Die bykans sewentien maande wat ek in 1977/78 in die wonderskone Oos-Caprivi, meer spesifiek Katima Mulilo, deurgebring het, was gevul met 'n kaleidoskoop van trane en vreugde, hartseer en verwondering. Dit was my dienspligjare, en ek was een van die 'gelukkiges' om te moes hoor dat die verpligte een jaar militêre diensplig, na twee jaar verleng is.
Enersyds het die byvoeging van nog 'n jaar wat uit my normale lewe weggevat is, my snags laat rondrol en oor die lewe vorentoe laat kommer, maar andersyds was ek in 'n ongelooflik-natuurskone deel van Afrika, waar ek geleenthede gehad het om die andersoortigheid (in kontras met die Laeveld, waar my hart gelê het) te verken en te waardeer.
Die Caprivi is 'n waterryke deel, met uitgestrekte waterpanne wat na goeie reën, oortrek is van waadvoëls soos pelikane en reiers, en ook die mooiste waterlelies. Maar, 1978 was 'n droë jaar, die stofwolke het hoog gehang en die dae was skroeiend warm. In ons bruin kamoefleerdrag, het ons die hitte nog feller aan die lyf gevoel. Daar was natuurlik nie iets soos 'n swembad in die basis nie, ons moes maar per geleentheid die reëls 'n bietjie buig en lafenis in die aanloklike water van die nabygeleë Zambesi-rivier gaan soek het. Krokodille en seekoeie was volop, maar ons was mos rof en onbeskof, soldate wat gebrei was om met gevare saam te leef.
Toe die droogte rampspoedige afmetings begin aanneem het, het die gesag besluit dat dit 'n humanitêre gebaar van welwillendheid sou wees, indien kapelaan Johan Lindeque vir die dorpie se inwoners, waarvan ons natuurlik 'n deel was, 'n biddiens vir reën kon hou.
So het ons toe op daardie bestemde Donderdag, na die sinksaaltjie toe gestap, sweet afgevee en vir 'n lang kerkdiens reggeskuif. Len Vorster, een van die troepe wat baie musikaal was, het mooi, gewyde liedere op die klavier gespeel, terwyl ons elkeen in eie gedagtes versonke was. Ek moet bely, ek het glad nie aan die droogte gedink nie, my gedagtes was ver in die 'states', soos daar detyds na die Republiek verwys is.
Op 'n stadium, het een van my makkers binnegekom en gefluister dat 'n groot donderstorm buite aan't opbou was. Ek onthou dat ons vir mekaar geglimlag het, so asof die boodskapdraer nie al sy varkies op hok gehad het nie.
Len het sy laaste musiekstukkie voltooi, ds. Lindeque het begin praat en ons moes 'n psalm of twee sing. Terwyl ons probeer het om die kapelaan se doel met sy rede agter te kom, was daar skielik 'n geweldige slag. Gedagtig aan die vyandelike soldate wat net oorkant die rivier in Zambië saamgetrek het, het van die rangdraers dadelik uitgehardloop om die situasie te gaan verken. Ons het ongemaklik rondgeskuif en na ons R1's gevat-vat. Jy mog nêrens sonder jou R1 gegaan het nie - en dit het die kerksaaltjie ingesluit.
Na 'n kort rukkie, het die verkenners teruggekom, en ewe rustig en skynbaar heel ontspanne, hul sitplekke ingeneem. Ons was verward, want enige slag het moeilikheid beteken.
Dominee Lindeque was net weer mooi op dreef, toe 'n dreunende gerammel, sy stem verdoof het. Kon dit wees?! Dit was donderweer!
Toe, asof daar op 'n geheime teken gewag is, is die hemel se sluise oopgegooi - nie net oopgemaak nie, maar oopgesper, want die reën het met mening op die sinkdak neergedruis! Ds. Johan het halfhartig probeer , maar sy stem was net nie teen die dawerende klanke van die harde reënvlae bestand nie.
Ons het opgewonde begin gesels, ek onthou dat die een kwinkslag na die ander met die rye langs gestuur is. Die manne het die situasie terdeë geniet, want die neerdrukkende spanning van militêre ingeperktheid was verbreek en die idee van 'n biddiens vir reën, het skielik na 'n grap geklink.
Na sowat 'n halfuur, het die sinkdak stil geword, en daarmee saam ook die troepe se gesels. Die offisiere wat in die saal was, het ons streng aangegluur - en die noodwendige orde was weer herstel.
Ons het weer onderdanige, dienswillige, nikse geword - net manskappe wat in 'n saaltjie saamgebondel was.
Maar, daar was wel 'n groot verskil! Die koel lug van die na-reën heerlikheid, het by die deur en vensters ingestroom. Ons kon die waterstrome buite hoor vloei, en die voëls het opgewonde gekwetter.
Ds. Lindeque het weer eens die primitiewe katedertjie bestyg. Hierdie keer was die stroefheid weg, hy het breed geglimlag. Met hernude drif in sy stem, het hy die volgende lied aangekondig: 'Juig al wat leef, juig voor die Heer'.
Dit was die dag toe die biddiens om reën, verander is na 'n dankdiens - na die reën.
Wednesday 22 October 2014
Thursday 16 October 2014
Die groot trek
Ons was gewoond aan trek. Pa se werk het vereis dat, indien hy bevordering nagestreef het, hy bereid sou moes wees om te trek. Die vakaturelys is deeglik bestudeer , Pa het sy voorkeur-kortlysie saamgestel, en dan het hy en Ma die padkaart uitgehaal en presies bepaal waar die plekkies was, en hoe ver dit van die huidige blyplek was.
In 1965 kon Pa reeds (as stasiemeester), plekkies soos Morgenzon, Davel, Maizefield, Ngodwana en Schagen agter sy naam skryf - en hy was maar in sy dertigs. Toe die jaarlikse ouditverslag weer eens bewys het dat Pa 'n voorslag en aanwins vir enige stasie was, het hy besluit om vir groter stasies (Schagen en die ander was graad twee) aansoek te doen. Of ander stasies op die destydse lysie was, sal ek nou nie weet nie, maar Pa kry toe die aanstelling op Maclear, 'n kleinerige dorpie tussen Umtata en Lesotho, doer ver in die Oos-Kaap. Daar is toe besluit om per trein te trek, omdat die afstand so wyd was en Pa se goeie diens sekerlik daartoe sou bydra dat die meubels en kar (en ons !) versigtig hanteer sou word.
