Almal wat in die sewentiger jare gereelde Onder-Sabie besoekers was, het geweet wie Wilson was. Vir sommiges was hy sommer 'ou Wilson', vir ander van meer gevorderde jare, net 'Wilson'. Dan was daar die buitelanders (onthou, dit was die apartheidsjare) wat hom as 'Mr.Wilson' aangespreek het.
Wilson was ... swart. Pikswart. Van waffer stam hy 'n nasaat of lid was, het ek nooit uitgevind nie. Nie dat ek enigsins 'n poging aangewend het om sy verlede of afkoms na te speur nie, want soos ek reeds aangedui het, dit was die tyd toe die gemoedere maar hoog geloop het, en die weermag met teerpaaie in die noorde van die wildtuin begin het - om vinnige beweging van weermagvoertuie te verseker, maar ook die gevaar van landmyne te verminder. Ewenwel, Wilson was die hoofsjef by Onder-Sabie se restaurant. Hy was groot, rond en gemaak-gemoedelik. Net so vriendelik as wat hy buite onder die rietlapa tussen die toeriste was, net so befoeterd en kort van humeur was hy in die kombuis, waar jy gereeld kon hoor hoe hy die kelners gerangeer het.
Dit was 'n snikhete Saterdagmiddag, ek was aan diens by die klein ontvangskantoortjie wat aan die een kant van die lapa, langs die winkel, was. Die gewone Saterdag-gewoel van mense wat aankom en vertrek, het die sementstoep besig gehou. Toe hoor ons 'n groot gelag en baie stemme wat vanaf die parkeerarea aan't kom was. Dit blyk toe 'n groot toerbus met Nederlanders te wees, hulle sou middagete in die restaurant nuttig en dan 'n wyle onder die koel rietdak vertoewe. Wilson het dadelik die kelners in rat gekry, want hy kon sien dat die eetsaal vol sou wees. 'n Paar van die toergroep wou eers 'n ietsie koud in die keel afgooi, en 'n kelner word toe nader geroep. Die kelners was klaar besig om vir middagete rond te skarrel, want die tradisionele etensklok (een van hulle het op 'n Afrika-trom geslaan, dit was die 'klok') sou aanstons die eters nader roep. 'n Gesette man met 'n langlens-kamera, begaan toe die flater om vir Wilson aan te spreek, omdat sy reisgenote nie onmiddellik hulle ysdrankies kon kry nie.
"This is very poor service!" het die kaasman lawaai. Daar moes mos Engels gepraat word, want die 'inboorling' sou tog nie Nederlands kon verstaan nie. "I know very influencial people - this will certainly be reported!"
Wilson het, in stede van om sy humeur te verloor, reg voor die groot man met die khakiklere gaan staan. "So, you're from the Netherlands?" het hy half geamuseerd gevra. "I suppose you're not used to this hot weather."
Die toeris was nie van plan om praatjies met 'n sjef te maak nie - veral nie met 'n swart sjef nie.
"Yes! We are from the kingdom of the Netherlands. We have proud traditions, and we expect foreigners to treat us with respect and to answer to our needs!" Die Nederlander het sy ken gelig en Wilson so vanuit die hoogte aangekyk.
Wilson het hom nie van stryk laat bring nie. "We are from South Africa, we know how to treat Europeans. Fortunately, not all of them are rude and without manners."
Toe was die gort gaar! Ek het laer agter die toonbank gesak, en gevoel hoe my hart in my keel geklop het. Die woordestryd tussen die snobistiese Nederlander en die trotse Wilson, het die res van die toergroep om die twee laat saamdrom. Daar is oor-en-weer beskuldigings en beledigings geslinger, en ek kon hoor hoe die kaaskop op 'n keer vir Wilson 'n "savage without education" genoem het. Selfs die feit dat Wilson sulke goeie Engels, en nogal sonder 'n aksent, kon besig, het die man van Oranje nie van siening laat verander nie. Wilson was 'n bosbobbejaan uit die Afrika-oerwoud, en hy wat koningin Juliana se onderdaan was, het regte gehad - al was dit ook in 'n ander land.
Na 'n goeie kwartier se harde woorde, het Wilson die restaurant binnegestap. Almal het sekerlik 'n sug van verligting geslaak en aanstaltes begin maak om restaurant toe te stap. Wat hulle betref, het hulle 'woordvoerder' gewen, hy het die swartman deeglik op sy plek gesit.
Dis egter net waar hulle die pot misgesit het! Nog voor een van hulle 'n voet oor die drumpel kon sit om die eetsaal binne te gaan, staan Wilson reg voor hulle, in die middel van die deur. In sy hand het hy 'n koevert gehad, met 'n brief binne-in.
"I forgot to ask you, Mr. Netherlands," Wilson het reguit na die ronde Hollander gekyk, "do you know prince Bernhard at all?"
Die man het verontwaardig gesnork en rooi in die gesig geword. "Of course I know my prince! He is the husband of our beloved queen Juliana!"
"And the president of the international wildlife association", het Wilson bygevoeg. "He was here, two years ago. I was his personal chef at the time, and we became acquainted. He is a very polite and honourable man!"
Daar het 'n opgewonde gefluister deur die toerlede gegaan. Die groot man was duidelik onkant gevang, maar was duidelik nie van plan om bes te gee nie.
"I find it quite surprising that someone like you, coming from the bush, should know who prince Berhard is. Don't fool yourself, the prince has long forgotten you, he has more important issues to attend to and people of ... of class to communicate with." Die hovaardigheid was weer op die man se gesig. Hy het neerhalend na Wilson gekyk, so asof hy die arme swartman wat 'iewers uit die bos gekruip het', die minagting wou gee wat hom toegekom het.
Wilson het tot reg voor die man gestap. Hy het stadig die koevert oopgemaak, die brief oopgevou en na die toeris uitgehou. "You're entitled to your opinion. Please read this, I received this letter from prince Bernhard a few days ago. We've been in contact ever since he left the park. He has invited me to visit him, see for yourself. I've been invited to spend a few days at the Soetsdijk Palace."
Daarna was die lensman heeltemal op die agtergrond. Die ander toerlede het om Wilson saamgedrom, sy hand geskud en hom op die skouer geklop. Sommige wou sy handtekening as aandenking gehad het, ander het foto's geneem - so met 'n glimlaggende Wilson in die middel.
Wilson het hom dit alles laat welgeval, en sy oomblik van glorie geniet. In die eetsaal is daar vriendelik na Wilson gewuif en die footjies was heelwat groter as waaraan die kelners gewoond was.
Toe die busbestuurder later die spulletjie by die bus bymekaar kry om weer hulle sitplekke in te neem, het Wilson effe terug gestaan. Hy het vir almal gewuif en toe sy opponent in die bus klim, hom met die volgende woorde gegroet: "Have a safe journey. Greetings to the prince!"
Thursday 12 February 2015
Wednesday 11 February 2015
Sssweni se sstuipe
Pa had 'n ding oor Satara. In my huisgebonde jare, het ons 'n hele paar keer op Satara gaan tentpenne (probeer) inslaan. Pa was 'n geswore kampeerder, daar was nie alternatiewe nie. Satara se klipperige grond ten spyt, is daar leeuwillens (dis mos leeukontrei, sal die gesoute wildtuingangers jou vertel) 'n paar dae in daardie klipgeweste vertoewe.
So besluit ek toe ook maar - jare later, en selwers 'n pa - om my vrou en kroos aan Satara te gaan blootstel. Ons het ook woonwa gehad, en genadiglik 'n kolletjie sanderigheid naby die kampdraad gevind om tydelik penne te sink. Pa se gunsteling paadjie was af na Nwanedzi se rigting, of dalk Timbavati, maar toe onthou ek hoe liries hy ook eendag oor die Sweni-spruit se grondpad geraak het - en dis toe ons oggendrit daardie Saterdag.
Aanvanklik is dit 'n natuurskone pad wat al langs dit wat seker eens 'n spruit was, kronkel. Die oewer is digbegroei, en jou aandag moet pal by die ruigtes wees, anders sien jy g'n dier nie. Toe die paadjie op 'n kol weg van die sandsloot draai, sien ek dat dit om 'n reuse termiethoop kronkel. My aandag was by die gate teen die hoop, want iets moes tog daar gegrawe het en daar is altyd 'n kans dat jy die grouer te siene kan kry. Ons was toe ook net mooi halfpad om die draai, toe ek hom in die pad sien - 'n yslike knewel van 'n luislang! My vrou, wat aan't brei was en haar venster afgedraai het, het opgekyk toe ek so skielik remme aanslaan.
"Wat maak jy?! Jy sal dat ons deur die voorruit trek!"
