Sy naam was Derik. Derik Meintjies, om presies te wees. Baie sou geglo het dat hy, wat immer aan die lag was omdat hy in alles die komiese raakgesien het, nooit ernstig sou kon wees nie. As Derik nie iets snaaks gewaar het nie, het hy self 'n situasie geskep, of uit sy arsenaal kwinkslae 'n stukkie humor opgediep. Lag, wou hy lag.
Hy was 'n koshuisbrak, soos ek ook maar noodgedwonge in die eerste jaar of wat van my onderwysloopbaan moes wees. Koshuisdiens was eintlik 'n voorwaarde, voordat jy enigsins vir
aanstelling oorweeg is. In Huis De Souza op Lydenburg, was daar streng voorskrifte - die koshuisvader (oom Sidney Herbst) het geen wederstrewigheid geduld nie. Derik het egter net geweet hoe om selfs die mees omgesukkelde onderwysdienaar, om sy pinkie te draai - en te laat lag. Natuurlik was hy uiters gewilde geselskap, en het die manne gereeld in Derik se kamer gesit en gesels. Hierdie geselsery het telkens net een uiteinde gehad: dit het klokslag in 'n bulderende gelag ontaard. Die ewige nar het sy vlerke gesprei, hy het niemand ontsien nie.
Toe gebeur daar iets wat 'n effense wolk op Derik se gesig laat verskyn het. Sy ouer broer, wat destyds diensplig op Hoedspruit moes verrig, was tydens die terugtog na 'n naweek op Burgersfort (waar die Meintjies-gesin gewoon het), in 'n liederlike motorongeluk betrokke. Die kar het aan die brand geslaan en die broer kon nie betyds uit die wrak kom nie ... Ek herinner my dat ek een aand by sy kamer verbygestap het, en gesien het hoe Derik by die venster gesit en in die verte getuur het. Ek het langs hom gaan sit, net saam met hom na die Steenkampsberge wat ver op die horison in dynserigheid gehul was, gekyk. Hy moes eerste praat, ek wou net gehad het dat hy daarvan bewus moes wees dat hy nie alleen was nie. Toe hy na 'n lang ruk sy kop na my gedraai het, was daar trane en hy het half selfbewus en verskonend, wrang geglimlag: "Die lewe is soms maar hard, Meneer."
Gelukkig was Derik daardie tyd in 'n verhouding met Yvonne, een van my tennisspeelsters wat met haar ewe rustige geaardheid, die regte meisie vir hom was - iemand aan wie hy kon vashou, wanneer die onthou-dae te ongenaakbaar was. Yvonne was regtig lief vir die maltrap, ek kon dit agterkom. Eintlik was hulle twee uiterstes: hy met sy platjie-geaardheid, en sy met haar rustige glimlag, 'n toonbeeld van waardigheid en verfynde vrouwees.
Maar wat, spoedig was die ou Derik terug! Dit was asof sy spitsvondigheid, sy aapstreke en sy gekheid, nuwe afmetings aangeneem het. Hy was 'n dirigent in sy matriekjaar en het die toeskouers na hulle asems laat snak toe hy - doodsveragtend - op die hoofpawiljoen se dak geklim en toe met 'n tou, a la Tarzan, bo van die dak af geswaai het. Die duik wat daardie tou in die sinkplaat gemaak het, is vandag nog 'n stille getuienis van waartoe Derik Meintjies in staat was.
Derik se matriek-eindeksamen het soos 'n oogwink verbygegaan. Ek het soms, tydens studietyd, by sy kamer ingeloer en hom gemaan om ernstig te studeer, want iemand het maar kort-kort in die gange gelag - en Derik was telkens die vermaaklikheidster.
Dit was kort duskant Kersfees, toe ek een aand so teen nege-uur se koers, 'n oproep van sy pa af kry. Hy was by die Rob Ferreira-hospitaal op Nelspruit, en Derik was in die teater! Hy vertel my toe dat Derik en 'n paar ander jonges, vroeg die aand agter op 'n bakkie geklim en deur Burgersfort se strate gery het om Kersliedere vir die inwoners te sing. Derik het (heel verstaanbaar, as jy hom geken het) op die bakkie se reling gesit. Toe die voertuig oor 'n spoedhobbel ry, val Derik af - en beland toe met sy onderlyf onder die agterwiele! Ek kon hoor dat Niek (die pa) na aan trane was en ek het belowe om hard en ernstig vir Derik te bid. Niek het belowe om my op hoogte te hou.
Kort na elfuur, het die pa weer gebel. Nee wat, Derik het bygekom en was amper weer sy ou self. Niek het duidelik baie verlig gevoel en bygevoeg: "Derik het gevra dat ek vir jou moet laat weet dat hy okey is, dat alles nog daar is - niks het afgebreek nie!"
Ek het geglimlag. Ja-nee, dit was tipies Derik. As hy alweer grappies maak, is dit sekerlik nie so erg nie.
Iewers in die nanag was daar weer 'n oproep. Derik se buik het begin swel van die vog wat opgebou het, en die 'slim' dokters het besluit om weer te opereer. Die vog is weer gedreineer, die tweede operasie het ook suksesvol afgeloop, maar ... Derik se hart kon nie die tweede trauma hanteer nie. Derik Meintjies het op die operasietafel gesterf. Sy grappie oor 'alles wat nog daar was', was sy laaste .
By die graf het Yvonne bitterlik gehuil. Ek moes self teen die trane veg. Derik se ouers en suster was ontroosbaar. Hulle moes vir die tweede keer binne enkele maande, langs die graf van 'n seun en broer, staan. Ek onthou nog die pa se woorde toe die kis afgesak het: "Totsiens, ou Ore ..." Miskien het Derik in die gees geglimlag toe hy sy pa se bynaam vir hom, gehoor het.
