Die grootste deel van my lewe, is aan die onderwys gewy. Dit is een beroep waarmee die begrip "aan diens wees", nie geassosieer word nie. Jy is eenvoudig net "by die skool", asof dit 'n toevalligheid of selfs bloot 'n roetine-saak, is.
Pa was 'n stasiemeester, het sy loopbaan lank selde anders as twaalf uur skofte gewerk. Die hele huishouding het gedraai om Pa wat aan diens moes gaan, of Pa wat van diens af kom. Hierdie
noodwendige sikliese bestaan, was deels eentonig, maar het tog 'n mate van geborgenheid gebring.
Jy het deurentyd (op enkele uitsonderings na) geweet dat elke nuwe dag, grotendeels die patroon
van die vorige een sou volg. Ek het dikwels gewonder of ek ook eendag 'n goeie werk sou kry, een waarin ek my plekkie onder die son sou kon vind en waarna verwys kon word, dat ek "aan diens" was?
Daar was een geval in die warboel jare wat gevolg het ...
Tydens my verpligte diensplig, was ek bevoorreg om vir bykans agtien maande, in die wonderskone
Oos-Caprivi (Katima Mulilo) diens te doen. Ontberings en ongerieflik lewe was aan die orde van die dag, maar nogtans het ek my in die ongelooflike natuurskoon vermei en my sintuie gewilliglik aan
die Skepping onderwerp. Die pragtige omgewing, van die statige Zambesi tot die pelikaanwaters van die panne water met kleurvolle waterlelies op, het die sinne oorheers. Die sporadiese gevegte was iets wat gou op die agtergrond geskuif is, want nog 'n tiervis-ekspedisie was op die spyskaart en Afrika het geroep! Die lewe was goed, al het skermutselings soms die visie vertroebel. Dit was egter 'n geval van meer af as toe, en ek het snags van die volgende natuurbelewenis gedroom.
Tot daardie angswekkende nag ...
Dit was die nag van 21/22 Augustus 1978. Ek was 'n luitenant en moes gevolglik ook snags 'n diensbeurt kry. Op 21 Augustus was dit weer so. Ek het vroegaand my rondtes geloop, die wagposte besoek en registers geteken. Laataand het ek 'n draai by die kantien gemaak, waar daar vrolik gejil is want die destydse SP's (Staatspresidentswag) het die middag op Mpacha geland en daar was 'n impromptu-geselligheidjie om hulle (veral die offisiere) te verwelkom. Hulle sou hulle drie maande - kamp bywoon, 'n stelsel wat destyds in gebruik was. Tussen die gesels deur, het dit my ore bereik dat 'n terroriste-mag besig was om naby die grens met Angola, saam te trek. Daar is minagtend van die "terries" gepraat en halfbesope manne het vol drank-bravade vertel hoe hulle die "terries" op hulle baadjie sou gee.
Teen middernag se stryk, het ek weer rondtes gedoen. Die nagstilte was nie in lyn met die gerugte van naderende onheil nie, Ek het by die basishek gestaan en na die veraf ritme van die nagtromme geluister. Terug in die dienskamer in die HK (hoofkwartier), het ek op die kaal matras neergesak en geluister of ek nie weer die naguiltjie kon hoor nie. Voor my geestesoog het ek die molapas en makorro's gesien, die rustigheid van die Caprivi-landskap ...
Ek moes seker ingedut het, want 'n geweldige slag het my orent geruk! Dit was 01:15, het ek op my polshorlosie gesien. Toe volg nog 'n slag - en nog een. Ek het my R1 gegryp, buite toe gehardloop en deel van die volgende drie ure se hel, geraak. Daar was 'n aanval op die basis, vanuit die oorkantste bosse. Omdat ek aan diens was, moes ek dadelik OPS-kamer toe om bevele te ontvang. Ek is toe na die loopgrawe gestuur, om seker te maak dat almal in posisie was om die aanval af te weer en die basis te beveilig.
In die troepe se kaserne was daar chaos, want die SP-lede het nog nie mooi geweet waarheen hulle moes hardloop nie, en nie een van hulle het kon droom dat soiets hulle in die eerste nag van hulle kamp, sou tref nie.