Sy kon nie verder raas nie, want toe sien sy ook hoe ta stadig sy logge lyf in die rigting van een van die miershoopgate stuur. Sy het net een gil gegee, en soos blits was die venster opgedraai (dit was die dae voor die outomatiese knoppiedruk-vensters). Ons kyk toe vieserig en skrikkerig saam met die seuns hoe die waatlemoenlyf deur die gras wriemel en in 'n groterige gat verdwyn. Ons het nog 'n rukkie gesit en kyk of die paradysvloek nie weer sy verskyning wou maak nie, en toe het ek die kar aangeskakel en baie stadig die res van die bultjie uitgery. Ariane (my vrou) het weer haar breiwerk opgeneem, die venster afgedraai en haarself in Krisjan se trui vir die winter, verdiep.
Mens, ons was nie 'n kilometer van daardie termietpaleis af nie, toe gewaar ek 'n langerige stok so aan die kant van die pad (my vrou se kant). Die gedagte aan 'n slang, het wel by my opgekom, maar ek het dit dadelik verwerp, want wie sien nou TWEE slange binne 'n kilometer van mekaar - al is dit in die wildtuin? So ry ek toe ewe manhaftig die stok tegemoet, draai nogal die stuurwiel na links, om mooi te kon sien waarom die stok dan so ... reguit was. Ons was net mooi reg langs die 'stok', toe ek met 'n skok besef dat dit wel 'n slang was - en 'n reuse een daarby!
Wie die grootste geskrik het, ons of die slang, het ek agterna ook gewonder. Met die aanslaan van die remme, skuif die kar in 'n stofwolk vorentoe, en toe ons deur die stof kyk, kyk ons horisontaal in die wrede gevreet van 'n swartmamba vas! Die liederlike ding het homself opgelig, totdat hy half van bo af op ons neergekyk het en sy lyf het heen-en-weer gewieg, gereed om aan te val. Hierdie keer was Ariane se gil heelwat harder as 'n entjie terug by die luislang, en het sy die rekord vir vinnige opdraai van 'n karvenster, verpletter! My hart wou by my keel uitspring, die kinders het agter in die kar platgeval en een het doodbenoud uitgeroep: "Ry, Pa! Ry net!!" Dit was nie nodig nie, want binne sekondes was ons 'n hele, veilige afstand van die grootste swartmamba wat ek in heugenis gesien het. Ek het in die Laeveld grootgeword, maar daardie mamba was groter as enigeen wat ek voorheen gesien het - heelwat groter.
Die Cressida was daardie dag die stille getuie van vier De Wets wat by stuipe omgedraai het. Daarna het ons dikwels weer tussen Satara en Tshokwane gery, en die Sweni-padwyser gesien. Net gesien, want om verstaanbare redes, wou ons nooit weer daar afdraai nie!
So besluit ek toe ook maar - jare later, en selwers 'n pa - om my vrou en kroos aan Satara te gaan blootstel. Ons het ook woonwa gehad, en genadiglik 'n kolletjie sanderigheid naby die kampdraad gevind om tydelik penne te sink. Pa se gunsteling paadjie was af na Nwanedzi se rigting, of dalk Timbavati, maar toe onthou ek hoe liries hy ook eendag oor die Sweni-spruit se grondpad geraak het - en dis toe ons oggendrit daardie Saterdag.
Aanvanklik is dit 'n natuurskone pad wat al langs dit wat seker eens 'n spruit was, kronkel. Die oewer is digbegroei, en jou aandag moet pal by die ruigtes wees, anders sien jy g'n dier nie. Toe die paadjie op 'n kol weg van die sandsloot draai, sien ek dat dit om 'n reuse termiethoop kronkel. My aandag was by die gate teen die hoop, want iets moes tog daar gegrawe het en daar is altyd 'n kans dat jy die grouer te siene kan kry. Ons was toe ook net mooi halfpad om die draai, toe ek hom in die pad sien - 'n yslike knewel van 'n luislang! My vrou, wat aan't brei was en haar venster afgedraai het, het opgekyk toe ek so skielik remme aanslaan.
"Wat maak jy?! Jy sal dat ons deur die voorruit trek!"
Sy kon nie verder raas nie, want toe sien sy ook hoe ta stadig sy logge lyf in die rigting van een van die miershoopgate stuur. Sy het net een gil gegee, en soos blits was die venster opgedraai (dit was die dae voor die outomatiese knoppiedruk-vensters). Ons kyk toe vieserig en skrikkerig saam met die seuns hoe die waatlemoenlyf deur die gras wriemel en in 'n groterige gat verdwyn. Ons het nog 'n rukkie gesit en kyk of die paradysvloek nie weer sy verskyning wou maak nie, en toe het ek die kar aangeskakel en baie stadig die res van die bultjie uitgery. Ariane (my vrou) het weer haar breiwerk opgeneem, die venster afgedraai en haarself in Krisjan se trui vir die winter, verdiep.
Mens, ons was nie 'n kilometer van daardie termietpaleis af nie, toe gewaar ek 'n langerige stok so aan die kant van die pad (my vrou se kant). Die gedagte aan 'n slang, het wel by my opgekom, maar ek het dit dadelik verwerp, want wie sien nou TWEE slange binne 'n kilometer van mekaar - al is dit in die wildtuin? So ry ek toe ewe manhaftig die stok tegemoet, draai nogal die stuurwiel na links, om mooi te kon sien waarom die stok dan so ... reguit was. Ons was net mooi reg langs die 'stok', toe ek met 'n skok besef dat dit wel 'n slang was - en 'n reuse een daarby!
Wie die grootste geskrik het, ons of die slang, het ek agterna ook gewonder. Met die aanslaan van die remme, skuif die kar in 'n stofwolk vorentoe, en toe ons deur die stof kyk, kyk ons horisontaal in die wrede gevreet van 'n swartmamba vas! Die liederlike ding het homself opgelig, totdat hy half van bo af op ons neergekyk het en sy lyf het heen-en-weer gewieg, gereed om aan te val. Hierdie keer was Ariane se gil heelwat harder as 'n entjie terug by die luislang, en het sy die rekord vir vinnige opdraai van 'n karvenster, verpletter! My hart wou by my keel uitspring, die kinders het agter in die kar platgeval en een het doodbenoud uitgeroep: "Ry, Pa! Ry net!!" Dit was nie nodig nie, want binne sekondes was ons 'n hele, veilige afstand van die grootste swartmamba wat ek in heugenis gesien het. Ek het in die Laeveld grootgeword, maar daardie mamba was groter as enigeen wat ek voorheen gesien het - heelwat groter.
Die Cressida was daardie dag die stille getuie van vier De Wets wat by stuipe omgedraai het. Daarna het ons dikwels weer tussen Satara en Tshokwane gery, en die Sweni-padwyser gesien. Net gesien, want om verstaanbare redes, wou ons nooit weer daar afdraai nie!
Wednesday 4 February 2015
Vlekvrye staal
Wanneer die 1957-Chev die skoolhek genader het, het almal stilgestaan. Enersyds uit eerbied vir die engel agter die stuurwiel, maar ook andersyds met 'n glimlag van afwagting: sou ta' Mima deur die hek kom? Haar bruin Chev het per geleentheid die een hekpaal ontwortel, en die kanse was goed dat dit nie die enigste keer sou wees nie!
Ta' Mima Prinsloo was 'n enigma, 'n moederlike figuur(-tjie) wat omgee uitgestraal het. Klein van postuur, met 'n diklensbril en 'n stem wat 'n verstommende repertoire openbaar het - van rustig en vertroostend, tot 'n skrille crescendo wat honde, kinders en hoenders, na beter tye kon laat verlang het. Dit was die sestiger jare, toe geen betaamlike vrou (veral een van gevorderde jare) dit sou waag om in die openbaar met 'n broekpak of denim te verskyn nie. Ta' Mima se kleertjies was fyn en klein, en ons het grappies oor haar popspeel-skoentjies gemaak. Sulke klein mensvoetjies, had ons nooit voorheen aanskou nie. Haar hare was rooierig en kroeserig, sy was nie een vir optof en salonne nie.
Die bruin Chev was immer vuil van die stof, want ta' Mima het op die plaas Oogiesfontein, waarna die dorp Ogies dan ook vernoem is, gewoon. Die plaas was so vyf grondpadkilo's ver, en die ene sinkplaat want daar was 'n steenkoolmyn in die omgewing. Tuis moes sy ma (haar dogter was nog aan't huis), vrou (as oom Naas op parool, of genadiglik soms vrygelaat is) en suster (daar was 'n tweeling gestremde broers) gespeel het. Sy was die versorger, die broodwinner en die rots aan wie al haar afhanklikes vasgeklou het. In sy ellende, het oom Naas ook die elmboog gelig en niks daarvan gedink om 'n vark of skaap vir 'n paar bottels te verkwansel nie.