So is ons gesinnetjie toe daardie Desember van 1965, met die trein weg uit die Laeveld - die onbekende in. Dit was 'n lang rit, want die roete was via Johannesburg, deur die Vrystaat tot anderkant Bloemfontein, dan met die sylyn af Oos-Londen se kant toe. By Sterkstroom is die passasierswa afgehaak, en het die stoomtrein die spoor noordwaarts gevat, oor plekke soos Dordrecht, Elliot en Ugie. Vir ons wat aan die Laeveld se ruigtes gewoond was, was die kaal berge van die Oos-Kaap, vreemd en onheilspellend. Arme ma het die swaarste gekry, want kleinboet Chris was skaars vyf maande oud en maar knieserig. Melkbottels wat warm gehou moes word, wasgeriewe en behoorlike slaap, was alles uitdagings wat eise gestel het.
Na etlike dae, klim ons toe op Maclear af. 'n Stokoue sandsteen-stasiegeboutjie langs hoë bloekombome, het ons ingewag.Ek onthou dat ons doodmoeg, honger en verlate gevoel het. Die stasievoorman (Bob Grant) het sy bes gedoen om ons vriendelik te ontvang en op ons gemak te probeer stel - met die klem op 'probeer' ! Die rede was dat ons nuwe tuiste, die huis waarin die stasiemeester en sy gesin moes bly, 'n kasarm uit die agtienhonderds was - wat vir drie jaar onbewoon was ! Dit was egter nie die ergste nie - ons meubels was nog nie daar nie !
Chaos het gevolg. Pa moes oral bedel: hier 'n bed, daar 'n tafel, 'n gordyn of 'n matjie. Daar was donkergroen Spoorweg-blindings voor die vensters. In elke hoek van 'n vertrekke, het spinnerakke in die dowwe lamp- en kerslig geglinster - daar was nie elektrisiteit nie ! Ma was histeries, want om onder sulke omstandighede met 'n baba te moet sukkel, is niemand se speelmaat nie.
En toe wag ons ... en ons wag. Die trokke met die meubels (en die kar!) was iewers vertraag. In daardie wag-dae, was elke dag 'n oorlewingstryd. Die arme stasiepersoneel het hul bes probeer om ons tegemoet te kom en nie summier op die eerste, die beste trein terug Transvaal toe, te laat klim nie ! Ek onthou dat daar soms soggens 'n boks of twee vars groente voor die agterdeur was - selfs 'n vis of twee wat onderkant die stasie, in die rivier gevang is. Melk en brood kon ons by oom Pagel se stasie-kiosk koop. Saans het ek en my suster grootoog na al die skaduwees in die donker huis geloer.
Genadiglik het die meubels 'n paar dae later opgedaag - en ons het weer 'n ryding gehad ! Toe kon ons vir die eerste keer die dorp verken en ek het weer my BSA-fiets gehad om vir Ma slaghuis en handelshuis toe te ry. Ek moes natuurlik ook help om die reuse erf leefbaar te kry - dit was oortrek met onkruid. Maar wat, stadig maar seker het dinge beter begin lyk - behalwe vir Ma. Sy kon haar nou maar eenmaal nie met die primitiewe leefwyse versoen nie. Gelukkig het sy vriende geword met die laaimeester (Pietie Erasmus, 'n voormalige boer van Tarkastad) se vrou, Nettie. Laasgenoemde het feitlik daagliks 'n draai kom maak, 'n eetdingetjie of twee saamgebring en sommer net vir Ma moed ingepraat.
Ons het die ou huis "die ark" gedoop. Met sy skuifraam-vensters, hoë plafonne en rooi baksteenmure, het die plek werklik soos iets uit die jare toet gelyk. 'n Mens was half skaam om besoekers te ontvang, en toe Ouma en oom Koos kom kuier het, het Ma se senuwees omtrent breekpunt bereik.
Oor die res van die tyd op Maclear, kan ook boekdele vertel word. Dit was egter daardie groot skuif van die natuurskone, warm Laeveld (en ons knus huisie op Schagen) na die kaal berge van Maclear met sy mistigheid (en die ou-ou Noag-huis) , wat in die geheue ingegraveer is.
In 1965 kon Pa reeds (as stasiemeester), plekkies soos Morgenzon, Davel, Maizefield, Ngodwana en Schagen agter sy naam skryf - en hy was maar in sy dertigs. Toe die jaarlikse ouditverslag weer eens bewys het dat Pa 'n voorslag en aanwins vir enige stasie was, het hy besluit om vir groter stasies (Schagen en die ander was graad twee) aansoek te doen. Of ander stasies op die destydse lysie was, sal ek nou nie weet nie, maar Pa kry toe die aanstelling op Maclear, 'n kleinerige dorpie tussen Umtata en Lesotho, doer ver in die Oos-Kaap. Daar is toe besluit om per trein te trek, omdat die afstand so wyd was en Pa se goeie diens sekerlik daartoe sou bydra dat die meubels en kar (en ons !) versigtig hanteer sou word.
So is ons gesinnetjie toe daardie Desember van 1965, met die trein weg uit die Laeveld - die onbekende in. Dit was 'n lang rit, want die roete was via Johannesburg, deur die Vrystaat tot anderkant Bloemfontein, dan met die sylyn af Oos-Londen se kant toe. By Sterkstroom is die passasierswa afgehaak, en het die stoomtrein die spoor noordwaarts gevat, oor plekke soos Dordrecht, Elliot en Ugie. Vir ons wat aan die Laeveld se ruigtes gewoond was, was die kaal berge van die Oos-Kaap, vreemd en onheilspellend. Arme ma het die swaarste gekry, want kleinboet Chris was skaars vyf maande oud en maar knieserig. Melkbottels wat warm gehou moes word, wasgeriewe en behoorlike slaap, was alles uitdagings wat eise gestel het.
Na etlike dae, klim ons toe op Maclear af. 'n Stokoue sandsteen-stasiegeboutjie langs hoë bloekombome, het ons ingewag.Ek onthou dat ons doodmoeg, honger en verlate gevoel het. Die stasievoorman (Bob Grant) het sy bes gedoen om ons vriendelik te ontvang en op ons gemak te probeer stel - met die klem op 'probeer' ! Die rede was dat ons nuwe tuiste, die huis waarin die stasiemeester en sy gesin moes bly, 'n kasarm uit die agtienhonderds was - wat vir drie jaar onbewoon was ! Dit was egter nie die ergste nie - ons meubels was nog nie daar nie !