Wat verder gebeur het, is iets waaroor ek, selfs na vele dekades, moeilik kan praat. Tien SP- lede het daardie nag die lewe gelaat. 'n Russiese rooi-oog of Stalin-orrel, soos dit destyds bekend was, het 'n missiel afgevuur wat die troepe se kaserne sekuur getref het!
Teen ligdag moes ek en kapelaan Lindeque en RSM Hattingh, die troepe hanteer, stukkies menslike oorblyfsels bymekaar skraap, plastieksakke vul ...
Miskien verstaan jy nou waarom die begrip "aan diens wees", vir my steeds 'n nagmerrie bly.
Wednesday 30 April 2014
Karige gasvryheid
In my standerd agt jaar het ons atletiekorganiseerder die versiendheid gehad om 'n toer te organiseer. Ons sou al die pad van Ogies af, na verre Sabie toe ry om daar tussen die denneplantasies, ons slag te gaan wys.
Dit was 'n lang en vermoeiende busrit. Selfs Antoon se kwota grappies het later opgeraak en ons het so half deur die slaap, die son naby Sabie sien sak. By die skool is ons soos gratis pamflette uitgedeel. Een van die Sabie-kinders se naam is uitgeroep, dan het hy of sy , volgens wat die ouers kon behartig, een of meer van ons vir die nag ingeneem. Die Ogies-span het die een na die ander in die skemer verdwyn, net ek en Willie het oorgebly. Ons het beteuterd rondgestaan, terwyl 'n Sabie-onderwyser gaan uitvind het waar ons die nag welkom sou wees.
Na sowat 'n halfuur (dit was toe al goed donker) het 'n skraal seun op 'n fiets opgedaag. Ons kon saam met hom stap, sy ma het ingewillig dat ons hulle gaste vir die nag kon wees. Ons het skuins na mekaar geloer, want dinge het nie baie belowend gelyk nie. Die seun het nie gepraat nie, net stadig vooruit gery en die koers aangedui. Ons is toe die dorp uit, op 'n grondpaadjie, die bosse in.
Dit was eers agtuur se koers toe ons 'n flou liggie in die verte sien. Dit was die huisie, ons herberg in die vreemde. Daar was net een olielamp in die voorkamer, en die ma het stug en donker gelyk. Ons moes eers ons oornagsakke op die sitbank los, die kos was reg. Sy het ons deur 'n donker gang na die kombuisie gelei, waar 'n kers in die middel van 'n houttafel hard probeer het om die enigste opskepskottel te verlig. Ons sien toe dat daar 'n heel hoender was, wat 'n eiland in die sousbedekte aartappel-oseaan gevorm het. Die hoender is voor ons koms geslag en die aartappels was uit die klein groentetuintjie langs die huis. 'n Glas water het die ete afgerond. Ons het selfbewus die koppe laat hang, want daar is nie aan tafel gesels nie - trouens, die hele tyd wat ons daar was, is net die absoluut nodigste gepraat.
Regdeur die ete, kon ons iemand in die donkerder kamer langs die kombuis, hoor hoes. Die vrou het seker ons vraende blikke gesien, en net kortweg verduidelik dat haar man met sementvergiftiging in die bed was. Hy was 'n bouer en reeds geruime tyd siek. Die seun het onderlangs na ons geloer en
wou seker sien of ons enige negatiewe reaksie getoon het.
Het ons?? Genade! Ons was te verstom en deur die ellende oorweldig, om enige emosie te wys. Later moes ons op dieselfde bed slaap, blykbaar die seun se bed want hy het op die bank geslaap. Wasgeriewe het bestaan uit 'n kom wat jy met 'n beker moes vul - natuurlik was daar nie iets soos warm water nie. Die nag was grafstil, net die sporadiese gehoes van die sementlyer het die eensame stilte verbreek.
Van die byeenkoms, onthou ek nie veel nie. Ons het die seun ook glad nie weer die volgende dag gesien nie. Wat ek wel onthou, is dat ek en Willie tydens die lang terugreis Ogies toe, stil by die bus se vensters uitgestaar het. Die oorbly-belewenis was te oorweldigend vir 'n jong seunsgemoed.
'n Oop hart het niks met geld te make nie. Gasvryheid kos net 'n hoender en 'n paar aartappels wat in die sous dryf ...