Vandag onthou ek steeds vir Derik, die vrolike seun wat altyd gelag het en altyd 'n grappie gereed gehad het ... tot die einde.
Monday 22 December 2014
Lemoene vir die SM
In Desember 1961 het ons (Pa en Ma, toe tien jaar getroud, asook ek en sus Isabel) die kaal 'platteland' - soos my jongste na die Bethal-omgewing verwys - vir die wonderskone Elandsvallei verruil. Pa het sy eerste aanstelling as graad twee stasiemeester verwerf, en dit op 'n piepkleine plekkie met die naam Ngodwana. Destyds was daar net vier spoorweghuise, 'n sandsteen-stasiegebou , 'n goedereloods, en dan oom Murray se winkel.
Na 'n verblyf van vele jare op Bethal (Pa se geboortedorp), was die Laeveld 'n avontuur! Ons het ons verkyk aan die berge, die sporadiese vrylopende wild soos bosbokke en bobbejane, die vele watervalle en die subtropiese plantegroei. Sitrusvrugte was ook vrylik verkrygbaar. Ek herinner my dat ons hele een grensdraad van die erf, met grenadellas begroei was - 'n groot lekkerte! Jy kon enige tyd een gaan optel of gepluk het, dit sommer so met die tande oopgeskeur het, en dan die smaaklike moes uitgesuig het. Skielik was daar altyd papajas, piesangs en, natuurlik grenadellas, vir Afrika!
Pa het gou met die boere van die vallei vriende gemaak, omdat die meeste van hulle, hulle produkte per spoor versend het en weekliks 'n draai by die stasie moes maak. Hulle moes die nuwe stasiemeester (hy is SM genoem) seker in 'n mate amuserend gevind het, want Pa was soos 'n klein seuntjie wat nuwe speelgoed gekry het - hy was kinderlik opgewonde oor sy nuwe tuiste en het blinkoog, liries oor die vrugbare valleigrond geraak.
Dit was veral die oorvloed aan lemoene, wat Pa gaande gehad het. Hy het van die dunskil-tipe gehou, die kleineres wat jy so in die hande rondrol en sagmaak, sodat jy die sap kan uitsuig. As ons dalk 'n draai na Waterval-Onder se kant toe, of na Elandshoek toe gery het, is daar gereeld 'n sakkie lemoene gekoop. Ma het geleer om lemoentert te maak, 'n heerlikheid waaraan ons gereeld gesmul het.
Op 'n dag, kom roep een van die loodswerkers vir Pa. Een van die beestrokke (die toe-trokke) wat die vorige nag tydens die rangeerdery afgehaak is, was aan Pa geadresseer. Pa was heel onthuts, want hy wis van g'n sout of water nie - veral nie iets wat so groot was, dat dit met 'n beestrok gestuur moes word nie! Hy het hom na die loods gehaas, die faktuur mooi bekyk en ja waarlik, daar het dit swart-op-wit gestaan: Mnr. C.R. de Wet, Stasiemeester, Ngodwana. Die trok was reg in lyn met die stasiemeestershuis, sowat dertig meter van ons voordeur af. Tussen die huis en die spoorlyn, was 'n leegte waarin ons graag gespeel het, veral as dit met water gevul was.
Pa het sommer so in die verbystap, na ons geroep en daar staan ons toe almal, en ons wonder wat in die trok kon wees. Die swaar ysterdeure is oopgemaak - en toe was daar chaos! Lemoene was hoog in die trok gelaai, en met die oopmaak, rol die spul toe uit en af in die leegte in. Ons moes opsy spring, want daar was duisende lemoene (altans, so het dit vir ons gelyk!). Dit was 'n geskree en gelag en geskerts, want niemand het tevore so 'n groot klomp los lemoene bymekaar, gesien nie.
Dit was toe mooi oom Don McDermitt, 'n sitrusboer van die Hemlock-kontrei, wat die nuwe SM wou verras - en sommer sy alewige ge-oe en ge-aa oor lemoene, wou stilmaak!
Mens, daar was kruiwaens, en streepsakke, en emmers, en bokse vol lemoene wat weggedra is. Die huis het 'n driekwart-stoep gehad, en Pa het die een kant vol lemoene laat pak. Al wat 'n familielid was, het lemoene gekry. Selfs die paar melkbeeste wat Pa aangehou het, het lemoene gekry. Ons was letterlik oorlaai deur lemoene, het op die stoep op die lemoenstapel geklim , soos wat ons op Bethal teen die mieliestronkhope uigeklim het.
Pa se lemoenlus was iets van die verlede, hy het nooit weer teenoor die boere, liries oor 'n lemoen geraak nie. Die SM het genoeg van lemoene gehad, dankie!
Na 'n verblyf van vele jare op Bethal (Pa se geboortedorp), was die Laeveld 'n avontuur! Ons het ons verkyk aan die berge, die sporadiese vrylopende wild soos bosbokke en bobbejane, die vele watervalle en die subtropiese plantegroei. Sitrusvrugte was ook vrylik verkrygbaar. Ek herinner my dat ons hele een grensdraad van die erf, met grenadellas begroei was - 'n groot lekkerte! Jy kon enige tyd een gaan optel of gepluk het, dit sommer so met die tande oopgeskeur het, en dan die smaaklike moes uitgesuig het. Skielik was daar altyd papajas, piesangs en, natuurlik grenadellas, vir Afrika!