Chaos het gevolg. Pa moes oral bedel: hier 'n bed, daar 'n tafel, 'n gordyn of 'n matjie. Daar was donkergroen Spoorweg-blindings voor die vensters. In elke hoek van 'n vertrekke, het spinnerakke in die dowwe lamp- en kerslig geglinster - daar was nie elektrisiteit nie ! Ma was histeries, want om onder sulke omstandighede met 'n baba te moet sukkel, is niemand se speelmaat nie.
En toe wag ons ... en ons wag. Die trokke met die meubels (en die kar!) was iewers vertraag. In daardie wag-dae, was elke dag 'n oorlewingstryd. Die arme stasiepersoneel het hul bes probeer om ons tegemoet te kom en nie summier op die eerste, die beste trein terug Transvaal toe, te laat klim nie ! Ek onthou dat daar soms soggens 'n boks of twee vars groente voor die agterdeur was - selfs 'n vis of twee wat onderkant die stasie, in die rivier gevang is. Melk en brood kon ons by oom Pagel se stasie-kiosk koop. Saans het ek en my suster grootoog na al die skaduwees in die donker huis geloer.
Genadiglik het die meubels 'n paar dae later opgedaag - en ons het weer 'n ryding gehad ! Toe kon ons vir die eerste keer die dorp verken en ek het weer my BSA-fiets gehad om vir Ma slaghuis en handelshuis toe te ry. Ek moes natuurlik ook help om die reuse erf leefbaar te kry - dit was oortrek met onkruid. Maar wat, stadig maar seker het dinge beter begin lyk - behalwe vir Ma. Sy kon haar nou maar eenmaal nie met die primitiewe leefwyse versoen nie. Gelukkig het sy vriende geword met die laaimeester (Pietie Erasmus, 'n voormalige boer van Tarkastad) se vrou, Nettie. Laasgenoemde het feitlik daagliks 'n draai kom maak, 'n eetdingetjie of twee saamgebring en sommer net vir Ma moed ingepraat.
Ons het die ou huis "die ark" gedoop. Met sy skuifraam-vensters, hoë plafonne en rooi baksteenmure, het die plek werklik soos iets uit die jare toet gelyk. 'n Mens was half skaam om besoekers te ontvang, en toe Ouma en oom Koos kom kuier het, het Ma se senuwees omtrent breekpunt bereik.
Oor die res van die tyd op Maclear, kan ook boekdele vertel word. Dit was egter daardie groot skuif van die natuurskone, warm Laeveld (en ons knus huisie op Schagen) na die kaal berge van Maclear met sy mistigheid (en die ou-ou Noag-huis) , wat in die geheue ingegraveer is.
Thursday 9 October 2014
Eendracht se spook
Die dorpie Leandra, in die Secunda-omgewing, is nie alombekend nie. Dit sal derhalwe ook voorbarig wees om te verwag dat iemand nog sal kan onthou, dat Leandra 'n samevoeging van twee kleiner plekkies, Leslie en Eendracht, is. Maar, moenie dat die term 'klein' jou mislei nie - elkeen van daardie vlakte-gehuggies het 'n storie om te vertel - soos die geval van Eendracht ... en die spook.
Soos dit algemeen in die vyftigerjare die geval was, het elke paar huise, 'n spoorwegstasie gehad. Eintlik is dit andersom, daar was klein stasietjies op vasgestelde afstande van mekaar, en dan is daar 'n paar huise by elke stasie gebou. Dis nou vir die stasiemeester, 'n voorman of twee, die laaimeester en so. Eendracht was in dieselfde bootjie, met selfs 'n winkeltjie en 'n padkafee naby die huise, want dit was aan die teerpad wat van Bethal af, deurgeloop het Rand toe.
Pa moes toe as aflosstasiemeester, 'n week of drie op Eendracht gaan waarneem. Sy blyplek was 'n onbewoonde huis wat neffens die stasie was, die een wat eintlik vir 'n laaimeester bedoel was. Daar was wel 'n laaimeester, maar hy het verseg om sy intrek in daardie rooibaksteenhuisie te neem - omdat dit as die 'spookhuis' bekend gestaan het. Elke siel op Eendracht kon jou die allervreeslikste stories oor daardie huis vertel. Van die stories is glo self ervaar, ander het iemand by iemand se vriend gehoor. Al die stories het egter 'n onheilspellende ooreenkoms getoon: dit was dieselfde spook in elke storie.
Eendracht se dwalende gees was nie deurentyd dwalende nie. Daar het soms dae verbygegaan, met geen teken of geluid van enige verdagtenis nie. Dan, skielik en onaangekondig, het dit in die nanagtelike ure, deur die dorpie weerklink: die weemoedige, hartverskeurende gehuil van 'n kindjie.
Sommiges het gesweer dat dit 'n klein babatjie was, ander het weer geglo dat die kermgeluide deur 'n kleuterspokie gemaak is!
Natuurlik het die slim mense elk 'n verklaring gehad. Nie vir die oorsprong van die geluide nie (almal was vas oortuig dat dit wel 'n spook was), maar menings oor die tragiese omstandighede waaronder die wenende spokie, die tydelike met die ewige verwissel het. Daar was diegene wat te vertelle had dat dit 'n seuntjie was wat tydens die Boere-oorlog in 'n konsentrasiekamp gesterf het, en snags na sy ma geroep het. 'n Ander wyse het vertel dat daar jare gelede 'n rampspoedige perdekarongeluk by die spruit was, en dat 'n kleuter toe verdrink het. Dit moes die kind gewees het wat nie rus kon vind nie, omdat hy (of sy) so wreed en onverwags van die moeder weggeruk is.
So beland Pa toe in die spookhuis. Hy het sy opslaanbed in een van die kamers staangemaak, en homself so tuis as moontlik probeer maak. Natuurlik het hy die spookvertellinge gehoor, en is ernstig gewaarsku om maar liewer 'n ander blyplek te soek, maar Pa was 'n plaaskind wat hom nie aan spoke en dinge gesteur het nie. Hy was destyds flank in die Oos-Transvaalse rugbyspan, lekker fiks en gespierd - nie die soort man wat hom deur 'n ou gesie sou laat intimideer nie
Daar was toe ook die eerste week geen steurnis nie, en Pa het heimlik vir al die bang mense geglimlag.