Dit was 'n lang en vermoeiende busrit. Selfs Antoon se kwota grappies het later opgeraak en ons het so half deur die slaap, die son naby Sabie sien sak. By die skool is ons soos gratis pamflette uitgedeel. Een van die Sabie-kinders se naam is uitgeroep, dan het hy of sy , volgens wat die ouers kon behartig, een of meer van ons vir die nag ingeneem. Die Ogies-span het die een na die ander in die skemer verdwyn, net ek en Willie het oorgebly. Ons het beteuterd rondgestaan, terwyl 'n Sabie-onderwyser gaan uitvind het waar ons die nag welkom sou wees.
Na sowat 'n halfuur (dit was toe al goed donker) het 'n skraal seun op 'n fiets opgedaag. Ons kon saam met hom stap, sy ma het ingewillig dat ons hulle gaste vir die nag kon wees. Ons het skuins na mekaar geloer, want dinge het nie baie belowend gelyk nie. Die seun het nie gepraat nie, net stadig vooruit gery en die koers aangedui. Ons is toe die dorp uit, op 'n grondpaadjie, die bosse in.
Dit was eers agtuur se koers toe ons 'n flou liggie in die verte sien. Dit was die huisie, ons herberg in die vreemde. Daar was net een olielamp in die voorkamer, en die ma het stug en donker gelyk. Ons moes eers ons oornagsakke op die sitbank los, die kos was reg. Sy het ons deur 'n donker gang na die kombuisie gelei, waar 'n kers in die middel van 'n houttafel hard probeer het om die enigste opskepskottel te verlig. Ons sien toe dat daar 'n heel hoender was, wat 'n eiland in die sousbedekte aartappel-oseaan gevorm het. Die hoender is voor ons koms geslag en die aartappels was uit die klein groentetuintjie langs die huis. 'n Glas water het die ete afgerond. Ons het selfbewus die koppe laat hang, want daar is nie aan tafel gesels nie - trouens, die hele tyd wat ons daar was, is net die absoluut nodigste gepraat.
Regdeur die ete, kon ons iemand in die donkerder kamer langs die kombuis, hoor hoes. Die vrou het seker ons vraende blikke gesien, en net kortweg verduidelik dat haar man met sementvergiftiging in die bed was. Hy was 'n bouer en reeds geruime tyd siek. Die seun het onderlangs na ons geloer en
wou seker sien of ons enige negatiewe reaksie getoon het.
Het ons?? Genade! Ons was te verstom en deur die ellende oorweldig, om enige emosie te wys. Later moes ons op dieselfde bed slaap, blykbaar die seun se bed want hy het op die bank geslaap. Wasgeriewe het bestaan uit 'n kom wat jy met 'n beker moes vul - natuurlik was daar nie iets soos warm water nie. Die nag was grafstil, net die sporadiese gehoes van die sementlyer het die eensame stilte verbreek.
Van die byeenkoms, onthou ek nie veel nie. Ons het die seun ook glad nie weer die volgende dag gesien nie. Wat ek wel onthou, is dat ek en Willie tydens die lang terugreis Ogies toe, stil by die bus se vensters uitgestaar het. Die oorbly-belewenis was te oorweldigend vir 'n jong seunsgemoed.
'n Oop hart het niks met geld te make nie. Gasvryheid kos net 'n hoender en 'n paar aartappels wat in die sous dryf ...
Boelies en uitbuiters
Ouma het haar nie deur iets soos weduweeskap laat onderkry nie. Sy het kragdadig en energiek met die boerdery aangegaan, waar Oupa dit, kankergedwonge, gelaat het.
Na sy oorlye het Ouma die voet op die pedaal gehou en Eerstegeluk met 'n ferme hand op koers gehou. Alhoewel sy grootliks selfversorgend was, moes daar so elke tweede week, dorp toe gery word om die room weg te stuur, melkkanne by die stasie te gaan oplaai, eiers te verkoop en 'n draai by Voortrekker Winkels te maak.
Om op die dorp te kom, moes 'n mens oor die treinspoor en deur drie ander plase, ry. Dit het noogwendig hekke ingesluit - 'n lastigheid wat ewe tydrowend as irriterend, kon wees.