Dit het ons (ek was destyds in Ogies se gekombineerde skool) groot plesier verskaf om ta' Mima se siel uit te trek! Ons het geweet dat sy dit nie kon verdra as kinders op die stoepe gehardloop het nie - en toe doen ons dit, sodra ons gesien het dat haar vinnige stappie iewers heen op pad was. Dan het daardie stem van agter uit die keel gekom: "Maar sal julle nou daatlik vannie stoepe af - dis nie 'n reisiesbaan nie!" Nog 'n groot lekkerte was om die bruin Chev te terroriseer. Persoonlik was dit nooit vir my snaaks as Antoon of Fanie 'n wiel afgeblaas het nie, maar die petalje met die Staal Burger-plakkers, het ook vir my laat skaterlag. 'Staal Buger' was ons gunsteling radioverhaal, van 'n breker wat skelms getroef en vir 'n ses geslaan het. Toe verkoop die SAUK plakkers, met allerlei Staal-gesegdes op. Francois (ook 'n Prinsloo, nogal familie van ta' Mima) kry toe ene in die hande, en plak dit ongesiens op die Chev se modderskerm. Toe ta' Mima die middag oudergewoonte gemik-gemik het om deur die skoolhek te kom, staan ons klomp natuurlik gereed om alles gade te slaan. Die klein vroutjie wat so net-net oor die stuurwiel kon kyk, met die Chev wat kruipend die hek nader, en die plakker wat lees: 'Dis my doedie daai, sy's versigtig om 'n draai', was skreeusnaaks! Iemand moes na die plakker gewys het, want ta' Mima stop toe, stap om die kar - en sien wat geskrywe staan. Ons moes vir 'n week lank, elke dag die Chev was!
Het ek genoem dat sy 'n engel was? Sy het vir die aanpassingsklas skoolgehou. Dit was destyds die kinders wat nie kon vorder nie, en gesukkel het om deur gr.10 te kom. Dit (standerd 8) was dan ook vir hulle die 'exit phase', soos dit vandag genoem word - hulle kon nie verder nie. Ta' Mima het elke winter vir elke siel in daardie klas, 'n trui gebrei! Ogies is maar aan die koue kant, ek het self soggens met handskoene aan en 'n serp om die nek (Ma het altyd koud gekry) skool toe stap. Elke klaskamer het sy eie klein, ronde koolstofie gehad. Die werkers moes soggens, dis nou as dit winter en koud was, elke stofie se kole pak en aan die brand steek, sodat daar hitte kon wees as die kinders die eerste periode binnegegaan het. Ta' Mima se afvlerkkindertjies was nooit baie nie, maksimum miskien so twintig in die klas. Dan het sy hulle in 'n kring om die stofie laat sit, en toegesien dat elkeen sy of haar trui aanhet en na aan mekaar gesit het. Haar mandjie het ook dikwels groenvye en perskes bevat, wat sy die vorige middag gepluk en dan onder die kinders versprei het. Al was sy soms kwaai, was algar lief vir ta' Mima en het haar as 'n ouma beskou - 'n liefdevolle, deernisvolle en simpatieke ouma. Die hoof se 'Mev. Prinsloo' het glad nie by haar gepas nie, sy was onse 'ta' Mima'.
Gedurende my universiteitsjare, het ek steeds met ta' Mima kontak gehou. Ek het haar geskakel, soms 'n briefie in die pos gegooi , of vir haar versoeke ingestuur (sy was 'n getroue 'U eie keuse'-luisteraar).
Haar naam was ook bo-aan die lys toe ons in 1982 troukaartjies uitgestuur het - en sy het toe ook die troue op Lydenburg kom bywoon! In ons trou-album is daar 'n mooi foto van die bruidspaar met die twee ouerpare by, asook ta' Mima wat ewe belangrik en glimlaggend aan die bruidegom se arm vashou.
Maar, ek wil by daardie les uitkom. Sien, ta' Mima het nooit net die vak aangebied nie. Nee, sy het haar dit ten doel gestel om die bloedjies se algemene kennis ook as verantwoordelikheid te aanvaar. Sy het hulle oor vele dinge ingelig, uitknipsels gewys en verduidelik hoe die hef in die vurk steek. So vertel sy toe die dag van vlekvrye staal, daardie wonderlike uitvindsel wat alles vergemaklik het en in elke huis aangetref word. Die klas het doodstil gesit en ta' Mima se entoesiastiese relaas beluister. Daar was geen uitdrukking van herkenning, of enige vorm van begrip, op die gesigte nie. Dit het ta' Mima opnuut aangevuur en sy het met volle oorgawe die voordele van vlekvrye staal besing. Later kon sy die gebrek aan enige reaksie, nie meer verduur nie.
"Vlekvrye staal, mense - vlekvrye staal! Almal van julle se ma's moet iets besit wat van vlekvrye staal gemaak is!" Dit was 'n stem des roepende in die woestyn. Die kinders het na mekaar begin kyk, die skouers opgetrek en kop geskud.
Toe steek Sarie de Winnaar versigtig haar hand op. "Praat ta' Mima nie miskien van stainless steel nie? Dit lyk amper netsoos ... vlekvrye staal."
Daar was onmiddellik reaksie onder die res. Ja, almal het geweet wat stainless steel was - almal se ma's (en ook pa's) het iets van stainless steel gehad. Ta' Mima het net weer besef hoe enorm haar taak was. Die potlode was oerstomp, sy sou moes slyp en skerpmaak soos nooit tevore nie!
Later jare het ta' Mima, na oom Naas en die tweeling se dood, by haar dogter in Pretoria gaan bly. Ek het steeds die versoekies ingestuur, tot daar eendag 'n boodskap vir my in die pos was: ta' Mima is oorlede, sy was amper 91 jaar oud toe sy die tydelike, met die ewige verwissel het. Vir my was dit hartseer nuus, en ek glo ook vir die tientalle wat haar in die gedagtes en herinneringe gekoester het.
M.E. (Mima) Prinsloo (*22/04/1922 +09/02/1998). Sy was nie sommer nie, sy was vlekvrye staal - voorwaar!
Ta' Mima Prinsloo was 'n enigma, 'n moederlike figuur(-tjie) wat omgee uitgestraal het. Klein van postuur, met 'n diklensbril en 'n stem wat 'n verstommende repertoire openbaar het - van rustig en vertroostend, tot 'n skrille crescendo wat honde, kinders en hoenders, na beter tye kon laat verlang het. Dit was die sestiger jare, toe geen betaamlike vrou (veral een van gevorderde jare) dit sou waag om in die openbaar met 'n broekpak of denim te verskyn nie. Ta' Mima se kleertjies was fyn en klein, en ons het grappies oor haar popspeel-skoentjies gemaak. Sulke klein mensvoetjies, had ons nooit voorheen aanskou nie. Haar hare was rooierig en kroeserig, sy was nie een vir optof en salonne nie.
Die bruin Chev was immer vuil van die stof, want ta' Mima het op die plaas Oogiesfontein, waarna die dorp Ogies dan ook vernoem is, gewoon. Die plaas was so vyf grondpadkilo's ver, en die ene sinkplaat want daar was 'n steenkoolmyn in die omgewing. Tuis moes sy ma (haar dogter was nog aan't huis), vrou (as oom Naas op parool, of genadiglik soms vrygelaat is) en suster (daar was 'n tweeling gestremde broers) gespeel het. Sy was die versorger, die broodwinner en die rots aan wie al haar afhanklikes vasgeklou het. In sy ellende, het oom Naas ook die elmboog gelig en niks daarvan gedink om 'n vark of skaap vir 'n paar bottels te verkwansel nie.
Dit het ons (ek was destyds in Ogies se gekombineerde skool) groot plesier verskaf om ta' Mima se siel uit te trek! Ons het geweet dat sy dit nie kon verdra as kinders op die stoepe gehardloop het nie - en toe doen ons dit, sodra ons gesien het dat haar vinnige stappie iewers heen op pad was. Dan het daardie stem van agter uit die keel gekom: "Maar sal julle nou daatlik vannie stoepe af - dis nie 'n reisiesbaan nie!" Nog 'n groot lekkerte was om die bruin Chev te terroriseer. Persoonlik was dit nooit vir my snaaks as Antoon of Fanie 'n wiel afgeblaas het nie, maar die petalje met die Staal Burger-plakkers, het ook vir my laat skaterlag. 'Staal Buger' was ons gunsteling radioverhaal, van 'n breker wat skelms getroef en vir 'n ses geslaan het. Toe verkoop die SAUK plakkers, met allerlei Staal-gesegdes op. Francois (ook 'n Prinsloo, nogal familie van ta' Mima) kry toe ene in die hande, en plak dit ongesiens op die Chev se modderskerm. Toe ta' Mima die middag oudergewoonte gemik-gemik het om deur die skoolhek te kom, staan ons klomp natuurlik gereed om alles gade te slaan. Die klein vroutjie wat so net-net oor die stuurwiel kon kyk, met die Chev wat kruipend die hek nader, en die plakker wat lees: 'Dis my doedie daai, sy's versigtig om 'n draai', was skreeusnaaks! Iemand moes na die plakker gewys het, want ta' Mima stop toe, stap om die kar - en sien wat geskrywe staan. Ons moes vir 'n week lank, elke dag die Chev was!
