Verdiende loon

Om in die berugte sewentiger jare 'n jeukerige student te gewees het, het sy bepaalde uitdagings gehad. Ons was die pre-Kerkorrel generasie, die manne wat bekers koffie om oor politieke - en godsdienssake kon redekawel - soms tot in die nanag, tot wanneer die nongwata sy weemoedige roep op die oop stuk naby die bloekombome, gegee het.

So was dit weer 'n aand van handjies uitdeel (ons uitdrukking as ons na die kaartspel 'brug' verwys het), liters koshuiskoffie afsluk, Life-sigarette rook - en die noodwendige globale probleem of drie aanspreek. Tubby het klaar geskommel, Chris het soos gewoonlik vuilspel vermoed en hom met 'n valkoog aangegluur, en ek het die voetenend van Tubby se bed betrek. Die Taaibos-kamer was aan die suidekant, waar jy noodgedwonge 'n Kollege-huis uitsig gehad het. Die koshuisstraat verby Taaibos, op na Mopanie en Maroela se kant toe, of af na Boekenhout en Olienhout,  het nie ver van die kamer af verbygeloop nie. Dit was al laataand, maar ons was reg vir 'n handjie of tien.

Net toe die eerste hand op sy spannendste was en dit gelyk het of Chris geen harte oorgehad het nie, hoor ons hoe 'n student van ver af met 'n gejuig naderjaag. Die draaie om Taaibos was redelik skerp, derhalwe het jy net ankers gehoor, skreeuende bande om die draaie en 'n baldadige gejuig vanuit die Beetle, wat skynbaar op pad Mopanie toe was. Ons kyk toe al drie by die venster uit, want sowat van ryvernuf - om daardie draaie teen so 'n spoed te kon bemeester - moes iets gewees het om te aanskou. Soos die Voorsienigheid dit beplan het, maak die kewer dit toe nie om die krink na bo nie, en daar rol die Volksie, oor die randsteen, op pad Kollege-huis toe! Na twee keer se omslaan, kom dit toe ewe netjies weer op die wiele te lande.

Dadelik hol ons toe die brandtrappe af, die slagoffers tegemoet. Onder studente was daar toentertyd 'n tipe ongeskrewe kameraadskap, 'n soort ooreenkoms dat, al was julle koshuisvyande (soos ons en Boekenhout was), snel jy dadelik jou kameraad te hulp as die 'fuzz' (polisie) of nood dreig, of soos in hierdie geval, toegeslaan het. Tubby was natuurlik die laaste om op die toneel te verskyn, omdat hy nie juis die bou vir 'n vinnige brandtrapnaelloop, gehad het nie.

Ewenwel, daar is ons toe by die kar, met die idee dat ons die lyke of erg beseerdes, van hulp kon wees (as 'n mens 'n lyk enigsins kan help, maar die idee was rein). Tot ons verbasing, was daar slegs 'n passasier voor-in die kewer! Hy was nog netjies vasgegordel, maar het heel verdwaas en nie by homselwers nie, gelyk. Versigtig het ons die man laat uitklim en nog versigtiger op die gras laat sit.  Hy kon geen sprook sprak nie, die skrik  was te groot .
"Waar is jou pel?" het Chris gevra. "Iemand moes tog die drywer gewees het?" Ek was verstom oor die aspirant-tandarts se logika.
Die passasier het net sy kop vasgehou, en so in die vashou, geskud. 'n Krieweling het skielik deur my getrek. Hier was iets eienaardig aan die gang ...

Ons drie het die saak van alle kante bekyk, bespiegel en bepraat. Tog kon nie een met 'n logiese verduideliking vir die afwesigheid van 'n bestuurder, na vore kom nie. Die ergste van alles was dat nie een van ons eers 'n knertsie ingehad het nie - net koshuismoer, sterk en suiwer.

Toe, so in die waas van die laataand, sien ons 'n slingerende skim wat ons vanuit die newel nader. Ek het geskrik, want ek is met die helm gebore en daardie iets het maar snaaks beweeg - so swaaiend van die een kant na die ander. Ons het stil geraak, net na die naderende onheil gestaar. Dit was eers toe hy feitlik by ons was, dat ons die gehawende ou as 'mens' kon eien. Hy was duidelik erg deurmekaar, en daar was bloed aan sy een arm. Hy het verby ons gewaggel, en toe langs sy mater op die gras gaan sit.
"Hierso, jy het gewen," het hy laat hoor toe hy 'n bruin papiersak in sy vriend se hande gedruk het. Ons was meer in die duister as tevore.