In haar bottelgroen Cortina was die oumies altyd haastig, en hekke oop- en toemaak, was buite die kwessie. Gou is die kleinvolk gekondisioneer: die kar was nog in aantog, dan is die toeter hard en aanhoudend geblaas, totdat die kinders uit die statte gepeul en hek toe genael het. Met swaaiende armpies en 'n gejil, is daar op die groen Cortina se deurtog gewag, want Ouma het 'n kardoes suikerklontjies voor op die passasiersitplek gehad en 'n handvol is onseremonieel deur die venster gegooi. Soos honde wat dae laas kos gehad het, het die swart gesiggies gegloei en daar is met hande en tande baklei om van die 'ma sweet' in die hande te kry. Ouma was nooit gepla oor wie uiteindelik die meeste (of enige) lekkertjies opgetel het nie, sy was in volle vaart op pad na die volgende hek - waar dieselfde ritueel hom afgespeel het.
Ek het soms by Ouma oorgeslaap, selfs 'n naweek deurgebring. As ek dit ongelukkig getref het dat Ouma in so 'n tyd moes dorp toe gaan, was dit vir my (ek was nog nie eens tien nie) 'n traumatiese ervaring! Ouma se bestuursvernuf was , wat my betref, altyd onder verdenking en ek het aan enigiets wat vastigheid kon gee binne die kar, vasgeklou.
Maar, dit was die hekke-episodes wat my aan die hart gegryp het ... Male sonder tal moes ek toekyk hoe die grootste kinders, die kleineres eenvoudig eenkant toe gestamp en die lekkertjies vir hulself geannekseer het. Daar is gehuil, gesoebat en geslaan. Telkens moes die kleintjies maar sonder enige beloning vir die naelloop hek toe, sleepvoetend en hartseer, stroois toe terugstap. Ek het Ouma gesoebat om nog 'n handvol sweets deur die venster te gooi, maar sy het my 'stuitigheid' irriterend gevind en my beveel om 'van die skepseltjies te vergeet'.
Al was Ouma my held en ek oneindig lief vir haar, het haar hardvogtigheid en minagting teenoor die kindertjies, iets in my laat draai. Ek was bewus van 'n (vir 'n jong seun in daardie jare) onverklaarbare
empatie met die betraande, swart gesiggies. 'n Wrewel teenoor die ouer kinders het my binneste beetgepak en ek het intens van die begrip 'onregverdigheid' kennis geneem. Hulle het so min gehad, waarom moes die kleintjies nog boonop afgeknou word? Waarom kon Ouma nie maar haar hart versag en meer sweets deur die venster gooi nie? Ouma het die klonkies uitgebuit, want 'n suiker-
klontjie was maar bitter min beloning vir die oop- en toemaak van plaashekke!
Later in die lewe sou ek by verskeie geleenthede daardie lewensles onthou en self die onreg ervaar. Tussen ons is daar baie boelies wat jou sonder om te blik of te bloos, kragdadig sal uitbuit sodat hulle die grootste voordeel uit 'n situasie kan trek - ten koste van jou en diegene wat hulle as mededingers beskou. Sulke mense het 'n hek in die hart, 'n versperring wat hulle self moet verwyder.
Miskien wag hulle vir 'n suikerklontjie, 'n beloning, voordat hulle toegewings sal maak ...?
Na sy oorlye het Ouma die voet op die pedaal gehou en Eerstegeluk met 'n ferme hand op koers gehou. Alhoewel sy grootliks selfversorgend was, moes daar so elke tweede week, dorp toe gery word om die room weg te stuur, melkkanne by die stasie te gaan oplaai, eiers te verkoop en 'n draai by Voortrekker Winkels te maak.
Om op die dorp te kom, moes 'n mens oor die treinspoor en deur drie ander plase, ry. Dit het noogwendig hekke ingesluit - 'n lastigheid wat ewe tydrowend as irriterend, kon wees.
In haar bottelgroen Cortina was die oumies altyd haastig, en hekke oop- en toemaak, was buite die kwessie. Gou is die kleinvolk gekondisioneer: die kar was nog in aantog, dan is die toeter hard en aanhoudend geblaas, totdat die kinders uit die statte gepeul en hek toe genael het. Met swaaiende armpies en 'n gejil, is daar op die groen Cortina se deurtog gewag, want Ouma het 'n kardoes suikerklontjies voor op die passasiersitplek gehad en 'n handvol is onseremonieel deur die venster gegooi. Soos honde wat dae laas kos gehad het, het die swart gesiggies gegloei en daar is met hande en tande baklei om van die 'ma sweet' in die hande te kry. Ouma was nooit gepla oor wie uiteindelik die meeste (of enige) lekkertjies opgetel het nie, sy was in volle vaart op pad na die volgende hek - waar dieselfde ritueel hom afgespeel het.