Het ek genoem dat sy 'n engel was? Sy het vir die aanpassingsklas skoolgehou. Dit was destyds die kinders wat nie kon vorder nie, en gesukkel het om deur gr.10 te kom. Dit (standerd 8) was dan ook vir hulle die 'exit phase', soos dit vandag genoem word - hulle kon nie verder nie. Ta' Mima het elke winter vir elke siel in daardie klas, 'n trui gebrei! Ogies is maar aan die koue kant, ek het self soggens met handskoene aan en 'n serp om die nek (Ma het altyd koud gekry) skool toe stap. Elke klaskamer het sy eie klein, ronde koolstofie gehad. Die werkers moes soggens, dis nou as dit winter en koud was, elke stofie se kole pak en aan die brand steek, sodat daar hitte kon wees as die kinders die eerste periode binnegegaan het. Ta' Mima se afvlerkkindertjies was nooit baie nie, maksimum miskien so twintig in die klas. Dan het sy hulle in 'n kring om die stofie laat sit, en toegesien dat elkeen sy of haar trui aanhet en na aan mekaar gesit het. Haar mandjie het ook dikwels groenvye en perskes bevat, wat sy die vorige middag gepluk en dan onder die kinders versprei het. Al was sy soms kwaai, was algar lief vir ta' Mima en het haar as 'n ouma beskou - 'n liefdevolle, deernisvolle en simpatieke ouma. Die hoof se 'Mev. Prinsloo' het glad nie by haar gepas nie, sy was onse 'ta' Mima'.
Gedurende my universiteitsjare, het ek steeds met ta' Mima kontak gehou. Ek het haar geskakel, soms 'n briefie in die pos gegooi , of vir haar versoeke ingestuur (sy was 'n getroue 'U eie keuse'-luisteraar).
Haar naam was ook bo-aan die lys toe ons in 1982 troukaartjies uitgestuur het - en sy het toe ook die troue op Lydenburg kom bywoon! In ons trou-album is daar 'n mooi foto van die bruidspaar met die twee ouerpare by, asook ta' Mima wat ewe belangrik en glimlaggend aan die bruidegom se arm vashou.
Maar, ek wil by daardie les uitkom. Sien, ta' Mima het nooit net die vak aangebied nie. Nee, sy het haar dit ten doel gestel om die bloedjies se algemene kennis ook as verantwoordelikheid te aanvaar. Sy het hulle oor vele dinge ingelig, uitknipsels gewys en verduidelik hoe die hef in die vurk steek. So vertel sy toe die dag van vlekvrye staal, daardie wonderlike uitvindsel wat alles vergemaklik het en in elke huis aangetref word. Die klas het doodstil gesit en ta' Mima se entoesiastiese relaas beluister. Daar was geen uitdrukking van herkenning, of enige vorm van begrip, op die gesigte nie. Dit het ta' Mima opnuut aangevuur en sy het met volle oorgawe die voordele van vlekvrye staal besing. Later kon sy die gebrek aan enige reaksie, nie meer verduur nie.
"Vlekvrye staal, mense - vlekvrye staal! Almal van julle se ma's moet iets besit wat van vlekvrye staal gemaak is!" Dit was 'n stem des roepende in die woestyn. Die kinders het na mekaar begin kyk, die skouers opgetrek en kop geskud.
Toe steek Sarie de Winnaar versigtig haar hand op. "Praat ta' Mima nie miskien van stainless steel nie? Dit lyk amper netsoos ... vlekvrye staal."
Daar was onmiddellik reaksie onder die res. Ja, almal het geweet wat stainless steel was - almal se ma's (en ook pa's) het iets van stainless steel gehad. Ta' Mima het net weer besef hoe enorm haar taak was. Die potlode was oerstomp, sy sou moes slyp en skerpmaak soos nooit tevore nie!
Later jare het ta' Mima, na oom Naas en die tweeling se dood, by haar dogter in Pretoria gaan bly. Ek het steeds die versoekies ingestuur, tot daar eendag 'n boodskap vir my in die pos was: ta' Mima is oorlede, sy was amper 91 jaar oud toe sy die tydelike, met die ewige verwissel het. Vir my was dit hartseer nuus, en ek glo ook vir die tientalle wat haar in die gedagtes en herinneringe gekoester het.
M.E. (Mima) Prinsloo (*22/04/1922 +09/02/1998). Sy was nie sommer nie, sy was vlekvrye staal - voorwaar!
Tuesday 3 February 2015
Dwarsklap vir 'n kombi
Almal op Lydenburg het oom Jannie geken. Hy was sekerlik die geliefste onderwyser van sy tyd. Die skool se groot Nissan-bus, was ook alombekend - sekerlik die mooiste bus in die kontrei. En algar het geglimlag as hulle die skool se geel kombi gesien het, die een wat talle krieketspanne oor die berg moes neem wanneer 'n Laeveld-skool aangedurf moes word.
Hierdie is 'n verhaal van 'n sameloop van omstandighede wat enersyds die ruggraat laat ril, maar andersyds ook die lagspiere laat tril. 'n Verhaal van genade - groot genade, en een van moed ... en ook sommer domastrant wees.
Lydenburg se atletiekspan moes daardie Saterdag oor die gevaarlik Longtom-pas, na Witrivier, waar 'n vyfhoekige byeenkoms plaasgevind het. Die atlete wat aan die eerste groepie items sou deelneem, het 'n halfuur voor die ander vertrek. Frik Yssel het hulle sommer met die Fordjie (die skool se ander, kleiner bus) gevat. Ek was een van die gelukkiges wat kombi-passasiers was, ons moes vroeg daar wees omdat ons beamptes was. Bennie was die uitverkorene aan wie die Nissan toevertrou is.
Ons was al by die tweede reeks items, toe daar opgemerk is dat die Lydenburg-atlete drupsgewys opgedaag het - en die meeste was maar bleek om die kiewe. Die Nissan se remme het glo teen die pas af, probleme gegee, en toe Bennie agterkom dat die situasie lewensgevaarlik kon wees, het hy die bus se neus bergwaarts gedruk en die bus het toe teen die skuins wal tot stilstand gekom. Die skrik was groot, want die kinders het oor mekaar geval en hier en daar is 'n kop hard gestamp. Gelukkig was daar talle ouers wat ook op pad was atletiek toe, en die kinders is toe so een-een in verbygaande karre gelaai. 'n Pa wat die teenwoordigheid van gees gehad het, het 'n werktuigkundige op Sabie laat kom, en die Nissan is toe (baie versigtig) motorhawe toe geneem.
Na die atletiek, het ons klomp (weer in die kombi) op Sabie gestop om na die skade te verneem. Dit blyk toe nie te erg te wees nie, en oom Jannie bied toe aan om die Nissan, met net hom as bestuurder binne-in, terug Lydenburg toe te vat. Die remme is natuurlik baie goed nagegaan en herstel, en daar is belowe dat die Nissan heeltemal reg vir die oor-die-berg rit sou wees. Ons is toe vooruit, want daar was daardie aand weer 'n ander funksie waar van die manne teenwoordig moes wees.
By die skool, was die Nissan se garage agter die hoofpawiljoen. Dit was 'n sinkstruktuur, met 'n dwarshout binne in die verste hoek. Agter die hout, was daar nog genoeg plek vir die kombi, en daar is toe ''n tweede deur gemaak, aan die sykant van die garage. Die Nissan sou dan ingetrek word, met die kombi wat dwars voor, 'n plekkie gehad het. Ons het die kombi op sy plek besorg, en drie van ons het toe vir oom Jannie gewag.
Dit was ook nie te lank nie, toe kom die Nissan verby die sportterrein gery. Oom Jannie het vriendelik gewuif en met die duim gewys dat alles honkiedorie was. Almal was verlig, want oom Jannie se welsyn was belangrik vir ons. Naby die garage, vat oom Jannie toe 'n wye draai, en ry toe die oop garage binne ... Jy het net 'n slag gehoor, en toe sien ons die kombi wat deur die agterste sinkmuur gestoot word! Die klank van metaal wat opfrommel , kon gehoor word. Oom Douw het sy kop vasgegryp en ek het my ore toegedruk - en toe hardloop ons na oom Jannie toe. Klein soos hy was, het hy verwese agter die Nissan se stuur gesit, net na dit wat van die kombi oor was, gestaar.