Pa het gou met die boere van die vallei vriende gemaak, omdat die meeste van hulle, hulle produkte per spoor versend het en weekliks 'n draai by die stasie moes maak. Hulle moes die nuwe stasiemeester (hy is SM genoem) seker in 'n mate amuserend gevind het, want Pa was soos 'n klein seuntjie wat nuwe speelgoed gekry het - hy was kinderlik opgewonde oor sy nuwe tuiste en het blinkoog, liries oor die vrugbare valleigrond geraak.
Dit was veral die oorvloed aan lemoene, wat Pa gaande gehad het. Hy het van die dunskil-tipe gehou, die kleineres wat jy so in die hande rondrol en sagmaak, sodat jy die sap kan uitsuig. As ons dalk 'n draai na Waterval-Onder se kant toe, of na Elandshoek toe gery het, is daar gereeld 'n sakkie lemoene gekoop. Ma het geleer om lemoentert te maak, 'n heerlikheid waaraan ons gereeld gesmul het.
Op 'n dag, kom roep een van die loodswerkers vir Pa. Een van die beestrokke (die toe-trokke) wat die vorige nag tydens die rangeerdery afgehaak is, was aan Pa geadresseer. Pa was heel onthuts, want hy wis van g'n sout of water nie - veral nie iets wat so groot was, dat dit met 'n beestrok gestuur moes word nie! Hy het hom na die loods gehaas, die faktuur mooi bekyk en ja waarlik, daar het dit swart-op-wit gestaan: Mnr. C.R. de Wet, Stasiemeester, Ngodwana. Die trok was reg in lyn met die stasiemeestershuis, sowat dertig meter van ons voordeur af. Tussen die huis en die spoorlyn, was 'n leegte waarin ons graag gespeel het, veral as dit met water gevul was.
Pa het sommer so in die verbystap, na ons geroep en daar staan ons toe almal, en ons wonder wat in die trok kon wees. Die swaar ysterdeure is oopgemaak - en toe was daar chaos! Lemoene was hoog in die trok gelaai, en met die oopmaak, rol die spul toe uit en af in die leegte in. Ons moes opsy spring, want daar was duisende lemoene (altans, so het dit vir ons gelyk!). Dit was 'n geskree en gelag en geskerts, want niemand het tevore so 'n groot klomp los lemoene bymekaar, gesien nie.
Dit was toe mooi oom Don McDermitt, 'n sitrusboer van die Hemlock-kontrei, wat die nuwe SM wou verras - en sommer sy alewige ge-oe en ge-aa oor lemoene, wou stilmaak!
Mens, daar was kruiwaens, en streepsakke, en emmers, en bokse vol lemoene wat weggedra is. Die huis het 'n driekwart-stoep gehad, en Pa het die een kant vol lemoene laat pak. Al wat 'n familielid was, het lemoene gekry. Selfs die paar melkbeeste wat Pa aangehou het, het lemoene gekry. Ons was letterlik oorlaai deur lemoene, het op die stoep op die lemoenstapel geklim , soos wat ons op Bethal teen die mieliestronkhope uigeklim het.
Pa se lemoenlus was iets van die verlede, hy het nooit weer teenoor die boere, liries oor 'n lemoen geraak nie. Die SM het genoeg van lemoene gehad, dankie!
Saturday 13 December 2014
Hy lyk soos 'n engel (die verhaal van Jan Grobler)
Dit was Susan wat eendag hierdie woorde gebruik het toe ons oor Jan gepraat het. Volgens haar het Jan, met die vreedsame uitdrukking op die gesig en blonde kuif, haar aan 'n engel laat dink.
Jan was een van die sterkinders in ons skool. Nie dat hy enigsins 'n akademiese uitblinker was, of wondertye op die atletiekbaan aangeteken het nie, maar omdat almal van hom gehou het. Benewens die reeds genoemde onverstoorbare geaardheid, het hy maklik geglimlag - so met 'n effense teruggetrokke skaamheid wat 'n mens twee keer na hom laat kyk het.
Sy bruingebrande gestalte (hulle was kleinhoewe-bewoners) was 'n bekende gesig op die Laeveld se atletiekbane. Sy hardloopstyl was opvallend: fier en effens vooroor gebuig. Hy het met brute krag en groot wilskrag, sy teenstanders moeg gehardloop. Die middelafstande was sy kos, maar hy het homself ook as kranige landloper bewys. In sy matriekjaar het Jan beide die 800 m en landlooptitel by die jaarlikse interskole-byeenkomste, gewen.
Omdat hulle 'n hele paar kilometer buite die dorp gewoon het, en Jan 'n strawwe oefenprogram gevolg het, het hy smiddae na skool agtergebly. Dan het hy in 'n oop klas gaan sit, rustig met sy huiswerk aangegaan en later kon jy hom om die baan sien draf. Soms, wanneer ek ook naskoolse aktiwiteite gehad het, het ek by die klas ingeloer en 'n bietjie met Jan gesels. Atletiek was maar altyd die hoofonderwerp, maar ons kon ook spontaan oor die natuur en sommer net die alledaagse dinge, menings wissel. Jan was ook een van my leerlinge in die klas, daarom was die atmosfeer ontspanne en ons het mekaar goed verstaan.
So het Jan jaar na jaar harte gewen, titels ingepalm en net rustig sy gang gegaan. Toe die matriek-eindeksamen nader gekom het, het ek hom probeer aanmoedig om nog harder te werk, want hy was net-net 'n sestig-kandidaat, ek was nie te seker of hy wel sy C sou kon kry nie. Hy het net geglimlag en geantwoord, "Ek sal Meneer nie in die steek laat nie."