Ek het soms by Ouma oorgeslaap, selfs 'n naweek deurgebring. As ek dit ongelukkig getref het dat Ouma in so 'n tyd moes dorp toe gaan, was dit vir my (ek was nog nie eens tien nie) 'n traumatiese ervaring! Ouma se bestuursvernuf was , wat my betref, altyd onder verdenking en ek het aan enigiets wat vastigheid kon gee binne die kar, vasgeklou.
Maar, dit was die hekke-episodes wat my aan die hart gegryp het ... Male sonder tal moes ek toekyk hoe die grootste kinders, die kleineres eenvoudig eenkant toe gestamp en die lekkertjies vir hulself geannekseer het. Daar is gehuil, gesoebat en geslaan. Telkens moes die kleintjies maar sonder enige beloning vir die naelloop hek toe, sleepvoetend en hartseer, stroois toe terugstap. Ek het Ouma gesoebat om nog 'n handvol sweets deur die venster te gooi, maar sy het my 'stuitigheid' irriterend gevind en my beveel om 'van die skepseltjies te vergeet'.
Al was Ouma my held en ek oneindig lief vir haar, het haar hardvogtigheid en minagting teenoor die kindertjies, iets in my laat draai. Ek was bewus van 'n (vir 'n jong seun in daardie jare) onverklaarbare
empatie met die betraande, swart gesiggies. 'n Wrewel teenoor die ouer kinders het my binneste beetgepak en ek het intens van die begrip 'onregverdigheid' kennis geneem. Hulle het so min gehad, waarom moes die kleintjies nog boonop afgeknou word? Waarom kon Ouma nie maar haar hart versag en meer sweets deur die venster gooi nie? Ouma het die klonkies uitgebuit, want 'n suiker-
klontjie was maar bitter min beloning vir die oop- en toemaak van plaashekke!
Later in die lewe sou ek by verskeie geleenthede daardie lewensles onthou en self die onreg ervaar. Tussen ons is daar baie boelies wat jou sonder om te blik of te bloos, kragdadig sal uitbuit sodat hulle die grootste voordeel uit 'n situasie kan trek - ten koste van jou en diegene wat hulle as mededingers beskou. Sulke mense het 'n hek in die hart, 'n versperring wat hulle self moet verwyder.
Miskien wag hulle vir 'n suikerklontjie, 'n beloning, voordat hulle toegewings sal maak ...?
Wednesday 16 April 2014
Terugreis vanaf Caledon
Turbines toring windsoekend
bo Boontjieskraal se bulte.
Langs die N2 wei
'n groepie bloukraanvoëls,
onbewus van die ylingse haas
van voertuie wat die kronkelkilo's
tussen Caledon en Botrivier
verplaas.
Binnelandse besoekers staan
buffer teen buffer
by die oorbevolkte Dassiesfontein,
vanwaar enigiets
-van vrugtestawe tot moere-
in vuilwit viertrekbakkies
na Villiersdorp se verdwyn.
Twee wildemakoue waai hoog
saam met die wind vanaf
Theewaterskloof, tot waar 'n
lappie oulandkoring wink.
Ek knoop my hart, maak die stilte
van 'n laatmiddag-Karoo my eie -
sodat die jare van spartel-spartel
nie my wese verweek en ek onwillig
vergeet nie ...
bo Boontjieskraal se bulte.
Langs die N2 wei
'n groepie bloukraanvoëls,
onbewus van die ylingse haas
van voertuie wat die kronkelkilo's
tussen Caledon en Botrivier
verplaas.
Binnelandse besoekers staan
buffer teen buffer
by die oorbevolkte Dassiesfontein,
vanwaar enigiets
-van vrugtestawe tot moere-
in vuilwit viertrekbakkies
na Villiersdorp se verdwyn.
Twee wildemakoue waai hoog
saam met die wind vanaf
Theewaterskloof, tot waar 'n
lappie oulandkoring wink.
Ek knoop my hart, maak die stilte
van 'n laatmiddag-Karoo my eie -
sodat die jare van spartel-spartel
nie my wese verweek en ek onwillig
vergeet nie ...