Wat later toe duidelik geword het, was dat die Nissan die ganske oortog oor die pas, geen remprobleme gehad het nie. Oom Jannie het verwonderd vertel dat alles seepglad verloop het. Selfs naby die skool, het die bus se remme nog honderd persent gewerk toe die Nissan by die stopstraat tot stilstand gebring is. Met daardie versekering, het oom Jannie toe met groot vrymoedigheid die busloods binnegery - maar toe hy voor die dwarshout wou rem, was daar niks!
Daarna was Lydenburg net op die Fordjie en Nissan (nadat Malan se werkswinkel die remme reggedokter het) vir vervoer aangewese. Die kombi het nie die dwarsklap oorleef nie. Al wat die Hoof reaksie was, was 'n verontwaardigde snorkgeluid en, terwyl hy sy bekende hangsnor met die vingers gestryk het : "Daai Jan Bosman foeter ook alles op!"
As ek na al die jare, nou oor daardie gebeurtenis dink, besef ek welke groot genade dit is, dat so baie skoolkinders wat daagliks oor sulke groot en gevaarlike afstande vervoer word, tog veilig en ongeskonde hul bestemmings bereik. Daar kan eerder tien kombi's in die slag bly, solank die insittendes net heelhuids daarvan afkom!
Hierdie is 'n verhaal van 'n sameloop van omstandighede wat enersyds die ruggraat laat ril, maar andersyds ook die lagspiere laat tril. 'n Verhaal van genade - groot genade, en een van moed ... en ook sommer domastrant wees.
Lydenburg se atletiekspan moes daardie Saterdag oor die gevaarlik Longtom-pas, na Witrivier, waar 'n vyfhoekige byeenkoms plaasgevind het. Die atlete wat aan die eerste groepie items sou deelneem, het 'n halfuur voor die ander vertrek. Frik Yssel het hulle sommer met die Fordjie (die skool se ander, kleiner bus) gevat. Ek was een van die gelukkiges wat kombi-passasiers was, ons moes vroeg daar wees omdat ons beamptes was. Bennie was die uitverkorene aan wie die Nissan toevertrou is.
Ons was al by die tweede reeks items, toe daar opgemerk is dat die Lydenburg-atlete drupsgewys opgedaag het - en die meeste was maar bleek om die kiewe. Die Nissan se remme het glo teen die pas af, probleme gegee, en toe Bennie agterkom dat die situasie lewensgevaarlik kon wees, het hy die bus se neus bergwaarts gedruk en die bus het toe teen die skuins wal tot stilstand gekom. Die skrik was groot, want die kinders het oor mekaar geval en hier en daar is 'n kop hard gestamp. Gelukkig was daar talle ouers wat ook op pad was atletiek toe, en die kinders is toe so een-een in verbygaande karre gelaai. 'n Pa wat die teenwoordigheid van gees gehad het, het 'n werktuigkundige op Sabie laat kom, en die Nissan is toe (baie versigtig) motorhawe toe geneem.
Na die atletiek, het ons klomp (weer in die kombi) op Sabie gestop om na die skade te verneem. Dit blyk toe nie te erg te wees nie, en oom Jannie bied toe aan om die Nissan, met net hom as bestuurder binne-in, terug Lydenburg toe te vat. Die remme is natuurlik baie goed nagegaan en herstel, en daar is belowe dat die Nissan heeltemal reg vir die oor-die-berg rit sou wees. Ons is toe vooruit, want daar was daardie aand weer 'n ander funksie waar van die manne teenwoordig moes wees.
By die skool, was die Nissan se garage agter die hoofpawiljoen. Dit was 'n sinkstruktuur, met 'n dwarshout binne in die verste hoek. Agter die hout, was daar nog genoeg plek vir die kombi, en daar is toe ''n tweede deur gemaak, aan die sykant van die garage. Die Nissan sou dan ingetrek word, met die kombi wat dwars voor, 'n plekkie gehad het. Ons het die kombi op sy plek besorg, en drie van ons het toe vir oom Jannie gewag.
Dit was ook nie te lank nie, toe kom die Nissan verby die sportterrein gery. Oom Jannie het vriendelik gewuif en met die duim gewys dat alles honkiedorie was. Almal was verlig, want oom Jannie se welsyn was belangrik vir ons. Naby die garage, vat oom Jannie toe 'n wye draai, en ry toe die oop garage binne ... Jy het net 'n slag gehoor, en toe sien ons die kombi wat deur die agterste sinkmuur gestoot word! Die klank van metaal wat opfrommel , kon gehoor word. Oom Douw het sy kop vasgegryp en ek het my ore toegedruk - en toe hardloop ons na oom Jannie toe. Klein soos hy was, het hy verwese agter die Nissan se stuur gesit, net na dit wat van die kombi oor was, gestaar.
Wat later toe duidelik geword het, was dat die Nissan die ganske oortog oor die pas, geen remprobleme gehad het nie. Oom Jannie het verwonderd vertel dat alles seepglad verloop het. Selfs naby die skool, het die bus se remme nog honderd persent gewerk toe die Nissan by die stopstraat tot stilstand gebring is. Met daardie versekering, het oom Jannie toe met groot vrymoedigheid die busloods binnegery - maar toe hy voor die dwarshout wou rem, was daar niks!
Daarna was Lydenburg net op die Fordjie en Nissan (nadat Malan se werkswinkel die remme reggedokter het) vir vervoer aangewese. Die kombi het nie die dwarsklap oorleef nie. Al wat die Hoof reaksie was, was 'n verontwaardigde snorkgeluid en, terwyl hy sy bekende hangsnor met die vingers gestryk het : "Daai Jan Bosman foeter ook alles op!"
As ek na al die jare, nou oor daardie gebeurtenis dink, besef ek welke groot genade dit is, dat so baie skoolkinders wat daagliks oor sulke groot en gevaarlike afstande vervoer word, tog veilig en ongeskonde hul bestemmings bereik. Daar kan eerder tien kombi's in die slag bly, solank die insittendes net heelhuids daarvan afkom!
Sunday 1 February 2015
Die karwag
Herman Meyer was, soos sy gewoonte was, ook vir daardie afspraak, te vroeg by die afgesproke plek. Hy het effens ongemaklik gevoel, want die kuierplek waarheen sy oudleerder hom genooi het, was bekend vir die onkiese dinge wat al daar gebeur het. Met al die wolfstories in gedagte, het Herman seker gemaak sy kar was deeglik toegesluit, en die alarmstelsel geaktiveer - 'n man vat nie kanse by so 'n plek nie.
Hy het 'n tafeltjie weg uit die oog gekies, half versigtig gaan sit en vieserig met die hand oor die blad gevee. Dit was nog taai en klewerig van die vorige bediening. Hy het rondgekyk, asof hy seker wou maak dat daar geen bekende in die omgewing was nie. Terwyl hy ongemaklik rondgeskuif het, het hy weer aan sy motor gedink, gehoop dit sou veilig wees want daar was geen teken van 'n karwag nie.
Terwyl Herman hom nog met die omgewing probeer versoen het, het Fred Nolte om die hoek verskyn. Hy het breed geglimlag en sy meneer met uitgestrekte hand, tegemoet geloop.
"'Skies ek is laat, het Meneer lank gewag?" Fred het Herman se hand met 'n oordrewe gebaar geskud en sy gesig was die ene vriendelikheid. "Dankie dat Meneer gekom het, ek het groot nuus om vir Meneer te vertel!"
Herman het die ou gevoel van genoegdoening in hom voel opwel. As 'n oudleerder presteer het, was dit asof hyself die prestasie behaal het - hy was ongelooflik trots op elkeen wat sy of haar merk in die lewe gemaak het. Dit was duidelik dat Fred iets groots bereik of bekom het - sy hele wese het van afwagting gestraal. Hy kon nie wag om sy vreugde met Herman te deel nie.
"Nee wat, die voorreg is myne. Ons het mekaar laas by die skou raakgeloop, dan nie? Ek het gewonder of jy nog by Tukkies is. Hoe gaan dit met die studies, hou jy nog uit?"
Fred se gesig het van vooraf in 'n glimlag opgebreek. "Dit gaan uitstekend, Meneer! Kom ons drink eers 'n koffie, dan vertel ek Meneer van die groot geluk wat my kant toe gekom het!"
Die twee het koffie gedrink, na mekaar se welstand verneem en oor alledaagshede menings uitgeruil. Reeds op skool was Fred 'n trappie bo die deursnee-leerder. Hy en Herman het dikwels, wanneer periodes gewissel het, of soms tydens pouse, gesels asof hulle dieselfde belangstellings gedeel het - wat inderdaad ook so was. Soos Herman, was Fred versot op letterkunde en hy kon ook met gesag oor verskillende musiek-genres gesels. Die uiteindelike onderskeiding wat Fred in matriek vir Afrikaans losgeleer het, was deels aan Herman se motivering en ekstra aandag, te danke. Hulle was geesgenote en Herman het verwag dat Fred dit nog ver in die akademiese milieu sou bring.