Die einde van die eksamen het aangebreek. Die matrieks moes nog net daardie Maandag (28 November 1988) hul stelwerkvraestel skryf, dan was hulle klaar. Ek het stilweg gehoop dat hulle goed sou doen, want hulle stelwerk het nie te sleg gelyk nie en ons het deeglik hersiening gedoen. Jan moes net kophou, dan was daardie C 'n besliste moontlikheid.
Dit was om-en-by elfuur daardie Sondagoggend, toe ek die verpletterende nuus verneem het ... Jan is doodgeskok toe hy 'n besproeiingspyp regop opgetel het en dit toe aan die kragdrade geraak het! My brein wou nie registreer nie, dit kon tog nie wees nie?! Nie Jan nie!
Later is vertel dat sy pa hom die oggend vroeg wakker gemaak het om met die pype te gaan help verskuif. Half deur die slaap, het Jan (in plaas van dit te sleep) die pyp regop getel en onmiddellik het die vlamme om hom getier (het sy pa ons later ingelig). Jan was nie meer met ons nie, Jan was weg - vir altyd.
Ek was destyds hoofnasiener en Jan se ander twee vraestelle, taal en letterkunde, was daar, dit moes gemerk word ... Ek het nie 'n woord oor Jan gerep nie, die nasieners hul gang laat gaan. Later het ek na Jan se vraestelle gekyk, ek moes modereer. Natuurlik kon ek dit nie doen nie, die emosies het my oorweldig. In ongeloof het ek na die punte gestaar: Jan het so goed in sy ander twee vraestelle gedoen, dat sy gesamentlike punt 66 was! Hy het sy woord gehou, hy het toe nie sy meneer in die steek gelaat nie ... altans, nie met die punte nie.
Die begrafnis was ook baie traumaties. Ek het voor die diens na die ondernemers gery en gevra of ek die lyk kon sien. Na die 1988-inter het die organiseerders ook vir my (as aankondiger) 'n goue medalje gegee. Ek het dit saamgeneem en op Jan se bors geplaas, maar dit het afgegly en langs die lyk, in die kis 'n rusplek gevind.
Hoe lyk 'n mens, 'n lyk, nadat duisende volt deur die liggaam is? Sekerlik nie iets wat jy gou sal vergeet nie, maar dit het nie saakgemaak nie. Vir my was dit Jan, die innemende en talentvolle jongman wat my andersins met net mooi herinneringe agtergelaat het.
Jan het 'n serene, half bo-aardse uitdrukking op die gesig gehad. Hy het inderdaad, soos 'n engel gelyk .
Jan Dirkse Grobler (*23/01/1970 +27/11/1988)
Jan was een van die sterkinders in ons skool. Nie dat hy enigsins 'n akademiese uitblinker was, of wondertye op die atletiekbaan aangeteken het nie, maar omdat almal van hom gehou het. Benewens die reeds genoemde onverstoorbare geaardheid, het hy maklik geglimlag - so met 'n effense teruggetrokke skaamheid wat 'n mens twee keer na hom laat kyk het.
Sy bruingebrande gestalte (hulle was kleinhoewe-bewoners) was 'n bekende gesig op die Laeveld se atletiekbane. Sy hardloopstyl was opvallend: fier en effens vooroor gebuig. Hy het met brute krag en groot wilskrag, sy teenstanders moeg gehardloop. Die middelafstande was sy kos, maar hy het homself ook as kranige landloper bewys. In sy matriekjaar het Jan beide die 800 m en landlooptitel by die jaarlikse interskole-byeenkomste, gewen.
Omdat hulle 'n hele paar kilometer buite die dorp gewoon het, en Jan 'n strawwe oefenprogram gevolg het, het hy smiddae na skool agtergebly. Dan het hy in 'n oop klas gaan sit, rustig met sy huiswerk aangegaan en later kon jy hom om die baan sien draf. Soms, wanneer ek ook naskoolse aktiwiteite gehad het, het ek by die klas ingeloer en 'n bietjie met Jan gesels. Atletiek was maar altyd die hoofonderwerp, maar ons kon ook spontaan oor die natuur en sommer net die alledaagse dinge, menings wissel. Jan was ook een van my leerlinge in die klas, daarom was die atmosfeer ontspanne en ons het mekaar goed verstaan.
So het Jan jaar na jaar harte gewen, titels ingepalm en net rustig sy gang gegaan. Toe die matriek-eindeksamen nader gekom het, het ek hom probeer aanmoedig om nog harder te werk, want hy was net-net 'n sestig-kandidaat, ek was nie te seker of hy wel sy C sou kon kry nie. Hy het net geglimlag en geantwoord, "Ek sal Meneer nie in die steek laat nie."
Die einde van die eksamen het aangebreek. Die matrieks moes nog net daardie Maandag (28 November 1988) hul stelwerkvraestel skryf, dan was hulle klaar. Ek het stilweg gehoop dat hulle goed sou doen, want hulle stelwerk het nie te sleg gelyk nie en ons het deeglik hersiening gedoen. Jan moes net kophou, dan was daardie C 'n besliste moontlikheid.
Dit was om-en-by elfuur daardie Sondagoggend, toe ek die verpletterende nuus verneem het ... Jan is doodgeskok toe hy 'n besproeiingspyp regop opgetel het en dit toe aan die kragdrade geraak het! My brein wou nie registreer nie, dit kon tog nie wees nie?! Nie Jan nie!
Later is vertel dat sy pa hom die oggend vroeg wakker gemaak het om met die pype te gaan help verskuif. Half deur die slaap, het Jan (in plaas van dit te sleep) die pyp regop getel en onmiddellik het die vlamme om hom getier (het sy pa ons later ingelig). Jan was nie meer met ons nie, Jan was weg - vir altyd.