Later sou ons die volle verhaal verneem. Die twee het die aand hul dorstigheid by die Xanadu gaan les, toe die een (wat die passasier was) sy vriend aangespreek het omdat laasgenoemde goed gegooi het en eersgenoemde bekommerd was dat hulle nie die veiligheid van hulle Mopanie-kamers sou haal nie. Ten einde raad het hy toe die drywer gewed dat hy hulle nie tot by die koshuis sou kon bring nie - met die hoop dat dit die ou met die sleutels sou oorreed om die terugtog aan te pak.  Sebastian Vettel het die uitdaging aanvaar en die twee is toe met 'n gejuig daar weg. Verder is dit geskiedenis, en die saamryer was toe reg: sy vriend kon hom nie by die koshuis kry nie .

O ja, die papiersak. Nee, die ou het hom toe uit die wrak gewikkel, en na die kafee oorkant Lynnwood-weg gestrompel - om vir die wenner van die weddenskap, 'n hamburger te gaan koop!

So het beide studente toe hul verdiende loon gekry - by wyse van spreke!

Die dreigement

Kleinboet was nie een wat maklik sy sit kon kry nie. Hy was alewig aan die rondskuif en mierbedrywig wanneer die situasie eintlik stigtelikheid vereis het.

Dit was daardie Sondag vroeg reeds duidelik dat  die son dooierus sou vat, soos wat die ure meer geword het. Ons klompie was in die kerk, aan't nesskrop voordat dominee sy binnekoms vanuit die konsistorie sou maak. Die gemeente rondom ons het onderlangs gefluister - veral toe Sarie Coetzer met haar uittartende haarnet (in plaas van die vereiste hoofbedekking), ewe kordaat die puntstoel in die tweede ry voor die kansel, betrek het.

Ma had haar hande vol om Kleinboet tot stigtelikheid te maan en hom relatief stil te laat sit. Hy het vir hierdie een grootoog getrek, dan weer vir daardie een vinger gewys. Sy arms moes seker al bloupers van die knypmerke gewees het, want Ma het kort-kort besef dat woorde alleen, nie die nodige uitwerking sou hê nie. Toe hy vir die soveelste keer omdraai om na iets agter in die kerk te wys en 'n gepaste kommentaar te formuleer, het Ma net mooi genoeg gehad.
"Nou sit jy stil! Sien jy daardie deur daar aan die kant? As jy nie stilsit nie, gaan die duiwel daar inkom en dan vat hy jou saam met hom!"

Nou ja, selfs Kleinboet had al van die duiwel gehoor, en sy vinnige reaksie en stilsit-met-stywe-bene het gewys dat hy liewer nie met die bose swaarde wou kruis nie. Ma was ingenome, want sy kon sien dat haar dreigement, die gewenste uitwerking gehad het en dat sy verder nie probleme met Kleinboet sou hê nie.

Ons het so in die gewyde atmosfeer van die mooie orrelklanke, later van die petalje vergeet en solank die teksgedeelte (wat voor op 'n bord aangebring was) in ons Bybels opgesoek. Kleinboet het steeds grootoog na daardie deur gekyk, en half benoud tot teenaan Ma geskuif.

Millie Louw het die laaste voorspel afgehandel en was net mooi besig om die koraalboek eenkant neer te sit, toe 'n geweldige kreet deur die kerk weergalm! Almal het na hul asems gesnak en hul water en ligte weggeskrik. Dit was Kleinboet wat die gil gegee het, en hy spring toe regop op die bank en wys na die konsistoriedeur.
"Ma! Help my - daar kom die duiwel!!" het dit dit tot teen die gewelf weerklink.

Dit was toe mooi dominee wat ewe niksvermoedend, die deur oopgemaak en vir die ouderlinge gewag het om nader te staan ...

Die spesiale vergunning.

Jare gelede het ons die straat onder meer met 'n bejaarde, afgetrede spoorbaaninspekteur gedeel. Oom Jock met sy geboë figuur, wat sy swart brak vir die oggend- of middagwandelinkie geneem het (om landmyne elders te gaan stel) was 'n bekende gesig in die straat. Wee jou as jy toevallig binne oom Jock se gesigsveld was, want dan moes jy terstond na die langasemkriek luister - én die stories was gewoonlik dieselfde, tot vervelens toe.