Herman was nuuskierig om van Fred se nuutste prestasie te verneem. "Jy het mos verlede jaar Honneurs voltooi. Waarmee hou jy jouself vanjaar besig?"
Weer het Fred van oor tot oor geglimlag. "Meneer! Ek het vanjaar met my Meesters in Filosofie begin - en toe kry ek 'n beurs om in Brussels te gaan studeer! Dink Meneer nie ook dis wonderlik nie? Brussels, Meneer, die hoofstad van filosofie!"
Daarna het die noodwendige gelukwense gevolg, Herman het Fred op die skouer geklop en hom met komplimente oorlaai. Fred het breedvoerig uitgewei oor die baie geld wat die beurs werd is, hoe hy verseker van 'n belangrike pos in die akademie sou wees, en hoe hy Herman op hoogte sou hou van al die toekennings en prestasies wat nog na sy (Fred) se kant toe sou kom. Fred se ouers was wel van die rykstes in die dorp en kon self vir sy studies betaal, maar die Brussels-beurs was 'n sonderlinge geleentheid en die geld kon Fred na nog groter hoogtes help. Herman het die goedgeklede jongman stilweg dopgehou terwyl hy opgewonde oor sy komende studietyd in Europa, geklets het. Fred was voorwaar een van die manne wat met die spreekwoordelike goue lepel gebore is: goedversorg, aantreklik en innemend. Hy sou in enige werkkring, 'n goeie indruk maak. Sukses was sy voorland, sy plek onder die son was klaar bepaal en bevestig.
Na sowat 'n uur, het Herman op sy horlosie gekyk, hy sou aanstaltes moes maak.
"Dit was baie goed om jou weer te kon sien, Fred. Hou my asseblief op hoogte, ek wil graag weet hoe dit daar in Brussels gaan," het Herman die gesprek in die groet-rigting gestuur.
"Natuurlik, ek sal Meneer gereeld kontak - ons het mos mekaar se selfoonnommers. Meneer gaan nog baie trots op my wees, ek het groot planne!" Die bekende glimlag het weer eens laat blyk dat Fred, baie ingenome met homself was.
Herman het opgestaan, Fred se hand geskud en hom ook liggies aan die skouers gevat. "Ek is klaar baie trots op jou, my vriend! Hou net jou voete op die grond, maak gebruik van al die kanse en dink voor jy doen!"
Fred het gelag: "Ja, nou klink Meneer soos in die ou dae! Toemaar, ek onthou, ek sal nie windgat raak nie! Meneer moet groete laat weet aan al die ander onnies, ek hoop hierdie jaar se matrieks gaan Meneer nie teleurstel nie. Ek sit nog 'n bietjie, ek sien netnou vir Kurt, ons gaan ook 'n bietjie kuier."
Kurt was een van Fred se gewese klasmaats, ook iemand wat reeds met 'n graad kon spog.
So stap Herman toe terug na sy motor, en dink aan hoe gelukkig Fred gelyk het en hoe dinge net mooi reg vir die jongman uitgewerk het. Naby die kar het Herman die sleutels uit sy sak gehaal, maar toe word hy in sy spore gestuit.
"Meneer Meyer! Ek het Meneer netnou gesien wegstap, ek kon nie glo dis Meneer nie! Onthou Meneer my? Louisa Muller, ek was in 1980 in Meneer se matriekklas!"
Voor Herman het 'n (so het dit vir hom gelyk) middeljarige, onversorgde vrou gestaan. Haar hare het maande laas sjampoe gevoel en die lewe het plooie en merke op die verweerde gesig gelaat. Tog was die glimlag opreg en Herman kon sien dat sy aangenaam verras en opgewonde was om hom weer raak te loop.
Herman het haar na 'n kort rukkie kon eien. Sy was een van die deursnee-leerders, nooit 'n uitblinker nie, maar stil en op haar plek. Hy het selfbewus gevoel toe hy sien hoe sy van sy opsommende blik bewus word. "Louisa ... Ja, ek onthou jou. Jinne, die jare het vinnig verby gegaan. Hoe ... hoe gaan dit met jou?"
"Dit gaan goed, dankie Meneer! Die geldjies is nie aldag waffers nie, maar daar is darem elke dag 'n broodjie by die huis." Sy het aan haar hare gevat en probeer om die ergste slierte, in posisie te druk.
"Ek het eers by 'n winkel gewerk, Meneer, maar toe loop dinge nie lekker nie. Nou pas ek en my man karre op. Party dae kry ons amper niks, ander dae gaan dit weer beter ..." Sy kon hom nie in die gesig kyk nie.
Herman wou homself so gou moontlik uit die voete maak, hy kon die ellende nie langer aanskou nie.
"Dit was goed om jou weer te sien ..." Hy het haastig in sy sak na 'n muntstuk gesoek, maar toe hy niks kon raakvat nie, haal hy sy beursie uit en soek na die kleinste noot. Toe Louisa sien dat hy 'n noot gaan uithaal, het haar gesig verhelder.
"Meneer, ek moet Meneer net gou my meisiekinders wys! Miemie! Frieda! Kom groet die meneer! Hy het vir Ma skoolgehou, ek het hom jare laas gesien!"
Daar was 'n beweging op die sementvloer, agter die karre teen die oorkantste muur. Twee mollige, vuilerige en kaalvoet-meisies, met ewe onversorgde hare, het traag nadergestrompel. Hulle het voor Herman kom staan, die hande agter die rug. Beide het grond toe gekyk, en selfbewus, kort-kort van staan verander. Herman het die trane voel opwel, sy binneste het hom aan die goedversorgde Fred laat dink, die een met die geld en die aansien en die onbeperkte moontlikhede.
Louisa het die twee dogters nog meer vorentoe gestoot. "Hulle is al yslik groot, Meneer! Frieda is al in graad agt, Miemie maak vanjaar klaar met laerskool."
Agterna kon Herman nie veel van sy verdere optrede onthou nie. Hy onthou net dat hy die beursie leeggemaak het, vir elke meisie 'n R50-noot in die hand gestop en vir Louisa die enigste R100-noot wat hy gehad het, gegee het. Louisa het dadelik die geld by haar kinders gevat, dit saam met haar eie geldnoot in 'n plastiese sakkie wat sy uit haar verslete denimbroek se sak gehaal het, gesit. Toe het sy die meisies weggestoot. "Toe, loop maak klaar julle huiswerk! Meneer moet weer kom, ek sal uitkyk vir Meneer!"
Herman het nooit weer 'n afspraak by daardie kuierplek, nagekom nie. Hy het dadelik 'n alternatief genoem, as iemand daardie plek voorgestel het.
Hy het 'n tafeltjie weg uit die oog gekies, half versigtig gaan sit en vieserig met die hand oor die blad gevee. Dit was nog taai en klewerig van die vorige bediening. Hy het rondgekyk, asof hy seker wou maak dat daar geen bekende in die omgewing was nie. Terwyl hy ongemaklik rondgeskuif het, het hy weer aan sy motor gedink, gehoop dit sou veilig wees want daar was geen teken van 'n karwag nie.
Terwyl Herman hom nog met die omgewing probeer versoen het, het Fred Nolte om die hoek verskyn. Hy het breed geglimlag en sy meneer met uitgestrekte hand, tegemoet geloop.
"'Skies ek is laat, het Meneer lank gewag?" Fred het Herman se hand met 'n oordrewe gebaar geskud en sy gesig was die ene vriendelikheid. "Dankie dat Meneer gekom het, ek het groot nuus om vir Meneer te vertel!"
Herman het die ou gevoel van genoegdoening in hom voel opwel. As 'n oudleerder presteer het, was dit asof hyself die prestasie behaal het - hy was ongelooflik trots op elkeen wat sy of haar merk in die lewe gemaak het. Dit was duidelik dat Fred iets groots bereik of bekom het - sy hele wese het van afwagting gestraal. Hy kon nie wag om sy vreugde met Herman te deel nie.
"Nee wat, die voorreg is myne. Ons het mekaar laas by die skou raakgeloop, dan nie? Ek het gewonder of jy nog by Tukkies is. Hoe gaan dit met die studies, hou jy nog uit?"
Fred se gesig het van vooraf in 'n glimlag opgebreek. "Dit gaan uitstekend, Meneer! Kom ons drink eers 'n koffie, dan vertel ek Meneer van die groot geluk wat my kant toe gekom het!"