Monday 14 April 2014
Kluitklap op die kis
Ouma was nie 'n vrou wat haar laat voorskryf het nie. Eintlik het SY die voorskrifte gegee, ander moes maar die uitvoer-deel behartig (meestal onwillig, meer uit respekte vir Ouma se onblusbare gees).
Donderdag 14 Julie 1983 het Ouma besef dat die jaarlikse griep, dié keer niemand se maat was nie. Sy kon skaars regop kom op die katel. Met al die kinders en kleinkinders myle ver weg, het sy toe maar haar buurman, Dennis Wevell, op die plaaslyn gebel. Dennis het op daardie stadium die lande gehuur en hy het ook voor Ouma grootgeword, daarom die vrymoedigheid om hom te skakel.
Dennis was dan ook gou op die plaas, het Ouma net een kyk gegee en gesê sy moes die nodigste inpak, hy vat haar Bethal-hospitaal toe.
Alhoewel die verpleegpersoneel hulle bes gedoen het, was Ouma reeds baie verswak. Teen Sondag het die kinders en kleinkinders begin aankom, want Ouma se organe het begin ingee. Sy was immers net enkele dae vanaf haar vyf en tagtigste verjaardag en die gebruiklike 'sterk soos 'n bees' waarmee na Ouma verwys is, was duidelik nie meer van toepassing nie. Sy het net daar gelê, sag teen die kussings gestut, met 'n ver kyk van vergange dae.
Ouma se oudste kleindogter, Rita, was die eerste een wat gevra het of Ouma enige wense gehad het wat die naasbestaandes moes vervul het. Op 'n stadium het Ouma waarlik ook dan vir Rita aan die arm nader getrek en sag versoek, "Sorg tog dat daar 'n kussinkie onder my kop is, ek kan nie so laag slaap nie." Ouma het na haar posisie in die kis, verwys en met Rita het die belofte in trane gemaak.
Dit was niggie Sus, een van Ouma se kleindogters, wat pal langs die bed gebly het. Sy het van Bloemfontein gekom en het in elk geval geen ander kuierplek gehad nie. Kort-kort het sy eerbiediglik gevra, "Is daar iets wat ek vir Nennie kan doen?" Die Nennie-benaming is nou weer 'n ander storie, maar nie nou ter sake nie. Toe sy dit nogeens vra, het Ouma glo na haar gedraai en met moeite gefluister, "Ek wil nie hoor hoe die kluite op my kis val nie."
Ouma is toe daardie Dinsdag (19 Julie) laatmiddag oorlede en die plig om die begrafnis te reël, het op haar enigste oorlewende broer, oom Koos, geval. Oom Koos het die taak met die nodige erns bejeën en die lang lys reëlings is nougeset getref. Benewens die sake met dominee en die diens en die graf en so aan, het oom Koos ook sy seun, Braam, gevra om hom te help. Braam was toe 'n jongman van in sy dertigs en omdat hy ook 'n sagte plekkie vir sy ta' Marja (die familie se noemnaam vir Ouma), gehad het, het hy nie 'n oomblik gehuiwer om sy pa by te staan nie.
So staan ons algar toe daardie windverwaaide, stowwerige Hoëveld-dag van Maandag 25 Julie 1983, om Ouma se graf. As kleinseun wat Oupa se name geërf het, was ek natuurlik voor in die prosessie en reg langs die graf. Toe die kis laat sak is en die tradisionele roosblare en handjievol grond gestrooi is, het Braam toe in die graf geklim en 'n sinkplaat bo-oor die wit-en-pienk kisruiker in posisie geplaas.
Langs die graf was twee groot streepsakke vol sooie, dis nou graspolle, wat van die plaas af aangery is. Dié is toe op die sinkplaat gepak, sodat dit 'n snoesige graskombers gevorm het.
Toe Braam weer met ons langs die graf was, het die manne van die familie (eige bloed, sou Ouma sê) die graf graaf vir graaf toegegooi. Die graspolle het jou waarlik gesorg dat daar geen kluitklap was nie - net 'n dowwe, gedempte geruis is gehoor soos die grond, met hier en daar die noodwendige kluit by, die knus graskombers getref het.