Die tweede week het die weer drasties verander. 'n Groot koue front het oor die gebied inbeweeg, en die wind het die sipresbome langs die stasie, soos vraagtekens laat lyk. Pa het nog 'n kombers by die voorman gebedel, want dit het snerpend koud geword.
Die Maandag-nag het dit gesous en die steeds feitlik stormwind, het om die hoeke gehuil. Teen middernag het die wind effens bedaar, maar steeds sterk genoeg gewaai om die sinkdak kort-kort te laat kreun. Pa was net besig om aan die slaap te raak, toe hy dit hoor! Onmiskenbaar, die jammerlike en hartverskeurende klanke van 'n kindjie wat of baie pyn, of baie hartseer geken het. Pa vertel dat hy yskoud geword het en die kombers styf oor sy kop gevou het. Sulke diepsnydende huilgeluide het hy nog nooit tevore gehoor nie. Net so skielik as wat dit begin het, het die gehuil opgehou - net om maar weer en weer van vooraf deur die naglug te klief.
Die volgende oggend was nog net 'n digte mistigheid van die koue front oor. Pa was vroeg by die stasie - en is dadelik deur die grootoog voorman gekonfronteer. "SM, ek en die vrou was doodbekommerd oor jou! Daardie kleintjie het die hele nag geskree!"
Dan was dit waar, ander mense het dit ook gehoor. Die spook van Eendracht, was nie net 'n misgissing nie, dit was 'n realiteit. Pa het alles mos self gehoor en beleef.
Na 'n dag was dit weer mooiweer, die son het vrolik geskyn en die baba was rustig. Pa het gaandeweg ontspan, gehoop die kind was tevrede dat hy vir Pa bang gemaak het en hom voortaan in vrede sou uitlos.
Dit was dan ook inderdaad die geval - tot daardie Donderdag ...
Vroegmiddag het die weer opgesteek. Pa het so gou hy kon, huis toe gegaan om te gaan bad voordat die storm sou losbars. Weerligte het die hemel verlig, en kort-kort het die aarde gesidder wanneer strale die wolke deurflits het. Pa was vroeg in die vere - die beste plek wanneer die wind so erg gewaai het en die weer so swaar was.
Weer was dit sulke tyd! Die baba het meer hartverskeurend as ooit aan't huile gegaan, so asof dit die nag van moord en doodslag was. So kon dinge nie aangaan nie! Pa het die groen Coleman-lamp aangesteek, 'n groot stuk plastiese seil nadergetrek - en die agterdeur oopgemaak ....
Ja, daar was dit weer! Pa kon hoor dat die gehuil vanuit die een hoek van die erf gekom het. Voetjie vir voetjie het hy op die geluid af geloop, tot by die boorgat in die hoek. Dit was 'n ou boorgat wat jare al in onbruik was. Iemand het 'n stuk sinkplaat bo-oor die gat geplaas en probeer vasslaan, vir veiligheid, sodat iemand nie dalk per abuis in die gat sou beland nie. Terwyl Pa so in die dowwe lig van die Coleman na die gat en sinkplaat gestaar het, het die wind weer 'n sterk ruk gegee - en die baba het wreedvreeslik begin huil. Sodra die windvlaag verby was, was die kleintjie weer stil. Kom wind, kom huil.
Pa het omgedraai, homself in die binnekant van die huis gaan droogvryf en koffie gemaak. Hy het niks anders gehad om te drink nie - en die ontrafeling van die geheim van Eendracht se spook, moes gevier word - al was dit dan net met 'n beker koffie!
Die volgende dag het Pa en twee helpers, die ou sinkplaat bo die gat verwyder, 'n nuwe een oorgesit en goed vasgemaak.
Tot met sy vertrek, het die baba nie weer gehuil nie. Later het die voorman Pa op Bethal laat weet dat die Eendracht-gemeenskap geglo het dat Pa bonatuurlike kragte gehad het - hy kon immers geeste besweer!
Soos dit algemeen in die vyftigerjare die geval was, het elke paar huise, 'n spoorwegstasie gehad. Eintlik is dit andersom, daar was klein stasietjies op vasgestelde afstande van mekaar, en dan is daar 'n paar huise by elke stasie gebou. Dis nou vir die stasiemeester, 'n voorman of twee, die laaimeester en so. Eendracht was in dieselfde bootjie, met selfs 'n winkeltjie en 'n padkafee naby die huise, want dit was aan die teerpad wat van Bethal af, deurgeloop het Rand toe.
Pa moes toe as aflosstasiemeester, 'n week of drie op Eendracht gaan waarneem. Sy blyplek was 'n onbewoonde huis wat neffens die stasie was, die een wat eintlik vir 'n laaimeester bedoel was. Daar was wel 'n laaimeester, maar hy het verseg om sy intrek in daardie rooibaksteenhuisie te neem - omdat dit as die 'spookhuis' bekend gestaan het. Elke siel op Eendracht kon jou die allervreeslikste stories oor daardie huis vertel. Van die stories is glo self ervaar, ander het iemand by iemand se vriend gehoor. Al die stories het egter 'n onheilspellende ooreenkoms getoon: dit was dieselfde spook in elke storie.
Eendracht se dwalende gees was nie deurentyd dwalende nie. Daar het soms dae verbygegaan, met geen teken of geluid van enige verdagtenis nie. Dan, skielik en onaangekondig, het dit in die nanagtelike ure, deur die dorpie weerklink: die weemoedige, hartverskeurende gehuil van 'n kindjie.
Sommiges het gesweer dat dit 'n klein babatjie was, ander het weer geglo dat die kermgeluide deur 'n kleuterspokie gemaak is!
Natuurlik het die slim mense elk 'n verklaring gehad. Nie vir die oorsprong van die geluide nie (almal was vas oortuig dat dit wel 'n spook was), maar menings oor die tragiese omstandighede waaronder die wenende spokie, die tydelike met die ewige verwissel het. Daar was diegene wat te vertelle had dat dit 'n seuntjie was wat tydens die Boere-oorlog in 'n konsentrasiekamp gesterf het, en snags na sy ma geroep het. 'n Ander wyse het vertel dat daar jare gelede 'n rampspoedige perdekarongeluk by die spruit was, en dat 'n kleuter toe verdrink het. Dit moes die kind gewees het wat nie rus kon vind nie, omdat hy (of sy) so wreed en onverwags van die moeder weggeruk is.