Die twee het koffie gedrink, na mekaar se welstand verneem en oor alledaagshede menings uitgeruil. Reeds op skool was Fred 'n trappie bo die deursnee-leerder. Hy en Herman het dikwels, wanneer periodes gewissel het, of soms tydens pouse, gesels asof hulle dieselfde belangstellings gedeel het - wat inderdaad ook so was. Soos Herman, was Fred versot op letterkunde en hy kon ook met gesag oor verskillende musiek-genres gesels. Die uiteindelike onderskeiding wat Fred in matriek vir Afrikaans losgeleer het, was deels aan Herman se motivering en ekstra aandag, te danke. Hulle was geesgenote en Herman het verwag dat Fred dit nog ver in die akademiese milieu sou bring.
Herman was nuuskierig om van Fred se nuutste prestasie te verneem. "Jy het mos verlede jaar Honneurs voltooi. Waarmee hou jy jouself vanjaar besig?"
Weer het Fred van oor tot oor geglimlag. "Meneer! Ek het vanjaar met my Meesters in Filosofie begin - en toe kry ek 'n beurs om in Brussels te gaan studeer! Dink Meneer nie ook dis wonderlik nie? Brussels, Meneer, die hoofstad van filosofie!"
Daarna het die noodwendige gelukwense gevolg, Herman het Fred op die skouer geklop en hom met komplimente oorlaai. Fred het breedvoerig uitgewei oor die baie geld wat die beurs werd is, hoe hy verseker van 'n belangrike pos in die akademie sou wees, en hoe hy Herman op hoogte sou hou van al die toekennings en prestasies wat nog na sy (Fred) se kant toe sou kom. Fred se ouers was wel van die rykstes in die dorp en kon self vir sy studies betaal, maar die Brussels-beurs was 'n sonderlinge geleentheid en die geld kon Fred na nog groter hoogtes help. Herman het die goedgeklede jongman stilweg dopgehou terwyl hy opgewonde oor sy komende studietyd in Europa, geklets het. Fred was voorwaar een van die manne wat met die spreekwoordelike goue lepel gebore is: goedversorg, aantreklik en innemend. Hy sou in enige werkkring, 'n goeie indruk maak. Sukses was sy voorland, sy plek onder die son was klaar bepaal en bevestig.
Na sowat 'n uur, het Herman op sy horlosie gekyk, hy sou aanstaltes moes maak.
"Dit was baie goed om jou weer te kon sien, Fred. Hou my asseblief op hoogte, ek wil graag weet hoe dit daar in Brussels gaan," het Herman die gesprek in die groet-rigting gestuur.
"Natuurlik, ek sal Meneer gereeld kontak - ons het mos mekaar se selfoonnommers. Meneer gaan nog baie trots op my wees, ek het groot planne!" Die bekende glimlag het weer eens laat blyk dat Fred, baie ingenome met homself was.
Herman het opgestaan, Fred se hand geskud en hom ook liggies aan die skouers gevat. "Ek is klaar baie trots op jou, my vriend! Hou net jou voete op die grond, maak gebruik van al die kanse en dink voor jy doen!"
Fred het gelag: "Ja, nou klink Meneer soos in die ou dae! Toemaar, ek onthou, ek sal nie windgat raak nie! Meneer moet groete laat weet aan al die ander onnies, ek hoop hierdie jaar se matrieks gaan Meneer nie teleurstel nie. Ek sit nog 'n bietjie, ek sien netnou vir Kurt, ons gaan ook 'n bietjie kuier."
Kurt was een van Fred se gewese klasmaats, ook iemand wat reeds met 'n graad kon spog.
So stap Herman toe terug na sy motor, en dink aan hoe gelukkig Fred gelyk het en hoe dinge net mooi reg vir die jongman uitgewerk het. Naby die kar het Herman die sleutels uit sy sak gehaal, maar toe word hy in sy spore gestuit.
"Meneer Meyer! Ek het Meneer netnou gesien wegstap, ek kon nie glo dis Meneer nie! Onthou Meneer my? Louisa Muller, ek was in 1980 in Meneer se matriekklas!"
Voor Herman het 'n (so het dit vir hom gelyk) middeljarige, onversorgde vrou gestaan. Haar hare het maande laas sjampoe gevoel en die lewe het plooie en merke op die verweerde gesig gelaat. Tog was die glimlag opreg en Herman kon sien dat sy aangenaam verras en opgewonde was om hom weer raak te loop.
Herman het haar na 'n kort rukkie kon eien. Sy was een van die deursnee-leerders, nooit 'n uitblinker nie, maar stil en op haar plek. Hy het selfbewus gevoel toe hy sien hoe sy van sy opsommende blik bewus word. "Louisa ... Ja, ek onthou jou. Jinne, die jare het vinnig verby gegaan. Hoe ... hoe gaan dit met jou?"
"Dit gaan goed, dankie Meneer! Die geldjies is nie aldag waffers nie, maar daar is darem elke dag 'n broodjie by die huis." Sy het aan haar hare gevat en probeer om die ergste slierte, in posisie te druk.
"Ek het eers by 'n winkel gewerk, Meneer, maar toe loop dinge nie lekker nie. Nou pas ek en my man karre op. Party dae kry ons amper niks, ander dae gaan dit weer beter ..." Sy kon hom nie in die gesig kyk nie.
Herman wou homself so gou moontlik uit die voete maak, hy kon die ellende nie langer aanskou nie.
"Dit was goed om jou weer te sien ..." Hy het haastig in sy sak na 'n muntstuk gesoek, maar toe hy niks kon raakvat nie, haal hy sy beursie uit en soek na die kleinste noot. Toe Louisa sien dat hy 'n noot gaan uithaal, het haar gesig verhelder.
"Meneer, ek moet Meneer net gou my meisiekinders wys! Miemie! Frieda! Kom groet die meneer! Hy het vir Ma skoolgehou, ek het hom jare laas gesien!"
Daar was 'n beweging op die sementvloer, agter die karre teen die oorkantste muur. Twee mollige, vuilerige en kaalvoet-meisies, met ewe onversorgde hare, het traag nadergestrompel. Hulle het voor Herman kom staan, die hande agter die rug. Beide het grond toe gekyk, en selfbewus, kort-kort van staan verander. Herman het die trane voel opwel, sy binneste het hom aan die goedversorgde Fred laat dink, die een met die geld en die aansien en die onbeperkte moontlikhede.
Louisa het die twee dogters nog meer vorentoe gestoot. "Hulle is al yslik groot, Meneer! Frieda is al in graad agt, Miemie maak vanjaar klaar met laerskool."
Agterna kon Herman nie veel van sy verdere optrede onthou nie. Hy onthou net dat hy die beursie leeggemaak het, vir elke meisie 'n R50-noot in die hand gestop en vir Louisa die enigste R100-noot wat hy gehad het, gegee het. Louisa het dadelik die geld by haar kinders gevat, dit saam met haar eie geldnoot in 'n plastiese sakkie wat sy uit haar verslete denimbroek se sak gehaal het, gesit. Toe het sy die meisies weggestoot. "Toe, loop maak klaar julle huiswerk! Meneer moet weer kom, ek sal uitkyk vir Meneer!"
Herman het nooit weer 'n afspraak by daardie kuierplek, nagekom nie. Hy het dadelik 'n alternatief genoem, as iemand daardie plek voorgestel het.
Raat vir my tennismaat
Dit was die tagtigerjare van die vorige eeu, ek was nog hups en kadups. Saterdae was tennisdae - dan het ons die Laeveld platgery om liga te speel. Plekkies soos Hazyview, Witrivier , Malalane en Ngodwana, het almal 'n heel aktiewe tennisklub gehad en daar is ywerig gespeel. Nie altyd vir die wen nie, maar om na 'n week se om-den-brode, 'n bietjie te kon ontspan en skouers met buurdorpe se sportgenote te skuur.
So beland ons, dis nou Barberton se span, toe daardie Saterdag op Ngodwana, of eerder by die Clivia-klub, 'n paar kilometer buite die dorpie. Die omgewing was pragtig, die bane in 'n goeie toestand en die eet- en drinkgoedjies het heel aanloklik gelyk. Omdat die klub teen 'n hoogte was, het jy 'n mooi uitsig oor die Elandsvallei gehad (die papierfabriek se rook, ten spyt).
'n Kragmeting het bestaan uit twee mans- en damesdubbels, en daarna vier gemengde dubbels. My gereelde maat in die gemeng, was Hilda. Ons het mekaar se spel goed geken, en geweet wat die ander se sterk- en swakpunte was. Daar is toe besluit om eers die gemeng agter die rug te kry, en daarna die res. Dit het heel voorspoedig gegaan, en met sy groter diepte, was die Barberton-span gou in 'n gunstige posisie. Na die eerste wedstryde, is daar eers gekuier - en dis toe dat ek sien wat aan't gebeure was ...