Ek was destyds hoofnasiener en Jan se ander twee vraestelle, taal en letterkunde, was daar, dit moes gemerk word ... Ek het nie 'n woord oor Jan gerep nie, die nasieners hul gang laat gaan. Later het ek na Jan se vraestelle gekyk, ek moes modereer. Natuurlik kon ek dit nie doen nie, die emosies het my oorweldig. In ongeloof het ek na die punte gestaar: Jan het so goed in sy ander twee vraestelle gedoen, dat sy gesamentlike punt 66 was! Hy het sy woord gehou, hy het toe nie sy meneer in die steek gelaat nie ... altans, nie met die punte nie.
Die begrafnis was ook baie traumaties. Ek het voor die diens na die ondernemers gery en gevra of ek die lyk kon sien. Na die 1988-inter het die organiseerders ook vir my (as aankondiger) 'n goue medalje gegee. Ek het dit saamgeneem en op Jan se bors geplaas, maar dit het afgegly en langs die lyk, in die kis 'n rusplek gevind.
Hoe lyk 'n mens, 'n lyk, nadat duisende volt deur die liggaam is? Sekerlik nie iets wat jy gou sal vergeet nie, maar dit het nie saakgemaak nie. Vir my was dit Jan, die innemende en talentvolle jongman wat my andersins met net mooi herinneringe agtergelaat het.
Jan het 'n serene, half bo-aardse uitdrukking op die gesig gehad. Hy het inderdaad, soos 'n engel gelyk .
Jan Dirkse Grobler (*23/01/1970 +27/11/1988)
Friday 12 December 2014
En die kinders ly daaronder !
As jy verwag om 'n meesleurende verhaal te lees, is hierdie skrywe nie vir jou nie. Hierdie is 'n lankgevoelde behoefte om iets van my hart af te kry - iets waaraan ek baie dink, en iets waaroor ek baie sterk voel.
My generasie het moeilike kinderdae geken, dit was die jare toe ouers (veral pa's) ons gedruk het om te presteer, om in alles die beste te wees en bo ons ouderdomsgenote uit te styg. Die rede was omdat ons ouers in die erge depressiejare van die dertigs, self kinders was en bitter swaar gekry het. Toe hulle jongmense en jonggetroudes was, was dit weer die jare net na die oorlog, toe die sukkelende ekonomiese omstandighede, dit moeilik gemaak het om te oorleef. Werk was skaars, want die terugkerende soldate het voorkeur gekry. Die gevolg was dat ons tot vervelens toe moes hoor dat ons NIE soos ons ouers, noustrop sou trek nie, dat hulle (die ouers) sou sorg dat ons hard werk om bo uit te kom.
Niks was ooit goed genoeg nie ! Ek onthou toe ek in die senior fase my rapport huis toe gebring het
(ek het gevoel dat my punte nogal goed was), moes ek hoor dat ek baie beter kon doen, dat ek minder moes 'rondloop' en langer ure agter die boeke moes deurbring. Jy MOES gaan studeer - en in baie gevalle (soos ek) het die kind nie 'n keuse gehad nie, jy SAL gaan leer wat jou pa se keuse was. Dit was natuurlik iets soos medies, regswese of ingenieurswese. Geen graad wat nie ook 'n groot salaris gewaarborg het nie, was aanvaarbaar nie. Die druk was baie erg, die vereistes hoog en meestal onrealisties.
Die hedendaagse generasie kinders, ervaar egter 'n veel groter druk ! Hierdie uitspraak baseer ek op 38 jaar onderwyservaring en waarnemings wat duisende leerders betrek het. In 'n sekere sin, verstaan ek nie hierdie 'nuwe' druk nie. Die sosiale en ekonomiese omstandighede is mos nie naastenby so moeilik soos destyds nie ? Die huidige ouers het mos in beter tye grootgeword ?
Die redes vir die arme kinders van vandag se onrealistiese verwagtinge (deur hulle ouers), is die sieklike kompetisie tussen ouers. Die kind MOET presteer, sodat Pa en Ma by die bure en vriende en familie kan spog. Tientalle kinders het deur die jare hul lot by my kom bekla, en in elke geval was die gevoel by die kind dieselfde: ek is net goed genoeg en vir my ouers aanvaarbaar, as ek presteer. Soms is ouers openlik vyandig en afkrakend teenoor hulle kinders, wanneer laasgenoemde nie op die Top 10 (akademiese presteerders) is nie, of as hulle nie vir die eerstespan gekies word nie, of nie een van die leerlingraadslede is nie ! Kan jy jou indink hoe so 'n kind moet voel ?! Hoe tragies dat sulke kinders by hulle onderwysers liefde en aanvaarding moet soek !
Een van my kollegas het eendag die mat onder my voete uitgeruk. Haar seun het gewoonlik om-en-by 85% vir Afrikaans gekry en was een van die toppresteerders in die klas. Sy ma het altyd gevra hoe die punte lyk, want sy het sy lewe vir hom beplan. Toe ek haar gelukwens met sy goeie punte, kom die volgende antwoord: "Ag, jy moet tog maar help waar jy kan, tale was nog nooit sy sterkpunt nie !" 'n Ander ma (ook 'n kollega) se reaksie toe ek haar komplimenteer met haar dogter se 88%, was: "Aggenee, sy wou so graag 90% gehad het !" Die kind was in haar noppies oor haar mooi punt, maar die ma was met niks minder as 90 tevrede nie.