So beland Pa toe in die spookhuis. Hy het sy opslaanbed in een van die kamers staangemaak, en homself so tuis as moontlik probeer maak. Natuurlik het hy die spookvertellinge gehoor, en is ernstig gewaarsku om maar liewer 'n ander blyplek te soek, maar Pa was 'n plaaskind wat hom nie aan spoke en dinge gesteur het nie. Hy was destyds flank in die Oos-Transvaalse rugbyspan, lekker fiks en gespierd - nie die soort man wat hom deur 'n ou gesie sou laat intimideer nie
Daar was toe ook die eerste week geen steurnis nie, en Pa het heimlik vir al die bang mense geglimlag.
Die tweede week het die weer drasties verander. 'n Groot koue front het oor die gebied inbeweeg, en die wind het die sipresbome langs die stasie, soos vraagtekens laat lyk. Pa het nog 'n kombers by die voorman gebedel, want dit het snerpend koud geword.
Die Maandag-nag het dit gesous en die steeds feitlik stormwind, het om die hoeke gehuil. Teen middernag het die wind effens bedaar, maar steeds sterk genoeg gewaai om die sinkdak kort-kort te laat kreun. Pa was net besig om aan die slaap te raak, toe hy dit hoor! Onmiskenbaar, die jammerlike en hartverskeurende klanke van 'n kindjie wat of baie pyn, of baie hartseer geken het. Pa vertel dat hy yskoud geword het en die kombers styf oor sy kop gevou het. Sulke diepsnydende huilgeluide het hy nog nooit tevore gehoor nie. Net so skielik as wat dit begin het, het die gehuil opgehou - net om maar weer en weer van vooraf deur die naglug te klief.
Die volgende oggend was nog net 'n digte mistigheid van die koue front oor. Pa was vroeg by die stasie - en is dadelik deur die grootoog voorman gekonfronteer. "SM, ek en die vrou was doodbekommerd oor jou! Daardie kleintjie het die hele nag geskree!"
Dan was dit waar, ander mense het dit ook gehoor. Die spook van Eendracht, was nie net 'n misgissing nie, dit was 'n realiteit. Pa het alles mos self gehoor en beleef.
Na 'n dag was dit weer mooiweer, die son het vrolik geskyn en die baba was rustig. Pa het gaandeweg ontspan, gehoop die kind was tevrede dat hy vir Pa bang gemaak het en hom voortaan in vrede sou uitlos.
Dit was dan ook inderdaad die geval - tot daardie Donderdag ...
Vroegmiddag het die weer opgesteek. Pa het so gou hy kon, huis toe gegaan om te gaan bad voordat die storm sou losbars. Weerligte het die hemel verlig, en kort-kort het die aarde gesidder wanneer strale die wolke deurflits het. Pa was vroeg in die vere - die beste plek wanneer die wind so erg gewaai het en die weer so swaar was.
Weer was dit sulke tyd! Die baba het meer hartverskeurend as ooit aan't huile gegaan, so asof dit die nag van moord en doodslag was. So kon dinge nie aangaan nie! Pa het die groen Coleman-lamp aangesteek, 'n groot stuk plastiese seil nadergetrek - en die agterdeur oopgemaak ....
Ja, daar was dit weer! Pa kon hoor dat die gehuil vanuit die een hoek van die erf gekom het. Voetjie vir voetjie het hy op die geluid af geloop, tot by die boorgat in die hoek. Dit was 'n ou boorgat wat jare al in onbruik was. Iemand het 'n stuk sinkplaat bo-oor die gat geplaas en probeer vasslaan, vir veiligheid, sodat iemand nie dalk per abuis in die gat sou beland nie. Terwyl Pa so in die dowwe lig van die Coleman na die gat en sinkplaat gestaar het, het die wind weer 'n sterk ruk gegee - en die baba het wreedvreeslik begin huil. Sodra die windvlaag verby was, was die kleintjie weer stil. Kom wind, kom huil.
Pa het omgedraai, homself in die binnekant van die huis gaan droogvryf en koffie gemaak. Hy het niks anders gehad om te drink nie - en die ontrafeling van die geheim van Eendracht se spook, moes gevier word - al was dit dan net met 'n beker koffie!
Die volgende dag het Pa en twee helpers, die ou sinkplaat bo die gat verwyder, 'n nuwe een oorgesit en goed vasgemaak.
Tot met sy vertrek, het die baba nie weer gehuil nie. Later het die voorman Pa op Bethal laat weet dat die Eendracht-gemeenskap geglo het dat Pa bonatuurlike kragte gehad het - hy kon immers geeste besweer!
Tuesday 7 October 2014
Keffers en ander gediertes
Een van die amperse noodwendighede waaroor 'n mens tydens aftree-jare terugdink, is die diere waarmee jy (gewoonlik noodgedwonge) jou lewensruimte moes deel. In die meeste gevalle was dit natuurlik honde, van alle groottes en soorte, maar dan ook katte en marmotte en budgies en visse en ...
Die eerste nege jaar van my ondermaanse verblyf, het ek op Bethal deurgebring. Daar, in Parkstraat op Bethalstasie, het Pa altyd honde aangehou - groot, Rhodesiese rifrughonde. Stella was die teef, en Boel die een wat moes sorg dat daar stewige, verkoopbare werpsels sou wees. Ek kan nie onthou dat een van die twee my ooit gebyt het nie, maar veral Boel was erg kwaai en verbygangers het aan die oorkant van die straat verbygestap. Pa het as seun duiwe op die plaas aangehou, maar op die dorp het hy dit in 'n klein budgie-boerderytjie voortgesit. Pa het die hok self gemaak, kompleet met kalbasse vir neste, sitstokke en 'n tak of twee om in rond te spring. Ek onthou dat ons per geleentheid van die skaarser kleure, op Estancia (naby Breyten) gaan koop het. Die poeierbloues was vir my pragtig, terwyl jy jouself as 'n budgieman kon beskryf, indien jy 'n suiwer witte gehad het.
