdes vir ons (my) ingehou nie, behalwe miskien dat ons wyd getrek en nuwe landsgrense verken het - en die herinneringe aan daardie een, onvergeetlike nag.
Ek het met die trein, Marble Hall toe gery, waar pa-hulle vir 'n jaar of vyf penne ingeslaan het. Na 'n rampspoedige terugrit na my vakansiewerk in die wildtuin, was my Mini kapoet en moes ek noodgedwonge instem om van Pa se ruimhartigheid ('n gratis treinkaartjie) gebruik te maak.
So gebeur dit toe dat ek een van net drie passasiers daardie aand in die wa was. Ons is op Hammanskraal afgehaak, en aangehaak aan die diesellokomotief wat die sylyn Marble Hall toe, bedien het. Ons is skemertyd uit Pretoria, en duskant die rangeerplek het die donkerte al onheil-
spellend oor die Bosveld toegesak. Dit was in die winter, koud en guur. Ek het my jas styf om my gevou en probeer om in te dut. Verby Settlers was ek egter nog wakker soos 'n spook.
Teen halftwaalf se koers, het ek die skommelende ruimtes tussen kloppende treinwiele, vaak en onrustigheid, ingedoesel en tog 'n wyle ingesluimer. Nie vir lank nie, want skielik het die trein met 'n ruk tot stilstand gekom. Ek het by die venster uitgekyk, daar was nie 'n siel in sig nie. 'n Entjie verder aan kon ek die naam op die wit naamplaat, in swart letters, uitmaak: Tuinplaas. Hoekom die trein gestop het, het ek nooit geweet nie. Niemand het op- of afgeklim nie, ons het net gestop - tussen niks en minder as niks, op die uitgestrekte Springbokvlakte ...
Ek het die venster oopgesukkel en laat sak. Buite was dit stikdonker nag ... en grafstil. So stil, dat ek my eie asemhaling kon hoor. Moes ek bang wees? Ek was onseker, want 'n helende rustigheid het hom in my gemoed kom tuismaak. Ek onthou dat ek 'n diep asemteug gevat het, stadig uitgeblaas het en na die niks in die verte getuur het. Dit was net ek, en die oneindigende niks. Die ander passasiers was, elk in sy eie kompartement, in droomland. Ek was in my eie wonder-droomland, die een van volkome stilte.
Die veraf getjank van 'n jakkals het die stilte meteens oorverdowend onderbreek, maar tog was dit goed, dit het soos 'n stilte-refrein oor die vlaktes getrek. My ore was gespits om nog naggeluide te hoor, maar daar was niks verder nie.
Hoe lank ons daar op Tuinplaas vertoef het, kan ek ook nie onthou nie. Die trein het om-en-by drie-uur se stryk op Marble Hall ankers gegooi. Ek het die paar honderd meter na my ouers se huis in stilte gestap, stadig en afgemete. Ook toe ek later myself op die woonwa-slaapbank tuisgemaak het (Ma het die sleutel onder die matjie gelos), kon ek nie weer slaap nie. Ek was steeds onder die betowering van Tuinplaas se nanag-stilte.
Daarna het die hunkering na 'n soortgelyke ervaring, my deur die lewe vergesel. Daar was 'n twee-uur in die oggend tydjie, die keer op Pretoriuskop; ook toe die skoolbus anderkant Carolina gebreek het en ons vir nooddienste moes wag. Tye toe ek gedink het, ek weer na aan Tuinplaas-stilte gekom het.
Daar is geen rus duskant die graf nie, ek verstaan dit. Wiele moet rol, 'n mens moenie stagneer nie en aanbeweeg, dit verstaan ek ook. Maar, my sintuie wag reikhalsend op stilte - omdat ek eenkeer gehoor, gevoel en ervaar het, wat dit aan die siel doen ...