Ek moet darem ook toegee, die situasie in ons land, speel ook 'n groot rol. Kinders moet ad infinitum hoor dat 'n wit vel nie werk gaan kry nie, dat werk uiters skaars is en net die toplaag van 'n pos verseker sal wees. Al hierdie dinge is natuurlik in 'n groot mate waar, maar weer is dit die kind wat die druk moet dra, en probeer verwerk.
Gaan dinge verander, of selfs net verbeter ? Ek glo nie so nie. Pa's raak al hoe meer in hulle werkslewe verstrengel, dan moet die ma maar die kinders hanteer. Dan raak die ma's paniekerig, want wat as Boetie nie presteer nie, nie aan Pa se verwagtinge voldoen nie - dan sal Pa vir Ma kwalik neem.
So raak prioriteite deurmekaar, mense se perspektief versplinter ... en die kinders ly daaronder.
My generasie het moeilike kinderdae geken, dit was die jare toe ouers (veral pa's) ons gedruk het om te presteer, om in alles die beste te wees en bo ons ouderdomsgenote uit te styg. Die rede was omdat ons ouers in die erge depressiejare van die dertigs, self kinders was en bitter swaar gekry het. Toe hulle jongmense en jonggetroudes was, was dit weer die jare net na die oorlog, toe die sukkelende ekonomiese omstandighede, dit moeilik gemaak het om te oorleef. Werk was skaars, want die terugkerende soldate het voorkeur gekry. Die gevolg was dat ons tot vervelens toe moes hoor dat ons NIE soos ons ouers, noustrop sou trek nie, dat hulle (die ouers) sou sorg dat ons hard werk om bo uit te kom.
Niks was ooit goed genoeg nie ! Ek onthou toe ek in die senior fase my rapport huis toe gebring het
(ek het gevoel dat my punte nogal goed was), moes ek hoor dat ek baie beter kon doen, dat ek minder moes 'rondloop' en langer ure agter die boeke moes deurbring. Jy MOES gaan studeer - en in baie gevalle (soos ek) het die kind nie 'n keuse gehad nie, jy SAL gaan leer wat jou pa se keuse was. Dit was natuurlik iets soos medies, regswese of ingenieurswese. Geen graad wat nie ook 'n groot salaris gewaarborg het nie, was aanvaarbaar nie. Die druk was baie erg, die vereistes hoog en meestal onrealisties.
Die hedendaagse generasie kinders, ervaar egter 'n veel groter druk ! Hierdie uitspraak baseer ek op 38 jaar onderwyservaring en waarnemings wat duisende leerders betrek het. In 'n sekere sin, verstaan ek nie hierdie 'nuwe' druk nie. Die sosiale en ekonomiese omstandighede is mos nie naastenby so moeilik soos destyds nie ? Die huidige ouers het mos in beter tye grootgeword ?
Die redes vir die arme kinders van vandag se onrealistiese verwagtinge (deur hulle ouers), is die sieklike kompetisie tussen ouers. Die kind MOET presteer, sodat Pa en Ma by die bure en vriende en familie kan spog. Tientalle kinders het deur die jare hul lot by my kom bekla, en in elke geval was die gevoel by die kind dieselfde: ek is net goed genoeg en vir my ouers aanvaarbaar, as ek presteer. Soms is ouers openlik vyandig en afkrakend teenoor hulle kinders, wanneer laasgenoemde nie op die Top 10 (akademiese presteerders) is nie, of as hulle nie vir die eerstespan gekies word nie, of nie een van die leerlingraadslede is nie ! Kan jy jou indink hoe so 'n kind moet voel ?! Hoe tragies dat sulke kinders by hulle onderwysers liefde en aanvaarding moet soek !
Een van my kollegas het eendag die mat onder my voete uitgeruk. Haar seun het gewoonlik om-en-by 85% vir Afrikaans gekry en was een van die toppresteerders in die klas. Sy ma het altyd gevra hoe die punte lyk, want sy het sy lewe vir hom beplan. Toe ek haar gelukwens met sy goeie punte, kom die volgende antwoord: "Ag, jy moet tog maar help waar jy kan, tale was nog nooit sy sterkpunt nie !" 'n Ander ma (ook 'n kollega) se reaksie toe ek haar komplimenteer met haar dogter se 88%, was: "Aggenee, sy wou so graag 90% gehad het !" Die kind was in haar noppies oor haar mooi punt, maar die ma was met niks minder as 90 tevrede nie.
Ek moet darem ook toegee, die situasie in ons land, speel ook 'n groot rol. Kinders moet ad infinitum hoor dat 'n wit vel nie werk gaan kry nie, dat werk uiters skaars is en net die toplaag van 'n pos verseker sal wees. Al hierdie dinge is natuurlik in 'n groot mate waar, maar weer is dit die kind wat die druk moet dra, en probeer verwerk.
Gaan dinge verander, of selfs net verbeter ? Ek glo nie so nie. Pa's raak al hoe meer in hulle werkslewe verstrengel, dan moet die ma maar die kinders hanteer. Dan raak die ma's paniekerig, want wat as Boetie nie presteer nie, nie aan Pa se verwagtinge voldoen nie - dan sal Pa vir Ma kwalik neem.
So raak prioriteite deurmekaar, mense se perspektief versplinter ... en die kinders ly daaronder.
Saturday 6 December 2014
Valerie se wraak
Wouter was daardie oggend, getrou aan sy geaardheid, heeltemal te vroeg by sy bestemming. Hy het die vroegoggend-verkeer hopeloos oorskat en die afstand tussen Gordonsbaai en die Kaapstad- lughawe, in 'n skaflike tyd voltooi. Na 'n vinnige besoekie aan Kleinmond, moes hy terug Transvaal toe - so op sy eie.