Toe trek ons Desember 1961 Ngodwana toe, daar in die wonderskone Elandsvallei. Die groot, donkergroen Spoorwegwa het die meubels vervoer - met Boel en Stella agterin. Pa moes die heeltyd by wees, om dit vir die werkers moontlik te maak om die op- en aflaai te behartig. Boel se geel kykers het geblits en die tande het geflits ! Die stasiemeestershuis het 'n driekwart-stoep gehad, alles met gaas toegemaak. Die paar budgies wat saamgetrek het, is toe op die stoep vrygelaat en kon heerlik om die huis beweeg. Die rifrugleeus het hul gang gegaan, beide aan kettings vas. Pa het terugverlang plaas toe en drie Jerseys (melkbeeste) aangeskaf. Hy het self gemelk, en ons het die melksurplus per bottel aan die nabye lokasie verkoop.
Die volgende skuif (Maart 1963) was Schagen toe, nader aan Nelspruit. Die omgewing was wild en vol ongediertes, veral slange. Die budgies is weggegee, en die twee honde het hul skrikbewind voortgesit. Uiteindelik het Pa besgegee, van die twee ontslae geraak - en toe kry ons 'n korterige, swart brak van twyfelagtige herkoms. Pa het hom 'Swazi' gedoop, seker maar by 'n swartman gekry. Swazi het my maat geword, ons het in die middae, maar veral gedurende naweke en vakansietye, die klipkoppies om die stasie verken. Soms het ons afgestap rivier toe (Krokodilrivier), waar ek net moes keer dat Swazi nie agter die waterlikkewane aan, die rivier ingespring het nie. Ek het 'n windbuks gehad, en Swazi het daarvan gehou om saam te gaan 'jag'.
In Desember 1965 trek die De Wets (per trein) na die verre Maclear, 'n dorpie in die Oos-Kaap, nie ver van die Lesotho-grens af nie. Swazi was ons enigste dier, ek en hy het steeds rondgeloop en hy het sy alleenreg geniet. Toe Pa egter so siek geword het (asma), het die dokter aanbeveel dat 'n verandering van omgewing, presies was wat Pa nodig gehad het - en daar verskuif ons toe terug Transvaal toe, hierdie keer Ogies (Witbank se omgewing). Daar is Swazi toe dood, terwyl ek my eerste tropiese visse gekry het. Saam met die buurseun (Willie) het ek dit baie geniet om die vissies e versorg en elke dag te bewonder. As hulle kleintjies gekry het, was dit 'n groot operasie om te keer dat die groteres, die kleintjies opvreet.
Toe volg my universiteitsjare en weermagdiens. In 1977 kry ek die aanstelling op Lydenburg, maar is toe verplig om eers twee jaar diensplig te gaan verrig. In 1979 neem ek toe my intrek in Huis De Souza, seunskoshuis. Een van my gr.9-leerders (Awie Labuschagne) sien toe sy meneer is 'n bietjie alleen, en toe hy weer na 'n naweek terugkeer koshuis toe, bring hy 'n klein swart-en-wit foksterriertjie saam. Hoe kon ek die geskenk weier ? Ons mag eintlik nie diere in die koshuis aangehou het nie, maar die matrone (ta' Moekie Breitenbach) het uiteindelik haar hart versag - en sy word toe die een wat skelmpies vir Lappies kos aangedra het !
Ek en Lappies was welbekend daardie jare. Hy het oral saamgegaan, tot see toe. Saans het hy onder die komberse ingekruip, sy plekkie was onder, by my voete. Toe ek later huis koop en na Morganstraat 3 toe trek, het hy die straat gepatrolleer. My suster (Isabel) het net om die hoek gebly, en as ek by die skool was, het Lappies omgedraf soontoe en daar die oggend deurgebring. By twaalfuur se kant, het hy dan weer huis toe gedraf en my gaan inwag. Hierdie daaglikse roetine het egter later sy lewe gekos ... Ek onthou nog die dag toe die hoof (mnr. Wakeford) my kom roep het, die buurvrou het geskakel, ek moes dadelik huis toe want daar was "groot fout". Toe ek daar aankom, het my buurvrou my in trane ingewag: Lappies was dood, deur 'n kar doodgery. So moes ek toe 'n graf agter die huis in die groentetuintjie grawe - 'n onlekker ding om te doen. Later sou ek verneem dat 'n spietkop ('verkeersman' is te vleiend vir die skepsel!), ene Landsberg, "moeg was vir die foksterrier wat elke dag in die straat was" en aspris die hond raakgery het. Dit het my baie bitter gemaak.
Na Chris se geboorte (1983) het ons besluit dat hy 'n hondjie moes kry. Ek hoor toe van 'n man op Ohrigstad wat met foksterriers boer, die wit-en-bruin soort. Nou ja, dis hoe Trixie toe in ons lewens gekom het. Sy was Chris se hond, vernoem na die Trixie wat in die boek "Ons wag op die kaptein" voorkom. Sy het saamgetrek Barberton toe, en daar het nog 'n foksterrier (van die miniatuur-soort) by haar aangesluit. Haar naam was Flaffie, en toe sy kleintjies kry, hou ons ene - Ore. Toe was dit Trixie, Flaffie en Ore. Tussen-in was daar kom-ons-vergeet-dit (kortstondige) tye met ;n worshond (Tjankie - het my klokslag vieruur in die oggend wakker getjank!) en 'n ander swart hond. Op Barberton het die katte-fase ook begin. Daar was 'n gemmerkat, 'n grys ene (Tom, Gert se kat wat dood is toe hy van die dak afgeval het), 'n swart-en-wit een wat net as "Ma-kat" bekend was.
Na Gert se ongeluk en die trek Nelspruit toe, het ons besef hoe belangrik troeteldiere vir sy herstel en terapie sou wees. Na Flaffie se dood, en ook Ore later, het ons na 'n miniatuur Doberman gesoek. Radio Laeveld adverteer toe dat iemand 'n 'bokkie-hond' wou weggee - net waarvoor ons gesoek het. Toe ons die hond gaan haal, was dit alles behalwe 'n Doberman ! Dit was 'n kleinerige, swart brak met wit pote. Die hond het dadelik langs Gert in die kar gaan sit, en by die huis hom oral gevolg, waar hy ookal beweeg het. So het Buks toe deel van die huishouding geword. 'n Verbyganger (in die straat) het eendag 'n klein, grys katjie oor die muur gegooi - en dit word toe ook Gert se kat, weer 'n Tom. Die een buurman trek, en los sy klein grys-en-wit katjie agter - en dit word kat nr.2.