Ek herinner my 'n nag, iewers in 1975. My ouers het destyds op Marble Hall gebly, ek was 'n student in Pretoria. Pa se werk by SAS&H het nie veel vreugdes vir ons (my) ingehou nie, behalwe miskien dat ons wyd getrek en nuwe landsgrense verken het - en die herinneringe aan daardie een, onvergeetlike nag.
Ek het met die trein, Marble Hall toe gery, waar pa-hulle vir 'n jaar of vyf penne ingeslaan het. Na 'n rampspoedige terugrit na my vakansiewerk in die wildtuin, was my Mini kapoet en moes ek noodgedwonge instem om van Pa se ruimhartigheid ('n gratis treinkaartjie) gebruik te maak.
So gebeur dit toe dat ek een van net drie passasiers daardie aand in die wa was. Ons is op Hammanskraal afgehaak, en aangehaak aan die diesellokomotief wat die sylyn Marble Hall toe, bedien het. Ons is skemertyd uit Pretoria, en duskant die rangeerplek het die donkerte al onheil-
spellend oor die Bosveld toegesak. Dit was in die winter, koud en guur. Ek het my jas styf om my gevou en probeer om in te dut. Verby Settlers was ek egter nog wakker soos 'n spook.
Teen halftwaalf se koers, het ek die skommelende ruimtes tussen kloppende treinwiele, vaak en onrustigheid, ingedoesel en tog 'n wyle ingesluimer. Nie vir lank nie, want skielik het die trein met 'n ruk tot stilstand gekom. Ek het by die venster uitgekyk, daar was nie 'n siel in sig nie. 'n Entjie verder aan kon ek die naam op die wit naamplaat, in swart letters, uitmaak: Tuinplaas. Hoekom die trein gestop het, het ek nooit geweet nie. Niemand het op- of afgeklim nie, ons het net gestop - tussen niks en minder as niks, op die uitgestrekte Springbokvlakte ...
Ek het die venster oopgesukkel en laat sak. Buite was dit stikdonker nag ... en grafstil. So stil, dat ek my eie asemhaling kon hoor. Moes ek bang wees? Ek was onseker, want 'n helende rustigheid het hom in my gemoed kom tuismaak. Ek onthou dat ek 'n diep asemteug gevat het, stadig uitgeblaas het en na die niks in die verte getuur het. Dit was net ek, en die oneindigende niks. Die ander passasiers was, elk in sy eie kompartement, in droomland. Ek was in my eie wonder-droomland, die een van volkome stilte.
Die veraf getjank van 'n jakkals het die stilte meteens oorverdowend onderbreek, maar tog was dit goed, dit het soos 'n stilte-refrein oor die vlaktes getrek. My ore was gespits om nog naggeluide te hoor, maar daar was niks verder nie.
Hoe lank ons daar op Tuinplaas vertoef het, kan ek ook nie onthou nie. Die trein het om-en-by drie-uur se stryk op Marble Hall ankers gegooi. Ek het die paar honderd meter na my ouers se huis in stilte gestap, stadig en afgemete. Ook toe ek later myself op die woonwa-slaapbank tuisgemaak het (Ma het die sleutel onder die matjie gelos), kon ek nie weer slaap nie. Ek was steeds onder die betowering van Tuinplaas se nanag-stilte.
Daarna het die hunkering na 'n soortgelyke ervaring, my deur die lewe vergesel. Daar was 'n twee-uur in die oggend tydjie, die keer op Pretoriuskop; ook toe die skoolbus anderkant Carolina gebreek het en ons vir nooddienste moes wag. Tye toe ek gedink het, ek weer na aan Tuinplaas-stilte gekom het.
Daar is geen rus duskant die graf nie, ek verstaan dit. Wiele moet rol, 'n mens moenie stagneer nie en aanbeweeg, dit verstaan ek ook. Maar, my sintuie wag reikhalsend op stilte - omdat ek eenkeer gehoor, gevoel en ervaar het, wat dit aan die siel doen ...
Subscribe to:
Posts (Atom)