By die lughawe het dinge eweneens vinnig verloop. Die huurkarretjie is terugbesorg, daar is ingeboek en Wouter was spoedig een van 'n groot groep wat vir oggendvlugte moes wag. Sy vlug sou eers oor 'n uur vertrek, en dit het Wouter laat besluit om die tyd met 'Die Burger' en 'n koffie-en-eetdingetjie te verwyl. Hy het hom by 'n hoektafel tuisgemaak, die koerant van agter af begin deurblaai (sport kom altyd eerste) en was spoedig in 'n onderhoud met Maties se nuwe rektor, verdiep.
Na 'n paar minute het Wouter, so uit die hoek van sy oog, 'n groterige gedaante gesien naderbeweeg. Hy het hom weer by die onderhoud bepaal, maar tog die gevoel gekry dat hy moes opkyk. Dis toe dat hy haar sien: die ewebeeld van die Nieu-Zeelandse gewigstoter, Valerie Adams, het groot en oorheersend, langs sy tafel gestaan. Sy was soos die ander kelnerinne aangetrek, net in groottes wat die ander s'n na popklere laat lyk het.
"Iets om te drink? Dalk iets vir die honger?" Valerie het met die linkerhand aan haar bolla gevroetel. Daar was 'n belangelose, afwesige kyk op haar gesig, so asof Wouter se antwoord nie regtig vir haar saakgemaak het nie.
Sy moes seker gesien het dat hy in ongeloof na haar gestaar het, want sy het ook met die ander hand gewerskaf om die halstarrige hare in posisie te kry. " Lyk dit beter?" het sy op dieselfde stemtoon gevra. "Daar's nie soggens tyd om op te dollie nie."
Wouter het effens selfbewus gevoel, en dadelik die onderwerp verander. "Ek sien nie die 'Morning Mug' op julle spyskaart nie." Hy moes vir drie dae na homself omsien en was nogal lus vir sy gunsteling wanneer hulle soms by die franschise op hulle dorp, 'n ligte ontbyt gaan geniet.
Valerie het verontwaardig die spyskaart van die tafel af opgetel, vinnig deurgeblaai en gemaak-hoogdrawend geantwoord: "Maar natuurlik, ek ken dit. Dis yogurt met neute en heuning."
"Ja, ek hou nogal daarvan. En 'n cuppacino, asseblief - met skuim", het ek dadelik bestel.
Die lywige kelnerin het haar gewig na die ander voet versit. "Ek bring. Ja, dis maar die ou lewe. Party rits lekker rond, ander moet maar werk om te oorleef."
Wouter het nie geweet wat om te antwoord nie. Sy het traag omgedraai en sleepvoetend om die pilaar verdwyn.
Die koerant was meteens nie meer interessant nie. Wouter het vinnig na die opskrifte gekyk, maar daar was niks wat sy aandag getrek het nie. Sy gedagtes was by Valerie met die hartseer gesig waarop lewensmoegheid in monotone letters geskryf gestaan het. Haar uitsigloosheid en verstarde voorkoms was in skrille kontras met die opgewonde en vrolike gesigte van die meerderheid van die vakansiegangers wat oral by die tafeltjies gesit en kekkel het. Wouter het onwillekeurig aan Eybers se 'Melkkantien' gedink: "Wat maak sy hier waar alles glim ..."
Valerie het om die pilaar geloer. "Bietjie muesli by?"
"Huh ... ja ... ja, asseblief," het Wouter half verbouereerd geantwoord. Sy het hom werklik laat skrik, so vanuit die niet. Hy wou nog verder reageer, maar sy was weer weg, deur die massa ingesluk.
Hy het begin om die ander kelnerinne dop te hou, om te sien of die sleurwerk van daaglikse roetine ook dieselfde effek op hulle gehad het. Daar was egter nie een wat met Valerie vergelyk kon word nie, hulle was almal heelwat jonger en het 'n energie uitgestraal wat Valerie gewis nie gehad het nie, dalk langs die pad moes verloor het.
Wouter het aan sy eie lewe gedink wat op daardie stadium die opwindende vooruitsig van 'n verhuising na die natuurskone fynboskontrei, ingesluit het. Maar, hy kon net nie sy gedagtes op sy eie dinge fokus nie - die treurige vrou met die onversorgde bolla en die hartseer gesig, was te werklik, te onmiddellik en te verwytend. Hy het skuldig gevoel oor sy groot vooruitsig, sy droom wat besig was om te verwerklik.
So anders as Valerie se lewe ...
Hy het nog so gesit en mymer, toe plak sy die Morning Mug voor hom neer. Ook 'n piepklein bakkie met 'n bietjie muesli, en die koppie cuppacino.
"Kos nou, cuppacino later, of andersom?" Die eet- en drinkgoed was dan al op die tafel, hoe kon sy soiets vra?
"Is reg so. Dankie!" Wouter het na reaksie op die keersy van die bolla gesoek. Valerie het net diep gesug, hom skrams beskou en na 'n ander tafel begin aandrentel. Soveel ellende, soveel onverbloemde wanhoop.
Hy het die bekertjie met die jogurt langtanderig, lepel vir lepel, en sonder enige aptyt, geledig. Die muesli het onaangeraak bly staan. Selfs 'n koevertjie suiker kon nie smaak aan die koffie gee nie.
Valerie het onwillekeurig daarin geslaag om haar eie ongelukkige omstandighede, op hom te wreek.
Selfs toe die vliegtuig 'n ruk later 'n swierige swaai oor die skiereiland met sy onoortreflike skoonheid maak, het Wouter net gekyk - sonder emosie.