Waarom hy my as die ideale toehoorder uitgewys het, sal ek nou nie weet nie, maar oom Jock was alewig voor ons erf aan't lope en kyke - met die swart gediertetjie as vals getuie. Toe ons nog boonop met sy vrou om steggies-ontwille bevriend geraak het, het hy ons as't ware as familie hanteer. "Tannie Nellie stuur hierdie plantjie, toe dag ek maar ek bring dit gou. Ek kan ongelukkig nie vertoewe nie, maar wil jou darem vertel van my ..." was gewoonlik die aanknopingspunt vir nog 'n uitmergelende sessie.

Ewenwel, toe besluit oom Jock dat hy en die tannie, darem weer 'n slaggie by sy dogter in Natal, 'n draai moes gaan maak. Genadiglik moes die brak saam, want die oumense het niemand genoeg vertrou om die agste wonder van die wêreld, op te pas nie. Die aankondiging van die komende Natal-besoek, was dan ook weer 'n verskoning om - in oneindigende detail - sy 'oulike buurman' persoonlik te kom verwittig. 'n Uitgebreide reisplan is aan my uitgelê, waarna die oom sy swart sakboekie uitgehaal en gewys het hoe hy die brandstofverbruik tot op die sent, uitgewerk het.
"Ek en die tannie gaan sekerlik 'n draaitjie in Durban maak, om van daardie spesiale Oosterse kerrie te gaan koop. Hou julle van kerrie? Ek gee glad nie om, om vir julle 'n bietjie daarvan saam te bring nie." Oom Jock het my so afwagtend aangekyk, dat dat ek maar gemaak het of ons Indiese kos waardeer en sy aanbod aanvaar het. 'n Ou kerrietjie so nou en dan, kan nie skade doen nie. Die oom se goedhartigheid om sy kerrie met ons te deel, moes darem erken word.
"Baie dankie, oom Jock. Dis baie gaaf van oom. Ons hou nogal van 'n kerrie-gereg, so af en toe." Sy breë glimlag het gewys dat hy die goeie daad met liefde sou verrig.

So is die twee oues toe vort Natal toe , en kon ons vir 'n week of twee sonder landmyne op die sypaadjie en vertellinge uit die verre verlede, net ons rustige gang gaan. Dit was natuurlik my taak om tannie Nellie se tuintjie te versorg . Ek het die kans goed benut, want daar was 'n paar 'baie spesiale plante' waarvan niemand ooit as te nimmer, 'n steggie sou kry nie -  as jy verstaan wat ek bedoel!

Die twee weke was skaars verby, of oom Jock het in die agterdeur gestaan. Hy het hartlik gegroet, hom by die kombuistafel tuisgemaak en toe breedvoerig van die heen- en terugreis relaas, en hoe duur petrol geword het. Na die gebruiklike koppie boeretroos (by sy huis het die tannie slegs tee bedien) het oom Jock die hand in die baadjie se binnesak gesteek en 'n piepklein kardoesie tevoorskyn gehaal. Ek kon nie dink wat dan in so 'n klein houertjie kon wees nie.
"Hier is julle kerrie," het hy selfvoldaan gesê. "Julle sal dit baie geniet, die tannie het gisteraand daarvan in haar bredie gegooi, dis baie lekker."
Ek het skoon van die beloofde kerrie vergeet, maar het myself gou reggeruk en so dankbaar as moontlik probeer voorkom. "Sjoe, dis 'n baie welkome geskenk, oom Jock! Baie dankie, ons waardeer oom se moeite! "
Oom Jock het skielik ongemaklik geraak en effens gekug voordat hy sy woorde agtermekaar kon kry.
"Ons het dit presies afgemeet, dis op die kop dertig gram. Ek het dit baie goed uitgewerk, julle deel is net twee rand veertien sent."

Ek dink my mond moes van verbasing oopgeval het, want die oom was skielik baie tegemoetkomend. Hy het my vriendelik aangekyk, soos een wat sy ewenaaste se heil op die hart gedra het: "Julle moenie bekommerd wees nie, ek en die tannie het besluit om nie BTW te vra nie."

'n Spaarsamige geaardheid is seker 'n positiewe eienskap, maar blatante vrekkerigheid is darem te veel vir vlees en bloed! Dit was nou een 'spesiale vergunnig' wat ek NIE waardeer het nie!