Eendag sit ek en koerant lees, toe ek 'n hond vreeslik hoot tjank. Ek sien toe hoe die buurman, sy klein, bruin hondjie byna dood slaan, aan die nekvel gryp en oor die veiligheidesmuur, in die straat gooi. Dit het ons baie ontstel, en toe 'n verbyganger later by die muur roep en vra of ons weet wie se hondjie in die straat sukkel-sukkel om te loop, het ons besluit om die hond te vat. Bruin, met wit aan die pote en onder die keel - toe noem ons hom Witvoet. Hy was eers heel bedees en soet (het bosluiskoors gehad), maar toe die medikasie sy werk begin doen, het Witvoet en Buks die plek behoorlik op horings begin neem !
So, nou sit ons met twee honde (Buks en Witvoet) EN twee katte (Tom en Kosie). Hulle hou ons permanent besig, enersyds want hulle moet versorg word, maar andersyds omdat hulle dink die huis behoort aan hulle. Uit 'n veiligheid-oogpunt, is dit seker 'n goeie ding om wakker honde deel van jou huishouding te maak. Maar, as ons soms 'n dag of wat wil weggaan, is dit altyd 'n stryd om iemand te kry om na die diere om te sien. Die twee of drie seuns wat al na ons plek gekyk het, het vele stories om te vertel !
Het hierdie verhaal 'n einde ? Dit lyk nie so nie. As Buks een kef gee, storm Witvoet uit, hardloop Buks in die verbygaan onderstebo en gee hom ook so 'n sydelingse hap. Dan reageer Buks nog skriller as gewoonlik en die twee hardloop die erf vol. Die katte soek die veiligheid van enige vorm van 'n hoogtetjie op: 'n tafel, kas of muur. Witvoet het al alles wat verskeurbaar is, opgeskeur - dis nou wanneer hy 'soet buite moet bly', wanneer ons dorp toe gaan. Saans is sy plek tussen my en my vrou, terwyl Buks natuurlik by Gert slaap - en ons wil byt as ons in Gert se kamer wil kom. Kosie maak my soggens halfvyf wakker, dan is dit sy etenstyd, die eerste van vele deur die dag. Tom sorg dat Gert ook vyfuur wakker is, ook vir sy eerste kos - in die waskamer, met die deur toe, want sodra Kosie se kos op is, hardloop hy vir Tom s'n. Ek het steeds 'n paar tropiese vissies in die studeerkamer gehad, maar ook daaraan 'n einde gemaak, die vier diere is genoeg.
Keffers en katte, ons daaglikse katastrofes !
Die eerste nege jaar van my ondermaanse verblyf, het ek op Bethal deurgebring. Daar, in Parkstraat op Bethalstasie, het Pa altyd honde aangehou - groot, Rhodesiese rifrughonde. Stella was die teef, en Boel die een wat moes sorg dat daar stewige, verkoopbare werpsels sou wees. Ek kan nie onthou dat een van die twee my ooit gebyt het nie, maar veral Boel was erg kwaai en verbygangers het aan die oorkant van die straat verbygestap. Pa het as seun duiwe op die plaas aangehou, maar op die dorp het hy dit in 'n klein budgie-boerderytjie voortgesit. Pa het die hok self gemaak, kompleet met kalbasse vir neste, sitstokke en 'n tak of twee om in rond te spring. Ek onthou dat ons per geleentheid van die skaarser kleure, op Estancia (naby Breyten) gaan koop het. Die poeierbloues was vir my pragtig, terwyl jy jouself as 'n budgieman kon beskryf, indien jy 'n suiwer witte gehad het.
Toe trek ons Desember 1961 Ngodwana toe, daar in die wonderskone Elandsvallei. Die groot, donkergroen Spoorwegwa het die meubels vervoer - met Boel en Stella agterin. Pa moes die heeltyd by wees, om dit vir die werkers moontlik te maak om die op- en aflaai te behartig. Boel se geel kykers het geblits en die tande het geflits ! Die stasiemeestershuis het 'n driekwart-stoep gehad, alles met gaas toegemaak. Die paar budgies wat saamgetrek het, is toe op die stoep vrygelaat en kon heerlik om die huis beweeg. Die rifrugleeus het hul gang gegaan, beide aan kettings vas. Pa het terugverlang plaas toe en drie Jerseys (melkbeeste) aangeskaf. Hy het self gemelk, en ons het die melksurplus per bottel aan die nabye lokasie verkoop.
Die volgende skuif (Maart 1963) was Schagen toe, nader aan Nelspruit. Die omgewing was wild en vol ongediertes, veral slange. Die budgies is weggegee, en die twee honde het hul skrikbewind voortgesit. Uiteindelik het Pa besgegee, van die twee ontslae geraak - en toe kry ons 'n korterige, swart brak van twyfelagtige herkoms. Pa het hom 'Swazi' gedoop, seker maar by 'n swartman gekry. Swazi het my maat geword, ons het in die middae, maar veral gedurende naweke en vakansietye, die klipkoppies om die stasie verken. Soms het ons afgestap rivier toe (Krokodilrivier), waar ek net moes keer dat Swazi nie agter die waterlikkewane aan, die rivier ingespring het nie. Ek het 'n windbuks gehad, en Swazi het daarvan gehou om saam te gaan 'jag'.
In Desember 1965 trek die De Wets (per trein) na die verre Maclear, 'n dorpie in die Oos-Kaap, nie ver van die Lesotho-grens af nie. Swazi was ons enigste dier, ek en hy het steeds rondgeloop en hy het sy alleenreg geniet. Toe Pa egter so siek geword het (asma), het die dokter aanbeveel dat 'n verandering van omgewing, presies was wat Pa nodig gehad het - en daar verskuif ons toe terug Transvaal toe, hierdie keer Ogies (Witbank se omgewing). Daar is Swazi toe dood, terwyl ek my eerste tropiese visse gekry het. Saam met die buurseun (Willie) het ek dit baie geniet om die vissies e versorg en elke dag te bewonder. As hulle kleintjies gekry het, was dit 'n groot operasie om te keer dat die groteres, die kleintjies opvreet.