By die lughawe het dinge eweneens vinnig verloop. Die huurkarretjie is terugbesorg, daar is ingeboek en Wouter was spoedig een van 'n groot groep wat vir oggendvlugte moes wag. Sy vlug sou eers oor 'n uur vertrek, en dit het Wouter laat besluit om die tyd met 'Die Burger' en 'n koffie-en-eetdingetjie te verwyl. Hy het hom by 'n hoektafel tuisgemaak, die koerant van agter af begin deurblaai (sport kom altyd eerste) en was spoedig in 'n onderhoud met Maties se nuwe rektor, verdiep.
Na 'n paar minute het Wouter, so uit die hoek van sy oog, 'n groterige gedaante gesien naderbeweeg. Hy het hom weer by die onderhoud bepaal, maar tog die gevoel gekry dat hy moes opkyk. Dis toe dat hy haar sien: die ewebeeld van die Nieu-Zeelandse gewigstoter, Valerie Adams, het groot en oorheersend, langs sy tafel gestaan. Sy was soos die ander kelnerinne aangetrek, net in groottes wat die ander s'n na popklere laat lyk het.
"Iets om te drink? Dalk iets vir die honger?" Valerie het met die linkerhand aan haar bolla gevroetel. Daar was 'n belangelose, afwesige kyk op haar gesig, so asof Wouter se antwoord nie regtig vir haar saakgemaak het nie.
Sy moes seker gesien het dat hy in ongeloof na haar gestaar het, want sy het ook met die ander hand gewerskaf om die halstarrige hare in posisie te kry. " Lyk dit beter?" het sy op dieselfde stemtoon gevra. "Daar's nie soggens tyd om op te dollie nie."
Wouter het effens selfbewus gevoel, en dadelik die onderwerp verander. "Ek sien nie die 'Morning Mug' op julle spyskaart nie." Hy moes vir drie dae na homself omsien en was nogal lus vir sy gunsteling wanneer hulle soms by die franschise op hulle dorp, 'n ligte ontbyt gaan geniet.
Valerie het verontwaardig die spyskaart van die tafel af opgetel, vinnig deurgeblaai en gemaak-hoogdrawend geantwoord: "Maar natuurlik, ek ken dit. Dis yogurt met neute en heuning."
"Ja, ek hou nogal daarvan. En 'n cuppacino, asseblief - met skuim", het ek dadelik bestel.
Die lywige kelnerin het haar gewig na die ander voet versit. "Ek bring. Ja, dis maar die ou lewe. Party rits lekker rond, ander moet maar werk om te oorleef."
Wouter het nie geweet wat om te antwoord nie. Sy het traag omgedraai en sleepvoetend om die pilaar verdwyn.
Die koerant was meteens nie meer interessant nie. Wouter het vinnig na die opskrifte gekyk, maar daar was niks wat sy aandag getrek het nie. Sy gedagtes was by Valerie met die hartseer gesig waarop lewensmoegheid in monotone letters geskryf gestaan het. Haar uitsigloosheid en verstarde voorkoms was in skrille kontras met die opgewonde en vrolike gesigte van die meerderheid van die vakansiegangers wat oral by die tafeltjies gesit en kekkel het. Wouter het onwillekeurig aan Eybers se 'Melkkantien' gedink: "Wat maak sy hier waar alles glim ..."
Valerie het om die pilaar geloer. "Bietjie muesli by?"
"Huh ... ja ... ja, asseblief," het Wouter half verbouereerd geantwoord. Sy het hom werklik laat skrik, so vanuit die niet. Hy wou nog verder reageer, maar sy was weer weg, deur die massa ingesluk.
Hy het begin om die ander kelnerinne dop te hou, om te sien of die sleurwerk van daaglikse roetine ook dieselfde effek op hulle gehad het. Daar was egter nie een wat met Valerie vergelyk kon word nie, hulle was almal heelwat jonger en het 'n energie uitgestraal wat Valerie gewis nie gehad het nie, dalk langs die pad moes verloor het.
Wouter het aan sy eie lewe gedink wat op daardie stadium die opwindende vooruitsig van 'n verhuising na die natuurskone fynboskontrei, ingesluit het. Maar, hy kon net nie sy gedagtes op sy eie dinge fokus nie - die treurige vrou met die onversorgde bolla en die hartseer gesig, was te werklik, te onmiddellik en te verwytend. Hy het skuldig gevoel oor sy groot vooruitsig, sy droom wat besig was om te verwerklik.
So anders as Valerie se lewe ...
Hy het nog so gesit en mymer, toe plak sy die Morning Mug voor hom neer. Ook 'n piepklein bakkie met 'n bietjie muesli, en die koppie cuppacino.
"Kos nou, cuppacino later, of andersom?" Die eet- en drinkgoed was dan al op die tafel, hoe kon sy soiets vra?
"Is reg so. Dankie!" Wouter het na reaksie op die keersy van die bolla gesoek. Valerie het net diep gesug, hom skrams beskou en na 'n ander tafel begin aandrentel. Soveel ellende, soveel onverbloemde wanhoop.
Hy het die bekertjie met die jogurt langtanderig, lepel vir lepel, en sonder enige aptyt, geledig. Die muesli het onaangeraak bly staan. Selfs 'n koevertjie suiker kon nie smaak aan die koffie gee nie.
Valerie het onwillekeurig daarin geslaag om haar eie ongelukkige omstandighede, op hom te wreek.
Selfs toe die vliegtuig 'n ruk later 'n swierige swaai oor die skiereiland met sy onoortreflike skoonheid maak, het Wouter net gekyk - sonder emosie.
Subscribe to:
Posts (Atom)