Konrad Swiegers, my mansdubbels-maat, het reeds in die motor gekla dat hy die vorige nag nie 'n oog toegemaak het nie. Hy het kort-kort gehoes, jy kon sien dat hy 'n lelike griep onder lede gehad het. Sy gesig was rooi opgeswel, en toe ek met hom praat, kon ek die koors aanvoel - die man was regtig baie siek! Ek het hom probeer oorreed om nie die dubbels te speel nie, maar die koppige hy wou niks weet nie - hy sou nie sy span in die steek laat nie. So is ons toe op die baan, en ek het met hom afgespreek dat hy net voor by die net moes speel, ek sou die hardloopwerk op die agterbaan behartig. Dit het dan ook goed uitgewerk, en ons het gemaklik gewen.
Na die oor-en-weer groetery, is ons toe daar weg. Ek het bestuur, en Konrad het met moeite sy kop regop gehou. Sy asem het gejaag en hy was nog meer opgeswel. Ek het doodbenoud geraak, want Barberton was ver en my vriend het op my staatgemaak om hom so gou as moontlik, by die huis (en dokter) te kry.
Toe onthou ek wat ek eenkeer by my ouma gehoor het. Dit was 'n ou Boereraat, het glo soos 'n bom gewerk: boegoebrandewyn ! Wel, ons moes in elk geval by die destydse Montrose-hotel verbyry, ons kon netsowel gou daar stop en vra of hulle die wondervoggies in voorraad gehad het. Konrad het net liggies geprotesteer, hy was te siek om enigsins werklik om te gee wat ek met hom sou aanvang.
Genadiglik het die kroegman 'n bietjie boegoe gehad, en skink vir ons elkeen 'n sopie. Konrad het geproes en genies, maar die doepa was in! Toe besluit ek dat nog 'n dosis, dalk die herstelproses sou versnel - en ek jaag hom nog ene in. Ekself moes natuurlik matigheid nastreef, ek was immers die bestuurder. Konrad was nie meer homselwers nie, want toe ons sien, had hy sommer vir homself nog 'n dop geskink en gesluk - sy derde!
Mens, ons is toe met 'n gejuig daar weg. Die man langs my in die kar, het onophoudelik gepraat, soms geneurie en skelmpies gelag. Hy het gebare gemaak, die hande deur die hare gevryf en sy gesig op allerlei innoverende maniere getrek. Ek moes hom tot bedaring prober bring, want ek kon moeilik my aandag by die pad bepaal. Ek het begin om hom oor sy kinderjare uit te vra, sy vrou en kinders. Hy het maar te gretiglik en in breedvoerige detail, relaas oor al die familieskandes, sy eie vrese en prestasies, sy geheime begeertes - en wat nog alles!
Toe ons na sowat 'n uur by Hilltop-pas afry, was Konrad in sy laerskooldae op Vivo. Hy het 'n draai by die skelm rook agter die maroelabome gemaak, toe by sy eerste soen by 'n Sondagskool-piekniek. Sonder om enigsins te weifel, het hy my sy groot vertroueling gemaak, my van 'n hele paar erg persoonlike dinge vertel, wat hy gewis by sy volle positiewe, nooit as te nimmer vir enige sterfling sou rep nie. Ek het skoon aardig gevoel, so met al die geheime saam. Toe ons Barberton binnery, was daar niks omtrent die gees en die vlees van Konrad Swiegers, wat ek nie geweet het nie !
Ja, hy moes toe vir 'n dag of wat hospitaal toe, en ons is goed deur dr. Roets geroskam: ek omdat ek toegelaat het dat Konrad in sy siek toestand dubbels gespeel het; en hy omdat hy enigsins daardie Saterdag daaraan kon dink om met 'n grieplyf, tennis te wou speel.
My ouma se raat het my tennismaat nie gesond gemaak nie, net sy tong buite beheer losgelaat. Jare daarna het hy my nog daardie KYK gegee, omdat hy geweet het, ek weet ... alles van hom!
So beland ons, dis nou Barberton se span, toe daardie Saterdag op Ngodwana, of eerder by die Clivia-klub, 'n paar kilometer buite die dorpie. Die omgewing was pragtig, die bane in 'n goeie toestand en die eet- en drinkgoedjies het heel aanloklik gelyk. Omdat die klub teen 'n hoogte was, het jy 'n mooi uitsig oor die Elandsvallei gehad (die papierfabriek se rook, ten spyt).
'n Kragmeting het bestaan uit twee mans- en damesdubbels, en daarna vier gemengde dubbels. My gereelde maat in die gemeng, was Hilda. Ons het mekaar se spel goed geken, en geweet wat die ander se sterk- en swakpunte was. Daar is toe besluit om eers die gemeng agter die rug te kry, en daarna die res. Dit het heel voorspoedig gegaan, en met sy groter diepte, was die Barberton-span gou in 'n gunstige posisie. Na die eerste wedstryde, is daar eers gekuier - en dis toe dat ek sien wat aan't gebeure was ...
Konrad Swiegers, my mansdubbels-maat, het reeds in die motor gekla dat hy die vorige nag nie 'n oog toegemaak het nie. Hy het kort-kort gehoes, jy kon sien dat hy 'n lelike griep onder lede gehad het. Sy gesig was rooi opgeswel, en toe ek met hom praat, kon ek die koors aanvoel - die man was regtig baie siek! Ek het hom probeer oorreed om nie die dubbels te speel nie, maar die koppige hy wou niks weet nie - hy sou nie sy span in die steek laat nie. So is ons toe op die baan, en ek het met hom afgespreek dat hy net voor by die net moes speel, ek sou die hardloopwerk op die agterbaan behartig. Dit het dan ook goed uitgewerk, en ons het gemaklik gewen.
Na die oor-en-weer groetery, is ons toe daar weg. Ek het bestuur, en Konrad het met moeite sy kop regop gehou. Sy asem het gejaag en hy was nog meer opgeswel. Ek het doodbenoud geraak, want Barberton was ver en my vriend het op my staatgemaak om hom so gou as moontlik, by die huis (en dokter) te kry.
Toe onthou ek wat ek eenkeer by my ouma gehoor het. Dit was 'n ou Boereraat, het glo soos 'n bom gewerk: boegoebrandewyn ! Wel, ons moes in elk geval by die destydse Montrose-hotel verbyry, ons kon netsowel gou daar stop en vra of hulle die wondervoggies in voorraad gehad het. Konrad het net liggies geprotesteer, hy was te siek om enigsins werklik om te gee wat ek met hom sou aanvang.
Genadiglik het die kroegman 'n bietjie boegoe gehad, en skink vir ons elkeen 'n sopie. Konrad het geproes en genies, maar die doepa was in! Toe besluit ek dat nog 'n dosis, dalk die herstelproses sou versnel - en ek jaag hom nog ene in. Ekself moes natuurlik matigheid nastreef, ek was immers die bestuurder. Konrad was nie meer homselwers nie, want toe ons sien, had hy sommer vir homself nog 'n dop geskink en gesluk - sy derde!
Mens, ons is toe met 'n gejuig daar weg. Die man langs my in die kar, het onophoudelik gepraat, soms geneurie en skelmpies gelag. Hy het gebare gemaak, die hande deur die hare gevryf en sy gesig op allerlei innoverende maniere getrek. Ek moes hom tot bedaring prober bring, want ek kon moeilik my aandag by die pad bepaal. Ek het begin om hom oor sy kinderjare uit te vra, sy vrou en kinders. Hy het maar te gretiglik en in breedvoerige detail, relaas oor al die familieskandes, sy eie vrese en prestasies, sy geheime begeertes - en wat nog alles!
Toe ons na sowat 'n uur by Hilltop-pas afry, was Konrad in sy laerskooldae op Vivo. Hy het 'n draai by die skelm rook agter die maroelabome gemaak, toe by sy eerste soen by 'n Sondagskool-piekniek. Sonder om enigsins te weifel, het hy my sy groot vertroueling gemaak, my van 'n hele paar erg persoonlike dinge vertel, wat hy gewis by sy volle positiewe, nooit as te nimmer vir enige sterfling sou rep nie. Ek het skoon aardig gevoel, so met al die geheime saam. Toe ons Barberton binnery, was daar niks omtrent die gees en die vlees van Konrad Swiegers, wat ek nie geweet het nie !
Ja, hy moes toe vir 'n dag of wat hospitaal toe, en ons is goed deur dr. Roets geroskam: ek omdat ek toegelaat het dat Konrad in sy siek toestand dubbels gespeel het; en hy omdat hy enigsins daardie Saterdag daaraan kon dink om met 'n grieplyf, tennis te wou speel.
My ouma se raat het my tennismaat nie gesond gemaak nie, net sy tong buite beheer losgelaat. Jare daarna het hy my nog daardie KYK gegee, omdat hy geweet het, ek weet ... alles van hom!
Subscribe to:
Posts (Atom)