Toe volg my universiteitsjare en weermagdiens. In 1977 kry ek die aanstelling op Lydenburg, maar is toe verplig om eers twee jaar diensplig te gaan verrig. In 1979 neem ek toe my intrek in Huis De Souza, seunskoshuis. Een van my gr.9-leerders (Awie Labuschagne) sien toe sy meneer is 'n bietjie alleen, en toe hy weer na 'n naweek terugkeer koshuis toe, bring hy 'n klein swart-en-wit foksterriertjie saam. Hoe kon ek die geskenk weier ? Ons mag eintlik nie diere in die koshuis aangehou het nie, maar die matrone (ta' Moekie Breitenbach) het uiteindelik haar hart versag - en sy word toe die een wat skelmpies vir Lappies kos aangedra het !
Ek en Lappies was welbekend daardie jare. Hy het oral saamgegaan, tot see toe. Saans het hy onder die komberse ingekruip, sy plekkie was onder, by my voete. Toe ek later huis koop en na Morganstraat 3 toe trek, het hy die straat gepatrolleer. My suster (Isabel) het net om die hoek gebly, en as ek by die skool was, het Lappies omgedraf soontoe en daar die oggend deurgebring. By twaalfuur se kant, het hy dan weer huis toe gedraf en my gaan inwag. Hierdie daaglikse roetine het egter later sy lewe gekos ... Ek onthou nog die dag toe die hoof (mnr. Wakeford) my kom roep het, die buurvrou het geskakel, ek moes dadelik huis toe want daar was "groot fout". Toe ek daar aankom, het my buurvrou my in trane ingewag: Lappies was dood, deur 'n kar doodgery. So moes ek toe 'n graf agter die huis in die groentetuintjie grawe - 'n onlekker ding om te doen. Later sou ek verneem dat 'n spietkop ('verkeersman' is te vleiend vir die skepsel!), ene Landsberg, "moeg was vir die foksterrier wat elke dag in die straat was" en aspris die hond raakgery het. Dit het my baie bitter gemaak.
Na Chris se geboorte (1983) het ons besluit dat hy 'n hondjie moes kry. Ek hoor toe van 'n man op Ohrigstad wat met foksterriers boer, die wit-en-bruin soort. Nou ja, dis hoe Trixie toe in ons lewens gekom het. Sy was Chris se hond, vernoem na die Trixie wat in die boek "Ons wag op die kaptein" voorkom. Sy het saamgetrek Barberton toe, en daar het nog 'n foksterrier (van die miniatuur-soort) by haar aangesluit. Haar naam was Flaffie, en toe sy kleintjies kry, hou ons ene - Ore. Toe was dit Trixie, Flaffie en Ore. Tussen-in was daar kom-ons-vergeet-dit (kortstondige) tye met ;n worshond (Tjankie - het my klokslag vieruur in die oggend wakker getjank!) en 'n ander swart hond. Op Barberton het die katte-fase ook begin. Daar was 'n gemmerkat, 'n grys ene (Tom, Gert se kat wat dood is toe hy van die dak afgeval het), 'n swart-en-wit een wat net as "Ma-kat" bekend was.
Na Gert se ongeluk en die trek Nelspruit toe, het ons besef hoe belangrik troeteldiere vir sy herstel en terapie sou wees. Na Flaffie se dood, en ook Ore later, het ons na 'n miniatuur Doberman gesoek. Radio Laeveld adverteer toe dat iemand 'n 'bokkie-hond' wou weggee - net waarvoor ons gesoek het. Toe ons die hond gaan haal, was dit alles behalwe 'n Doberman ! Dit was 'n kleinerige, swart brak met wit pote. Die hond het dadelik langs Gert in die kar gaan sit, en by die huis hom oral gevolg, waar hy ookal beweeg het. So het Buks toe deel van die huishouding geword. 'n Verbyganger (in die straat) het eendag 'n klein, grys katjie oor die muur gegooi - en dit word toe ook Gert se kat, weer 'n Tom. Die een buurman trek, en los sy klein grys-en-wit katjie agter - en dit word kat nr.2.
Eendag sit ek en koerant lees, toe ek 'n hond vreeslik hoot tjank. Ek sien toe hoe die buurman, sy klein, bruin hondjie byna dood slaan, aan die nekvel gryp en oor die veiligheidesmuur, in die straat gooi. Dit het ons baie ontstel, en toe 'n verbyganger later by die muur roep en vra of ons weet wie se hondjie in die straat sukkel-sukkel om te loop, het ons besluit om die hond te vat. Bruin, met wit aan die pote en onder die keel - toe noem ons hom Witvoet. Hy was eers heel bedees en soet (het bosluiskoors gehad), maar toe die medikasie sy werk begin doen, het Witvoet en Buks die plek behoorlik op horings begin neem !
So, nou sit ons met twee honde (Buks en Witvoet) EN twee katte (Tom en Kosie). Hulle hou ons permanent besig, enersyds want hulle moet versorg word, maar andersyds omdat hulle dink die huis behoort aan hulle. Uit 'n veiligheid-oogpunt, is dit seker 'n goeie ding om wakker honde deel van jou huishouding te maak. Maar, as ons soms 'n dag of wat wil weggaan, is dit altyd 'n stryd om iemand te kry om na die diere om te sien. Die twee of drie seuns wat al na ons plek gekyk het, het vele stories om te vertel !
Het hierdie verhaal 'n einde ? Dit lyk nie so nie. As Buks een kef gee, storm Witvoet uit, hardloop Buks in die verbygaan onderstebo en gee hom ook so 'n sydelingse hap. Dan reageer Buks nog skriller as gewoonlik en die twee hardloop die erf vol. Die katte soek die veiligheid van enige vorm van 'n hoogtetjie op: 'n tafel, kas of muur. Witvoet het al alles wat verskeurbaar is, opgeskeur - dis nou wanneer hy 'soet buite moet bly', wanneer ons dorp toe gaan. Saans is sy plek tussen my en my vrou, terwyl Buks natuurlik by Gert slaap - en ons wil byt as ons in Gert se kamer wil kom. Kosie maak my soggens halfvyf wakker, dan is dit sy etenstyd, die eerste van vele deur die dag. Tom sorg dat Gert ook vyfuur wakker is, ook vir sy eerste kos - in die waskamer, met die deur toe, want sodra Kosie se kos op is, hardloop hy vir Tom s'n. Ek het steeds 'n paar tropiese vissies in die studeerkamer gehad, maar ook daaraan 'n einde gemaak, die vier diere is genoeg.
Keffers en katte, ons daaglikse katastrofes !
Subscribe to:
Posts (Atom)