Ouma se laaste wens was vervul. Of sy met genoegdoening en tevredenheid geglimlag het, sal ek nou nie kan sê nie. Diegene wat geweet het en Ouma goed geken het, het wel die gevoel van 'n welgedane taak, in die binneste gehad!
Donderdag 14 Julie 1983 het Ouma besef dat die jaarlikse griep, dié keer niemand se maat was nie. Sy kon skaars regop kom op die katel. Met al die kinders en kleinkinders myle ver weg, het sy toe maar haar buurman, Dennis Wevell, op die plaaslyn gebel. Dennis het op daardie stadium die lande gehuur en hy het ook voor Ouma grootgeword, daarom die vrymoedigheid om hom te skakel.
Dennis was dan ook gou op die plaas, het Ouma net een kyk gegee en gesê sy moes die nodigste inpak, hy vat haar Bethal-hospitaal toe.
Alhoewel die verpleegpersoneel hulle bes gedoen het, was Ouma reeds baie verswak. Teen Sondag het die kinders en kleinkinders begin aankom, want Ouma se organe het begin ingee. Sy was immers net enkele dae vanaf haar vyf en tagtigste verjaardag en die gebruiklike 'sterk soos 'n bees' waarmee na Ouma verwys is, was duidelik nie meer van toepassing nie. Sy het net daar gelê, sag teen die kussings gestut, met 'n ver kyk van vergange dae.
Ouma se oudste kleindogter, Rita, was die eerste een wat gevra het of Ouma enige wense gehad het wat die naasbestaandes moes vervul het. Op 'n stadium het Ouma waarlik ook dan vir Rita aan die arm nader getrek en sag versoek, "Sorg tog dat daar 'n kussinkie onder my kop is, ek kan nie so laag slaap nie." Ouma het na haar posisie in die kis, verwys en met Rita het die belofte in trane gemaak.
Dit was niggie Sus, een van Ouma se kleindogters, wat pal langs die bed gebly het. Sy het van Bloemfontein gekom en het in elk geval geen ander kuierplek gehad nie. Kort-kort het sy eerbiediglik gevra, "Is daar iets wat ek vir Nennie kan doen?" Die Nennie-benaming is nou weer 'n ander storie, maar nie nou ter sake nie. Toe sy dit nogeens vra, het Ouma glo na haar gedraai en met moeite gefluister, "Ek wil nie hoor hoe die kluite op my kis val nie."
Ouma is toe daardie Dinsdag (19 Julie) laatmiddag oorlede en die plig om die begrafnis te reël, het op haar enigste oorlewende broer, oom Koos, geval. Oom Koos het die taak met die nodige erns bejeën en die lang lys reëlings is nougeset getref. Benewens die sake met dominee en die diens en die graf en so aan, het oom Koos ook sy seun, Braam, gevra om hom te help. Braam was toe 'n jongman van in sy dertigs en omdat hy ook 'n sagte plekkie vir sy ta' Marja (die familie se noemnaam vir Ouma), gehad het, het hy nie 'n oomblik gehuiwer om sy pa by te staan nie.
So staan ons algar toe daardie windverwaaide, stowwerige Hoëveld-dag van Maandag 25 Julie 1983, om Ouma se graf. As kleinseun wat Oupa se name geërf het, was ek natuurlik voor in die prosessie en reg langs die graf. Toe die kis laat sak is en die tradisionele roosblare en handjievol grond gestrooi is, het Braam toe in die graf geklim en 'n sinkplaat bo-oor die wit-en-pienk kisruiker in posisie geplaas.
Langs die graf was twee groot streepsakke vol sooie, dis nou graspolle, wat van die plaas af aangery is. Dié is toe op die sinkplaat gepak, sodat dit 'n snoesige graskombers gevorm het.
Toe Braam weer met ons langs die graf was, het die manne van die familie (eige bloed, sou Ouma sê) die graf graaf vir graaf toegegooi. Die graspolle het jou waarlik gesorg dat daar geen kluitklap was nie - net 'n dowwe, gedempte geruis is gehoor soos die grond, met hier en daar die noodwendige kluit by, die knus graskombers getref het.
Ouma se laaste wens was vervul. Of sy met genoegdoening en tevredenheid geglimlag het, sal ek nou nie kan sê nie. Diegene wat geweet het en Ouma goed geken het, het wel die gevoel van 'n welgedane taak, in die binneste gehad!
Subscribe to:
Posts (Atom)